Проблемалық оқытудың рөлі
мен маңызы және функциялары
Проблемалық оқытуды
ұйымдастыру өзара байланысты проблемалық жағдайлардың пайда болуына
әкелетін және оқушылардың сабақтың (сабақтың) оқу әдістерінің
тиісті дидактикалық мақсатын қолдануын анықтайтын осындай оқыту
әдістері мен әдістерін қолдануды қамтиды.
Әр мұғалім көп жылдық
тәжірибеде өзінің педагогикалық тәжірибесін жинақтап,білім
алушылармен қарым-қатынас жасаудың өзіндің стилін
қалыптасытрады.Қоғамның әрқашанда өзгеріп тұратын сұранысына сәйкес
оқу мақсаттары да өзгереді.Белгілі бір білім беру тұжырымдамасының
шеңберінде оқыту үшін неше түрлі стильдер пайдаланылады.Дегенменде
мұғалімге үйреншікті сабақ беру стилін өзгерту біршама қиыншылықтар
туындатады.Сондықтан біз болашақта елдегі білім берудің деңгейін
жоғарылатудың жаңа жағдайында нені ескеріп,қандай дүниелерден және
қажет емес болатын әдістерден бас тартуға ,оқытуда түсінуге оңай
болуы үшін өзіндік білім беру стилін мұғалімдер тарапына
қалыптастыруға талпынамыз.Кез-келген оқыту стилінде мұғалімнің
өзіндік міндеттері мен оның оқыту барысында атқаратын белгілі
мақсаттары болады.
Мұғалімнің алдына проблемалық
оқыту қоятын келесі негізгі міндеттерді бөліп көрсетуге
болады:
Бұл жағдайда ақпараттық
қолдау, әрине, дайын білім бермеу деп түсініледі. Біріншіден, біз
проблемалық жағдайларды құру туралы айтып отырмыз,оның барысында
білім алушыларға қарама-қайшылықтың пайда болуы үшін қажетті деген
ең аз ақпарат беріледі. Немесе-проблемалық жағдайды құру әдісіне
байланысты-проблемалық мәселені шешуге қолайлы әдістерді жабуға
арналған маңызды емес ақпарат көздерін
беру.
Ал екіншіден, бұл кезеңде
оқушылардың жақын даму аймағынан шығатын проблемалық тапсырманы
сәтті шешуге қажетті ақпарат туралы айтып отырмыз. Барлық қалған
ақпаратты іздеуді оқушылар өз бетінше немесе іздеу аясында
мұғалімнің көмегімен жүзеге асырады.
Мұғалімнің келесі
міндеті-зерттеу бағыты-проблемалық оқытудағы мұғалімнің жағдайын
сипаттайды. Мұғалім білім көзі болуды тоқтатады,оқытудың нақты
әдісіне және студенттер үшін жағдайдың проблемалық деңгейіне
байланысты осы білімді іздеуде көмекші немесе көшбасшы болады.
Проблемалық оқытудың ерекшелігі-мұғалім бір уақытта үйлестіруші
немесе серіктес ретінде (оқытудың әр кезеңінде) және оқыту
жетекшісі ретінде әрекет етеді.
Мұғалім бүкіл оқу процесін
ұйымдастырып , қажет болған жағдайда процесті қажетті бағытта ұстап
тұру үшін оған қосылады. Сонымен қатар, мұндай араласу объективті
қажет болған кезде командада,студенттер тобында тапсырманы
орындауды ұйымдастыру және әдістемелік қамтамасыз ету мұғалімнің
осы міндетінің жеке аспектісіне жатады.
Әңгіме, біріншіден,мұғалімге
өздері пайда болмайтын проблемалық жағдайларды жасауға, оқушыны
жүйелі түрде оқу проблемаларымен жүйелі түрде бетпе-бет келуге және
оқу барысында оның танымдық іс-әрекетінің барысын басқаруға арнайы
әдістерді үйрету туралы; екіншіден, студенттерге проблемалық
жағдайларды талдау әдістерін, проблемаларды көруді, оларды түсіну
мен тұжырымдауды, проблемаларды шешу үшін эвристикалық іс-әрекеттің
тәсілдерін үйрету, нәтижесінде ойлау процесінің құрылымының
өзгеруіне және логикалық-теориялық және интуитивті ойлауды
қалыптастыруға әкеледі.
Оқушылардың іс-әрекеті іздеу,
тәуелсіз сипатта болуы үшін мұғалім оқу процесін олармен бірге
туындайтын мәселелерді шешетін, бірлескен іздеуді жүзеге асыратын
етіп ұйымдастыруы керек,ол мұғалім мен оқушы арасындағы
функцияларды бөлуге емес,олардың арасында білім беру мәселесін
шешудің дәйекті кезеңдерін бөлуге негізделеді, яғни ол бірлескен
сипатқа ие болады. Бұл жағдайда қатысу дәрежесі мен формалары
оқушының нақты мүмкіндіктерімен анықталады, ол кеңейген сайын
мұғалім оқушыға барған сайын кең функцияларды беруі
керек.
Білім беру процесінің
тиімділігіне қол жеткізу үшін мұғалім оқушы жасаған іс-әрекеттің
нақты нәтижелеріне ғана емес, іздеудің келесі кезеңінің бағыты мен
мазмұнын анықтау қабілетін болжау бағасына назар аударуы керек.
Осындай болжамды бағалауға сәйкес мұғалім оны шешудің әр келесі
кезеңінде оқу тапсырмасының жағдайын қалпына
келтіреді.
Ең алдымен оқытудың дәстүрлі
әдістеріне бағытталған мұғалім үшін ең үлкен қиындық студенттердің
белсенділігін арттыру және олардың шығармашылық қабілеттерін дамыту
болуы мүмкін. Бұл одан оқушының психологиясын мұқият түсінуді талап
етеді және бұл педагогикалық талант па, әлде мұндай қасиеттерді
мақсатты түрде өзін-өзі бағалау мүмкіндігі бар ма ,жоқ па белгісіз.
Алайда, білім алушыларға әсер ету ең қолайлы болатын мұғалімнің бұл
тәсілінің бірнеше ерекшеліктері бар.Ол ерекшеліктеге келер болсақ
проблемалық мәселені шешу барысында мұғалім студенттерді өзін-өзі
тану, бәсекелестік мотивтерін қолдана отырып, жағымды эмоциялар
(қуаныш, тосынсый, жанашырлық, сәттілік) жасай отырып, проблемамен
және оны зерттеу процесімен қызықтыруға тырысуы керек. Педагог
оқушылардың өз шешімін табуға тырысқан кезде жіберген
қателіктеріне,сондай-ақ өз ұстанымын тұжырымдай, негіздей және
қорғай алмауына төзімділік танытуы тиіс.
Орындаған: Төребек
А.Қ
Химия пәні
мұғалімі
