2023-2024 оқу жылына арналған

қысқа мерзімді сабақ жоспарларын

жүктеп алғыңыз келеді ма?

ҚР Білім және Ғылым министірлігінің стандартымен 2022-2023 оқу жылына арналған 472-бұйрыққа сай жасалған

Парфия және Бактрия патшалықтарының дамуы мен ерекшеліктері

Материал туралы қысқаша түсінік

материал дүние жүзі тарих сабағын беруге көмектеседі

Хайрушева Карина Сериковна

Автор материалды ақылы түрде жариялады.
Сатылымнан түскен қаражат авторға автоматты түрде аударылады. Толығырақ

02 Желтоқсан 2018

11103

2 рет жүктелген

Дүние жүзі тарихы Мақала Барлық сыныптар

Бүгін алсаңыз 25% жеңілдік
беріледі

770 тг 578 тг

Тегін турнир Мұғалімдер мен Тәрбиешілерге
Дипломдар мен сертификаттарды алып үлгеріңіз!

Бұл бетте материалдың қысқаша нұсқасы ұсынылған. Материалдың толық нұсқасын жүктеп алып, көруге болады

Материалдың толық нұсқасын
жүктеп алып көруге болады

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІМ. Қозыбаев атындағы Солтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті

Тарих, экономика және құқық факультеті

«Қазақстан тарихы және әлеуметтік-гуманитарлық пәндер» кафедрасы

«Бекітемін»:«ҚТ және ӘГП» кафедрасының меңгерушісіАбуов Н.А. ____________________________ «___» ___________2017 ж.

РЕФЕРАТ

«Парфия және Бактрия патшалықтарының саяси және мәдени дамуының ерекшеліктері»

5в011400 «тарих»

автор Аманқұл Ә.Б. (Т.А.Ә) (қолы, күні)

ЖЕТЕКШІАубакирова Г.Р.___________ (Т.А.Ә.) (қолы, күн

Петропавл, 2017МазмұныКіріспеІ Парфия патшалығының тарихынан1.1.Державаның қалыптасуы және дамуы1.2.Парфия мемлекетінің ішкі құрылысындағы ерекшеліктер 1.3.Парфияның мәдени дамуыІІ Бактрия патшалығының дамуы2.1.Тохарстан мемлекетінің билігі2.2.Б.з.д. IV-I мыңжылдықтардағы Бактрия мәдениеті2.3.Бактрияның тәуелсіздік үшін күресіҚорытындыӘдебиеттер тізімі

