"Қазақ хандығы қалай құрылды?" Ашық сабақ. 3-сынып

Пән:

Дүниетану

Машықкердің аты-жөні:

Зайкен Жаннұр Бекзатқызы

Сынып:

3 «Д»

Күні:

22.02.2024

Сабақтың тақырыбы:

Қазақ хандығы қалай құрылды?

Оқу бағдарламасына сәйкес оқыту мақсаты:

3.3.3.1 Қазақ хандығының құрылу себептерін түсіндіру.

Сабақтың мақсаты

Қазақ хандығының құрылуы жайлы білу.

Сабақтың барысы

Кезеңдері

Педагогтың әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Басы

15 мин

Оқушылармен амандасады.
Психологиялық ахуалды «үш түрлі фигура» әдісі арқылы туғызады. Яғни үшбұрышты фигураны көрсеткен кезде қол шапалақтайды. Ал дөңгелек фигураны көрсеткенде аяқтарын тарсылдатады. Төртбұрышты фигураны көрсеткенде партаны соғады. Осылайша қызықты тапсырмамен жаңа сабаққа бастау алады.
-Ал, ендеше оқушылар өткен тақырыпты талқылайық. (wordwall әдісі арқылы).Біз өткенде "Менің бабаларым-қыпшақтар" атты тақырыпты өткен болатынбыз. Ендеше осыған байланысты сұрақтарға жауап берейік.
-Түркі тайпаларының ішіндегі саны жағынан қыпшақтар қандай болды?
-Қай ғасырда олар Алтай мен Дунайдың арасындағы кең байтақ даланы мекендеді?
-Қай жерлерді "Қыпшақ даласы" деп атаған?
-Қыпшақтар немен айналасты?
-Қыпшақтардың нелері басқа елде жоғары бағаланды?
-Жарайсыңдар! Сабағымызды бастау үшін оқушылар топқа бөлініп алайық. "Сиқырлы қоржын" әдісі арқылы топқа бөлінеді. Қоржынның ішінде "хандар", "билер", "батырлар" сөздері жазылған қағаздар болады. Осы қағаздарды қоржынның ішінен таңдап алып, топтарына жайғасады.

Мұғаліммен амандасады.

Үшбұрышты фигураны көрсеткен кезде қол шапалақтайды. Ал дөңгелек фигураны көрсеткенде аяқтарын тарсылдатады. Төртбұрышты фигураны көрсеткенде партаны соғады.

Өткен тақырыпты талқылайды. Сұрақтарға жауап береді.
Болжамды жауап:
Түркі тайпаларының ішіндегі саны жағынан қыпшақтар ең көбі болды.
Он бір, он екінші ғасырда олар Алтай мен Дунайдың арасындағы кең байтақ даланы мекендеді.
Олар малшаруашылығымен айналасып, төрт түлік өсірді.
Қыпшақтардың жылқылары басқа елде жоғары бағаланды.

Қоржынның ішінен қағаздарды таңдап алып, топтарына жайғасады.

Қб
Дескриптор:

Түркі тайпаларының ішіндегі саны жағынан қыпшақтар қандай болғанын біледі;
Қай ғасырда олар Алтай мен Дунайдың арасындағы кең байтақ даланы мекендегенің біледі;
Қай жерлерді "Қыпшақ даласы" деп атағаның біледі;
Қыпшақтар немен айналасқаның біледі;
Қыпшақтардың нелері басқа елде жоғары бағаланғаның біледі.
1б

3-сынып дүниетану оқулығы/ 60-61 бет

Орта

сы

20мин

үй жұмысы

-Жақсы, оқушылар бүгінгі біздің өтетін сабағымыздың тақырыбын білу үшін мына суретке назар аударайық.

-Бұл кісілер кімдер? Олар жайлы не білесіңдер?
-Иә, дұрыс айтасыңдар! Бұл Керей мен Жәнібек. Қазақ хандығының негізін қалаушылар. Демек, біздің бүгінгі өтетін тақырыбымыз "Қазақ хандығы қалай құрылды?". Оқушылар бүгінгі тақырыпты өздерің ашасыңдар. Яғни бүгінгі мәтінді үш топқа бөліп беремін. Осылайша топпен бірлесе отырып, өздеріне бөлінген абзацты ортаға шығып түсіндіріп бересіңдер.
Хандар тобына: Алты ғасырдай уақыт бұрын Жайық өзені мен Балқаш көлінің арасындағы жерлерде, Әбілқайыр ұлысы деген мемлекет болды. Мемлекетті Әбілқайыр хан биледі. Ол халықтан көп салық жинады. Әбілқайыр ханның билігіне наразы болған халық, дербестік алып, жеке мемлекет құруды көкседі.
Билер тобына: Керей мен Жәнібек сұлтандар халыққа бас болып, Әбілқайырдан бөлініп, Жетісу өңіріне қарай көшті.
Бұл кезде Жетісуда Есенбұға хан билік жүргізіп тұрған еді. Ол Әбілқайырдан бөліне көшкен жұртты құшақ жая қарсы алып, Шу мен Талас өзендерінің арасынан жер бөліп береді. Осылайша 1465 жылы Жетісудың батысында Қазақ хандығы құрылды.
Батырлар тобына: Уақыт келе қазақ хандары өз иеліктерін кеңейте түсті. Ол шығыстағы Балқащ көлінен, батыстағы Жайық өзеніне дейін созылып жатты. Бұл жер оларға атадан мұра болып қалған еді. Сегізінші ғасырда ұлы жиһангер Шыңғысхан осы жерлерді үлкен ұлы Жошының билігіне берген. Ал қазақ хандары Жошының ұрпақтары болғандықтан осы аймаққа биліктерін жүргізді.

