Қазақ даласының билері

«Қазақ даласының билері» атты конференцияның өткізілу барысы:

Мақсаты: Өсіп келе жатқан жас ұрпаққа халқымыздың өткені туралы мағлұмат беру арқылы елжандылыққа, патриотизмге тәрбиелеу.Қазақ билері туралы түсінік, ұғым қалыптастыру.

Жүрісі: Ел ішіндегі жер дауы мен жесір дауын, халықтың мұқтажына орай өзге де дау-дамайларды қазақ билері оңды шешіп отырды. «Сөз атасы Майқы би» демекші, қазақ тарихындағы алғашқы билердің бірі Майқы заманынан басталған билер жалғастығы Төле би, Қазыбек би, Әйтеке билердің төрелігіне дейін ұласып, олар туралы ел аузында талай әңгіме қалды.

Қазақ қоғамында ертеден-ақ билер соты деп аталатын ел басқарудың тамаша демократиялық жүйесі қалыптасқанын баршамыз білемізМысалы, 1710-11 жылдары қазақ-ойрат шабуылы кезінде қанды қырғын ұрыстан кейін бейбітшілік жолмен бітімге келу үшін екі жақ бір-біріне мәмілегер-елшілік жібермек болады. Осы жолы қазақтан Қазыбек би елшілікке барады. Өз кезегінде сөз алған Қазыбек: «Біз, қазақ деген мал баққан елміз, ешкімге соқтықпай жай жатқан елміз, басымыздан құт-береке қашпасын деп, жеріміздің шетін жау баспасын деп, найзаға үкі таққан елміз. Ешбір дұшпан басынбаған елміз, басымыздан сөз асырмаған елміз, достықты сақтай білген елміз, дәм-тұзды ақтай білген елміз... Танымайтын жат елге — танысқалы келгенбіз, танысуға көнбесең – шабысқалы келгенбіз. Сен қабылан болсаң, мен арыстан – алысқалы келгенбіз, тұтқыр сары желіммен жабысқалы келгенбіз. Бітім берсең – жөніңді айт, бермесең – тұрысатын жеріңді айт!», - дегенде, жоңғар қонтайшысы сөзге тоқтап, бітімге келген екен. Билердің дипломатиялық қызметі, міне, осы. «Жауластырмақ – жаушыдан, елдестірмек – елшіден», «Елшісіне қарап елін таны» деген аталы сөз осындайда айтылса керек. .. Билердің сол кездегі негізгі рөлі – заңгерлік және бітімгерлік. Себебі ел арасындағы даулар билер талқысына салынғанда, бір би айыптаушы, екіншісі ақтаушы, үшіншісі төреші болып, бірігіп шешкен. Сондықтан, бүгінгі заманның прокуроры мен адвокаты да, судьясы да би болған.

Бүгінгі конференцияға қатысушы қонақтармен таныс болыныздар

1. Тарбағатай ауданының №2 сотының төрағасы С.Қ.Ахметов

Жүргізуші:  Конференцияның ашылуы. Мектеп директоры

Жүргізуші: . Би – дау-жанжалды шешетін, кесімді төрелік айтатын, әділ үкім шығаратын адам. Қазақ қоғамында билерді сайлау, тағайындау немесе бекіту деген түсінік болмаған. Би қызметін жалғастыру атадан балаға мұра болып та қалмаған. Биді халық таңдаған. Халық бидің табиғат берген шешендік, сөзуарлық, ақыл-парасат, қызыл тілде ешкімге дес бермес қасиеттеріне қарап, «Дала заңының» негізгі қағидалары мен нормаларын білуі, өзіне дейінгі атақты билердің үлгілі сөзінен нәр алуына аса назар аударған. Жас ұрпаққа тәлім тәрбие беруде баяндамашыларымыз өз баяндамалары арқылы кең түрде мағлұматтар бергелі отыр.

Баяндама . «Билер кеңесінің құндылықтарын жаңғыртудағы сот құқықтық реформалардың мақсаты»

Тарбағатай ауданының №2 сотының төрағасы С.Қ.Ахметов

Баяндама .«Қазақ билер соты» 

Баяндама «-----------------------------------------------------------------------------» 

------------------------------------------------------------------------------------------------------

-------------------------------------------------------------------------------------------

-------------------------------------------------------------------------------------------

Жүргізуші: Конференцияның соңы концерттік бағдарламаға ұласады. Тамашалауға шақырамыз. Тарихи қойылым: 

Ән:

Жүргізуші: «

Жүргізуші:  Құрметті мұғалімдер, оқушылар! Бүгінгі «Қазақ даласының билері» атты конференция өзінің нақтылаған жоспары бойынша тағылымдық шараларын өткізіп, сіздерге таныстырып өтті. Халқымыздың тарихын зерделеу арқылы өздеріңізге шамшырақ болар мағлұмат алды деп есептеймін.Еңсесі биік еліміз дүниежүзі елдерімен терезесі тең тәуелсіз ел болып, жылдан жылға дами берсін. Сау- саламатта болыңыздар.