КіріспеТақырыптың өзектілігі: Александр империясыны шығыс бөліктерінің мұрагері Селевкидтер мемлекеті уақыт өте, мемлекеттер ғана түсінетін заңдылыққа бағына отырып, ұзақ уақытқа созылған гүлдену уақытынан ыдырай бастады. Селевкидтер үшін ең елеулі жоғалту ретінде – Бактрия ( қазіргі Солтүстік Афганистан мен Әмудария өз. бойы) мен Парфияның (Копетдаг таулары мен Оңтүстік-батыс Түркмения мен Солтүстік-Шығыс Иран) бөлінуін қарастыруа болады. Селевк пен Антиох арасындағы ішкі қайшылықтар кезінде, б.з.д. III ғ. бөлініп кеткен болатын. Парфиялық кезең ахеменид заманынан ұзақ болды: ол бес ғасырды қамтиды. Парфия б.з.б. III ғ. II жартысынан б.з. III ғ. I ширегіне дейін өмір сүрді. Б.з. III ғ. I ширегінде Парфияның соңғы әулеттерін Сасанидтер құлатқан болатын. Алайда кейінгі Парфия тарихы бұл тұралы көп дерек бере алмайды. Парсы жазушысы б.з. Х ғ. Фирдоусидің «Патшалар кітабында»: «олардың тамырлары мен бұтақтарының қысқа болуы соншлықты, тарихының мән-сырын аша алмайды. Мен олардың аттарынан басқасын естімедім, патшалардың жылнамаларынан басқасын көрмедім» деп жазылған. Парфиялықтар тарихта рим жасақтарына қарсы Шығыстағы мықты тойтарыс берушілер ретінде қалды. Парфиялықтарға зерттеуші ғалымдар ұзақ уақыт бойы латын мен грек авторларының көзімен қарауға мәжбүр болды. Осындай еңбектердің мәліметтері қарым-қатынас призмасынан өткендіңтен толық емес болатын. Біржақты мәліметтердің салдарынан Иран тарихындағы қараңғы дәуірлер туралы түсінік пайда болды. ХХ ғ. ғана жаңа мәліметтер (ең алдымен археологиялық деректер) пайда болуымен Парфиялық державаға басқаша қарауға мүмкіндік туды.Парфия патшалығы – Каспий теңізінің оңтүстік мен оңтүстік-шығысында б.з.б. 250 ж.ш. пайда болған ежелгі мемлекет; б.з. 3 ғасырдың 20 жылдарына дейін өмір сүрді.Б.з.б. 250 ж.ш. сақтардың көшпелі парн (дах) тайпалары Парфияға басып кірді. Парндардың басшысы Аршақ (Аршақ әулетінің негізін қалаушы) Парфия патшалығының бірінші патшасы болды. 209 ж. Селевки патшасы Антиох ІІІ Парфияны өзіне бағындырды. Сыртқы саясатта Парфия патшалығы өзінің шекаралас көршілері батыста Селевки әулетімен және Риммен, шығыста Грекия-Бактриямен және көшпелі тайпалармен қарым-қатынас орнатты.Митридат І тұсында б.з.б. 170 ж.ш. – 138/137 ж. Парфия патшалығының шекарасы шығыста Бактрия және батыста Селевки әулетінің бұрынғы иелігіндегі жерлерде б.з.б. 2 ғасырда пайда болған ұсақ мемлекеттер есебінен ұлғая түсті. 161-155 ж. Мидияны, Месопотамияның батыс бөлегін, 141 жылы Селевкияны бағындырды, кейіннен Сузамен қоса Элимаиданы алды. Парфия патшалығы бүкіл Иран мен Месопотамияны түгел дерлік қамтыды. Парфия патшалығы сақтармен және өз үстемдігін қайта орнатуға соңғы рет әрекет еткен Селевки шығыста Парфияның солтүстік аймақтарын ойрандап, оңтүстікте Дранганды басып алды. Парфия патшалығы Қытаймен дипломатикалық қатынас орнатып отырды. Б.з.б. 40 жылдар қарсаңында Парфия патшалығы Кіші Азия мен Сирияны түгел жаулап алды, римдіктердің шығыс Жерорта теңізіндегі иелігіне қауіп төндірді. Парфия патшалығының мемлекет құрылымында парндардың рулық дәстүрлері мен Парфияның өзіндік басқару жүйесі ұштасып жатты. Парфия патшалығы Ардашир Папакан негізін қалаған Сасани әулеті төңірегіне топтасқан жаңа күштердің соққысы нәтижесінде 224 жылы құлады.