-Жарайсыңдар! Қазақ хандығы қалай құрылғаны жайлы білдік деп ойлаймын. Енді бір сергіп алайық. Бәріміз интерактивті тақтаға назар аударайық. "Кел, билейік балақай" биін бәріміз қайталап, билеп, сергіп алайық!

-Тамаша! Келесі тапсырмаға көшейік. Келесі тапсырма жұптық тапсырма. Халықты өз соңыңнан ертетіндей үндеу сөз дайында.

60-61 бет оқу, мазмұндау.

Суретке назар аударады. Суретте кімдер бейнеленгенің айтады. Олар жайлы не білетіндерің айтады.
Болжамды жауап:
Бұл Керей мен Жәнібек. Қазақ хандығының негізін қалаушылар.

Берілген мәтін бөліктерің топпен бірлесе отырып, мазмұндап, ортаға шығып түсіндіреді.

Хандар тобы өз мәтін бөліктерін түсіндіреді.

Билер тобы өз мәтін бөліктерін түсіндіреді.

Батырлар тобы өз мәтін бөліктерін түсіндіреді.

"Кел, билейік балақай" биін қайталап, билеп, сергіп алады.

Жұптық тапсырманы орындайды. Халықты өз соңыңнан ертетіндей үндеу сөз дайындайды.
Болжамды жауап:
Уа, халқым менің! Біздің былайша өмір сүріп жатқанымыз болмайды. Еркін ел болуымыз керек! Еркін ел болып, шалқып өмір сүргілерін келсе артымнан еріңдер! Еркін ел болу үшін бірге қол жеткізейік!

Қб
Дескриптор:
Суреттегі тұлғалардың кім екенің біледі;
1б

Қб
Дескриптор:

Хандар тобы өз мәтін бөліктерін түсіндіре алады;

3б

Қб
Дескриптор:
Билер тобы өз мәтін бөліктерін түсіндіре алады;
3б

Қб
Дескриптор:
Батырлар тобы өз мәтін бөліктерін түсіндіре алады.
3б

Қб
Дескриптор:

Халықты өз соңыңнан ертетіндей үндеу сөз дайындай алады.
2б

https://youtu.be/PJIjJ_DJz7I?si=WVp5wxfXxLmmrL3i

Соңы

5мин

Рефлексия

Оқушылар соңғы тапсырмамызды орындайық. "банкомат" әдісі арқылы. Жеке тапсырма.
1. Қазақ хандығы қашан құрылды?
А) 1435 жылы; В) 1455 жылы; С) 1465 жылы.
2. Қазақ хандығы қай жерде құрылды?
А) Шу мен Талас өзендерінің арасында; В) Еділ мен Жайықтың арасында; С) Сырдария өзенінің алқабында.
3. Қазақ хандығын қандай сұлтандар құрды:
А) Қасым мен Бұрындық; В) Керей мен Жәнібек; С) Тәуекел мен Есім.
4. Жәнібек пен Керей қай ханнан бөлек шығып, ірге аударды:
А) Жәңгір; В) Тақыр; С) Әбілқайыр.
5. Қазақ хандығы Қазақстанның қай бөлігінде құрылды: А) Батыс; В) Солтүстік; С) Оңтүстік шығыс (Жетісу).

Тестті орындап болғаннан кейін, оқушылар бір бірлерінің тестерімен алмасады. Кейін мұғалім жауабын тақтадан көрсетеді. Оқушылар солайша бір бірлерінің тестерін тексереді.

Нысана әдісі арқылы оқушылар өз өздеріне бағалау жүргізеді.

Тапсырманы орындап, банкоматқа салады.
Болжамды жауап:
Қазақ хандығы 1465 жылы құрылды.
Қазақ хандығы Шу мен Талас өзендерінің арасында құрылды.
Қазақ хандығын Керей мен Жәнібек сұлтандар құрды.
Жәнібек пен Керей Әбілқайыр ханнан бөлек шығып, ірге аударды.
Қазақ хандығы Қазақстанның Оңтүстік шығыс (Жетісу) бөлігінде құрылды.

Тесттерін жұптарымен алмасып, тексеріп шығады.

Нысана әдісі арқылы оқушылар өз өздеріне бағалау жүргізеді.

Қб
Дескриптор:
Қазақ хандығы қашан құрылғаның біледі;
Қазақ хандығы қай жерде құрылғаның біледі;
Қазақ хандығын қандай сұлтандар құрғаның біледі;
Жәнібек пен Керей қай ханнан бөлек шығып, ірге аударғаның біледі;
Қазақ хандығы Қазақстанның қай бөлігінде құрылғаның біледі.