Келесі ірі эллинистік мемлекет – Бактрия. Бактрия – Грек-Бактриялық мемлекеттің орталығы, ежелде қазіргі Солтүстік Афганистан, Оңтүстік Өзбекстан мен Тәджікстан – Орта Азияның кіндігі – территорияларын алып жатты. Соған байланысты ежелгі Бактрияны зерттеу өте маңызыды: сол жерлер тарихымызға күні бүгінге дейін ықпал етуде. Бактрия Әмудария орта ағысында тегіс ел болып табылады. Үнді — Памиру солтүстік сілемінің оңтүстігінде Бактрия шекарасы болып табылады. Бактрия жүрек шөл атырауы Гиндукуше сілемдерінде төмен ағып өзендердің бірі мол оазисі болды. Бактрия оазисі қала орталығы (немесе Бактрим / Балх), бүкіл ел үшін оның атауын берді. Батыс Еуропа ғалымдары Бактрия географиялық аймақты, Әмудария өзенінің болып табылатын солтүстік шекарасы деп аталады. Бактрия (Жерорта теңізінен Қытайға дейін) (Ұлы Даланың в Индию және мұхит жағалауы дейін) солтүстіктен оңтүстікке жолдарының қиылысында қолайлы географиялық жағдайын ұсынылды, ал батыстан шығысқа дейін. Бұл жағдай, тамаша құнарлылығын шетіне бірге (Страбон: «… біздің құлағынан Бактрия астық мөлшерін»), Бактрия незапамятных уақыттан бастап тарихында көрнекті орын алуға мүмкіндік берді. Бидай — Вавилов зерттеулерге сәйкес, Бактрия, соның ішінде көптеген мәдени өсімдіктердің, үйі болып табылады.Тарихнамасы: Бактрия — бүгінгі Тәжікстан мен Ауғаныстан жерінде ірге көтерген ежелгі мемлекет. Оның тарихы туралы алғашқы деректер парсылық шығармаларда кездеседі. Дегенмен, Бактрияның ежелгі дәірлердегі тарихы туралы мәселелер ұзақ уақыт айқын болмай келді.XX ғасырдың басынан бастап археологтар Бактрия жерінде қазба жұмыстарын жүргізді. Олар ежелгі қалалардың орнынан сарайлардың, қорғандардың, қолөнер шеберханаларының қалдықтарын тапты. Ежелгі дәуірдегі каналдар да зерттелді. Археологиялық деректер Бактрия жеріндегі шаруашылық, егіншілік, қолөнер, құрылыс істері туралы көптеген мәліметтер береді.Жазба деректерінің ішіндегі ең ежелгі мәліметтер беретін шығарма — «Авеста». Онда Бактрия — «тулары биік көтерілген ел» деп сипатталады. Ежелгі сақтардың дастандарында Орта Азия халықтарының тұрмысы, ерлік дәстүрлері туралы деректер бар. Грек тарихшылары ол дастандардағы кейбір оқиғаларды өз еңбектерінде пайдаланды. Мысалы, сақтар патшасы Аморганы парсы билеушісі Кир тұтқындап алады. Оны естіген Аморганың әйелі Спаретр әскер жинап, күйеін тұтқыннан босатады. Ежелгі сақтардың дастандарындағы адамдар мен олардың іс-әрекеттері кейіннен атақты ақын Фердоусидің «Шахнама» дастанына да арқау болды.«Бактрия жері I Дарийдің кезінде он екінші аймаққа еніп, жыл сайын 360 талант салық төлеп тұрды» дейді Геродот. Бактрия туралы деректер қытай саяхатшысы Чжан Цянның еңбегінде және Сыма Цянның «Тарихи жазбаларында» бар.Әмударияның жоғары ағысы бойындағы және оның Сухандария, Кафирниган, Вахш сияқты салаларын-дағы жазықтарда егін егіліп, бау-бакша өсірілді. Ал таулы-үстіртті, далалы аймақтарда мал бақты. Бүл туралы ежелгі дәуірде бір тарихшы былай деп жа-зыпты: «Бактрия табиғаты әр түрлі: ондағы жүзім сабақтары ірі, әрі тәтті жеміс береді; суы мол өзен-дер ылғалсыз топырақты суғарады; өте қүнарлы жерлер астық себу үшін өңделеді, қалғандары ірі малдардың жайылымына айналдырылған, бірақ жердің көп бөлігі — күнарсыз жазықтық».Б. з. б. I мыңжылдықтың орта кезінде-ақ ірі елді мекендер мен қалалар болды. Оларда қолөнер жақ-сы дамыды. Қала түрғындары тоқымашылықпен, қыш қүмыра жасаумен, үсталықпен айналысты. Әсіресе, зергерлік өнері, сәнді бүйымдар жасау ісі жоғары дәрежеге жетті.Орта Азия жерлері үзаққа созылған қарсылық-тан кейін ғана Парсы мемлекетінің қүрамына енді. Бактрия жері жеке бір сатраптық болып, алым-са-лық төлеп түрды. Сөйтіп, жалпы парсылық даму жо-лына қосылды. Парсы мемлекетіндегі сауда қаты-настарының дамуы Бактрияға да әсер етті. Тауар өндірісі мен сауда одан әрі дами түсті. Ел ішіндегі тыныштық отырықшы-егіншілер шаруашылығын қайта жандандыруға мүмкіндік берді. Ойпаттар мен жазық жерлерде, озен аңғарларында арықтар мен каналдар казылды. Бидай, арпа сияқты дәнді дақыл-дармен қатар, бау-бақшаларда қауын-қарбыз, көкөністер, жүзім мен жеміс ағаштары өсірілді. Кей-бір қалалар мықты қолөнер және мәдениет ошағы болды. Кірпіштен жасалған бекіністі қорғандармен қоршалды.Зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеттері: Реферат мақсаты- ежелгі эллиндік мемлекеттер Парфия мен Бактриятарихын қарастыру. тарихынының барлық кезеңдерін қамти отырып, оның саяси мен географиялық жағдайына, жорықтары мен басып алған жерлеріндегі әрекеттерін деректерге сүйеніп зерттеу. Осы мақсатқа жету үшін зерттеу жұмысында мынандай міндеттер алға қойылды:-Эллиндік Бактрия мен Парфия мемлекеттерінің қалыптасуына әсер еткен жағдайларды көрсету;-Екі мемлекеттің орталықтану мен даму факторларын айқындау;-Мемлекеттердің тарихи өміріне шолу жасау;Зерттеу жұмысының деректік негізі: Реферат жұмысында негізгі деректер мен құжаттардан, мерзімді баспасөз мәліметтерінен, жарияланған құжаттар мен материалдар жинақтарынан, естеліктерден және ғылыми зерттеулерде берілген ақпараттардан алындыЗерттеу жұмысының методикалық негізі: Реферат жұмысында қойылған мәселелерді ғылыми тұрғыдан ашып көрсету мақсатында тарихи зерттеудің диалектикалық тәсілдерімен тығыз байланыстағы тарихилық, объективтілік сияқты негізгі методологиялық принциптер басшылыққа алынды. Зерттеу жұмысының құрылымы: Реферат жұмысы кіріспеден, екі бөлімнен және қорытынды мен әдебиеттер тізімінен құралға Тәжірибелік маңыздылығы: 1. Мектеп бағдарламасынлағы 7-8-ші сыныпқа арналған дүниежүзілік тарих курсын оқыту барысында қолдану.2. Жоғарғы оқу орындарында «Әлемдік өркениеттер тарихы» курсы бойынша практикалық сабақтарға дайындық жасау және пәнінен СӨЖ жұмыстарын орындауға көмек құрал ретінде қолдану.3. Жоғарғы оқу орындарындағы дипломдық жұмыс жазу барысында колдану.Хронологиялық шегі: ежелгі ғасырлар тарихыҚолданылатын әдістер: -тарихи-салыстырма əдісі; -уақытнамалық əдіс; -сұрыптау əдісі; -кезеңдеу əдісі; -дедукциялық əдіс; -проблемалық əдіс;

І Парфия патшалығының тарихынан

Державаның қалыптасуы және дамуы

Александр Македонскийдің шығыстағы иеліктерінің мұрагері болған Селевкилер патшалығы пайда болған уақыттан көп ұзамай-ақ бірте-бірте кішірейе бастады. Селевкилер үшін ең ауыры олардың ең қиыр шығысында орналасқан екі аймақтан айрылуы болды, бұл Бактрия (қазіргі Солтүстік Ауғанстан мен Әмудария өзенінің оң жағалауы) мен Парфия (Капетдаг тауы және соған жапсарлас жатқан Оңтүстік-Батыс Түркменстан, Солтүстік-Шығыс Иран жазықтары ) еді. Бұл аймақтар б.з.д. III ғасырдың ортасында екі селевкилік тақ мұрагерлері – Селевк пен Алтиохтың өзара билік үшін күресі кезінде бөлініп кеткен болатын.Парфия патшалығының негізін қалаушы, шығу тегі белгісіз, бірақ атағы жер жарған (рим тарихшысы Юстиннің көрсетуі бойынша) Аршак деген кісі болды. Аршактың Бактриядан шыққандығын көрсететін мәліметтер кездеседі; алайда оған сүйеу болған негізгі күш Парфияның солтүстіктегі көршілері - көшпелі парна тайпалары болды (немесе дахтар - парналар кірген ірі тайпа одағы)Бактрия мен Парфияның Селевкилерден бөлінуі III ғасырдың ортасына жатса, Аршактың таққа отыруы бұдан сәл кейінірек, дәлірек айтқанда, б.з.д. 238 жылға жатады. Парфия патшалығының өмір сүруінің алғашқы онжылдықтары өз иеліктерін кеңейту және Селевкилердің бүлікшіл аймақтағы өз билігін қалпына келтіруге ұмтылыстарын тойтару бағытындағы күреспен өтті. Парфияның басқару жүйесі бұрынғы ахемендік парсылардікіне ұқсас болды. Патшалар сәулетті сарайларда тұрды. Елдің астанасы бір қаладан екінші қалаға ауысып отырды. Парфия патшалары өте бай болды. Өйткені, олар елді басып ететін керуендерге әр түрлі алым-салық төлеттіріп отыратын. Бірақ олардың билігі өте мықты болмады. Патша ақсүйек рулардың ақса-қалдарымен және дінбасыларымен ақылдасып, олардың пікірлерін ескеріп отырды. Мемлекет жері бірнеше өкімшілік аймақтарына белінді. Ондай аймақтар I Дарий кезіндегі Парсы еліндегідей сатрап-тықтар деп аталды. Оларды сатраптар басқарды. Өрбір аймақ осы сатраптардың қолында болды. Олар патшаға көп тәуелді болмады. Кейбіреулері, тіпті өздерінің ақшасын шығарды. Сатраптықтардың өздері бірнеше шағын аудандарға бөлінді. Олар диз деп аталды. Диздерді басқарушыларды дизпат деп атады. Халық әр түрлі салық төлеуге міндетті болды. Салық жинаушылар да коп болған еді. Парфия билеушілерінің басты тірегі әскер болды. Олардың дені мыкты қаруланған жауынгерлер еді. Осындай Парфия мемлекетін Арсак ұрпағы биледі. Аршактың таққа отыруы кезінде Аршакидтердің қол астына бай Каспий маңы аймағы, яғни Гиркания және Мидияның бір бөлігі қарады. Алайда Аршакидтердің қуатты әлемдік держава «Ұлы Парфияның» билеушілеріне айналуы тек I Митридат тұсында, б.з.д. 171 - 138 жылдары іске асты. Бұл уақытта Аршакид иеліктері Гиндукуш тауынан Евфратқа дейін созылып жатты. Селевкилер парфиялықтардың тегеурініне төтеп бере алмады. I Митридат II Деметрий Никаторды тұтқындап, оған Гиркания жерінен иелік берсе, оның мұрагері II Фраат ( 138–128 жж.) б.з.д. 129 жылы VII Антиохты ойсырата жеңіп, Парфияның шекараларын нығайтты. Парфияның батысқа экспансиясын тек империяға шығыстан, Орталық Азияның көшпелі тайпалары баса көктеп кіре бастауы ғана уақытша тоқтатты (қытай жылнамаларында құрамына кушандар кірген бұл тайпа бірлес тігі да юэчжи деп атады; антика авторлары оларды тохарлар деп атады). Дәл осы тайпалармен күресте II Фраат және одан кейін билік құрған I Артабан да (128- 123 жж.) қаза тапты. Бұл тайпалардың одан арғы жылжуын тек II Митридат (123-88 жж. шамасы) қана тоқтата алды. Өз патшалығының шекарасын нығайта отырып, II Митридат Парфия патшалығына көптеген елдерді қосты. Әсіресе, Закавказьеде (атап айтқанда Арменияда) белсенді сыртқы саясат жүргізді.Б.з.д. 92 жылы рим императоры Суллаға елшілік жіберген II Митридат Парфия державасының сыртқы саясатында жаңа бір жолды бастап берген болатын: Парфия тарихында алғаш рет Риммен байланыс орнатылды. Бұдан кейінгі кезеңдерде екі ел арасындағы қатынастар әрқилы болып қалыптасты. Парфия Римнің Шығысқа енуіндегі басты кедергіге айналды. Екі ел арасындағы күресте бірде бір ел, келесіде екіншісі жеңіске жете отырып, үш ғасыр бойына жалғасты. Бұл күресте Парфиялықтарға ерекше жеңісті б.з.д. 53 ж. Карра түбіндегі шайқас әкелді (Жоғарғы Месопатамиядағы Харран). Бұл шайқаста Рим әскері ойсырата жеңілген болатын (римдіктер 20 мың әскерінен айырылды). Б.з.д. 52-50 жж. Парфия бүкіл Сирияны, б.з.д. 40 ж. Иерусалимді алды. Ал келесі шайқастарда, яғни б.з.д. 39 ж. және 38 ж. жеңіс римдіктер жағында болды, алайда б.з.д. 36 ж. Рим әскерінің парфиялықтарға қарсы жорығы толығымен сәтсіздікпен аяқталды. Бұл жолы римдіктерді Марк Антоний басқарды. Парфияны IV Фраат билеп тұрған болатын (б.з.д. 38/37 – 312 жж.). IV Фраат өз жеңісін Риммен ұзаққа созылған бейбіт қатынастарды орнықтыру үшін пайдаланды.Б.з.д. 20 жылы IV Фраат маңызды дипломатиялық қадам жасады, ол Красс пен Антоний армияларын жеңген кезде түсірген тұтқындар мен рим легиондарының белгілерін Римге қайтарды. Осыдан кейін Рим мен Парфия арасында 100 жылдан аса ірі қақтығыстар болған жоқ.Қорыта айтқанда алайда , б.з. 115 ж. Рим императоры Траян тұсында екі империя арасында соғыс қайта жалғасып, бұл соғыс аршакидтердің Ирандағы билігін құлатқан сасанидтерге де мұраға қалған болатын.

Парфия мемлекетінің ішкі құрылысындағы ерекшеліктер

Соңғы уақытқа дейін бірқатар зерттеушілер Аршакид державасының әлеуметтік құрылысын феодалдық қоғам деп анық түрде көрсетіп келген болатын. Парфиялық атақты ақсүйек рулар өкілдері, патша бекзадалары (уәзірлер), ұсақ жер иелері мен жергілікті билеушілер, аймақ басқарушылары мен басқа қызмет иелері жоғарғы сюзерен болып табылатын патшалардың патшасының, иерархиялық сатының әр түрлі баспалдақтарында тұрған вассалдары ретінде қарастырылды. Парфия қоғамының феодалдануының көріністерінің қатарына жауынгерлердің бірдей киім киюі, сарай салт-жоралғыларының күрделі дәстүрі, күрделі титулдар жүйесі және басқа да таза сыртқы белгілер жатқызылды. Парфия қоғамының сипатын нақты анықтау үшін әлі де болса зерттеулерді жетілдіре түсу қажет. Қазіргі таңда тек Парфия қоғамының жекелеген элементтері және оның әлеуметтік өміріндегі негізгі үрдістер жөнінде ғана айтуға болады.Біріншіден, Парфия қоғамының әлеуметтік құрылымы, оның бес ғасырға созылған өмірінің өн бойында өзгеріссіз қалды деуге еш негіз жоқ. Екіншіден, өзінің қоғамдық және экономикалық құрылысы бойынша әр текті әлеуметтік организмдер «Ұлы Парфияның» саяси аумағында біріктірілгенін ескеру қажет. Бұл жерде өзін-өзі басқаруын сақтаған эллинистік қалалар да, өте күшті патриархалды-рулық құрылымдары бар ұсақ араб әмірліктері, бір жерлерде шахан-шахтың туыстары басқаратын, ал басқа жерлерде жергілікті әулеттер басқаратын жартылай тәуелсіз патшалықтар да болды. Бұл жерде экономикалық жағынан қуатты храмдық поместьелер де, жерге бекітілген құлдар еңбегімен өңделетін жеке меншік поместье - дастакерттер де, сондай-ақ дәстүрлі қауымдық уклад нормаларымен өмір сүретін ерікті жер иелері де болды. Плинийдің көрсетуі бойынша парфиялықтардың 18 патшалығы болған. Кейінірек оларды «тайпалардың патшалары» деп атады және Парфия мемлекетінің ішкі құрылымын түсінуге осы жағдай көмектесетін тәрізді. Өз уақытысының ең қуатты әлемдік державасының бірін қалыптастырған көшпелі халық парналар көп уақыт бойы өздерінің көшпелі рулық дәстүрлерін сақтаған болуы керек. Парфия державасы тарихының бүкіл өн бойында парфиялық қуатты ақсүйек рулар - әрқайсысы өз әскерін ұстаған карен, сурен, михран және т.б. рулардың ерекше роль атқаруын «феодалданумен» емес, көшпелі өмір салтының сақталуымен түсіндіру керек. Ру-тайпалық ұйымының қалдықтары қатарына ру шонжарларының жалпы мемлекеттік кеңесінің сақталуын да жатқызуға болады. Аршакидтердің өздері жаулап алған елдерді қолдарында ұстап тұру үшін құрған әскери-саяси ұйымы өте бейімделгіш, әр аймақтың дәстүрлері мен ерешеліктеріне икемделгіш болды. Мысалы, державаның батыс бөлігінде селевкидтерге тән болған грек шенеуліктерінің номенклатурасы (мысалы, «Месопотамия мен Парапотамияның стратегі») «арабтардың архосы ( басшысы )», немесе одан да ежелгі дәуірге жататын ахеменидтік терминдер ( аркапат - «қамал бастығы» ) кездеседі. Шығу тегі ирандық яғни жергілікті титулдар мен шен- дәрежелер Закавказьеде де, Шығыс Иранда да кездесті. Аршакид державасының Шығыс шегінің яғни тікелей Парфияның өзінің әкімшілік бөлінісі өте жақсы зерттелген. (Нисадан табылған шаруашылық құжаттарының арқасында). Бұл жерде әкімшілік бөлініс үш сатыда болған: дизпат (кіші-гірім ауылдың немесе қамалдың билеушісі) сатрапка ( шахрап), яғни ахеменидтік дәуірде қарағанда салыстырмалы түрде кішірек ауданның билеушісіне бағынды, ал сатраптардың үстінен марзбандар (шекараларды қорғаушылар) ең ірі әкімшілік территориялық бірліктің билеушілері тұрды. Салық салу жүйесі де аймақтарға қарай ерекшеленіп отырған тәрізді. Әкімшілік құрылымның мұндай, яғни ауданның ерекшеліктеріне бейімделген жүйесі мықты патша билігі болған жағдайда ғана алып державаны билеуді қамтамасыз ете алды, алайда ол әлсіреген кезеңдерде бірден-ақ бөлінуге деген ұмтылыстар күшейіп кетіп отырды. Парфияның ақсүйек рулары арасындағы бәсекелестік бұл үрдісті одан бетер күшейтіп жіберді. Б.з. I ғасырдың соңғы ширегінде басталған орталыққа бағынбау бағытындағы үрдіс күшейе келе, аршакидтер әулетінің бірнеше өкілдері арасындағы билік үшін күрес формасына ие болды. Б.з. I ғасырдың аяғы - III ғасырдың басында бір уақытта екі бір-біріне жау билеушінің отыруы жиі кездесіп отырд

Материал жариялап тегін сертификат алыңыз!

Бұл сертификат «Ustaz tilegi» Республикалық ғылыми – әдістемелік журналының желілік басылымына өз авторлық жұмысын жарияланғанын растайды. Журнал Қазақстан Республикасы Ақпарат және Қоғамдық даму министрлігінің №KZ09VPY00029937 куәлігін алған. Сондықтан аттестацияға жарамды

Ресми байқаулар тізімі

Республикалық байқауларға қатысып жарамды дипломдар алып санатыңызды көтеріңіз!