"Қазақ жүздері"10 сынып

А қтөбе облысы,Ырғыз ауданы,Шеңбертал ауылы

Шеңбертал жалпы білім беретін орта мектебінің

Тарих пәні мұғалімі:Тұрмағанбет Нұржайнар

Қазақстан тарихы

Сыныбы: 10

Күні:

Тақырыбы: Қазақ жүздері

Сабақтың мақсаты: Оқушыларға Қазақ жүздері туралы мәлімет беру,таралған аймағын,шыққан руларын баяндау. Оқушыларға түрлі әдіспен сабақты өткізу.

Сабақтың түрі: түсіндіру,әңгімелесу,топтық жұмыс

Көрнекілік: қазақстан картасы,слайд

Сабақта қолданған әдіс тәсілдер: АВСД тәсілі,Жигсо әдісі,3,2,1 әдісі

Сабақтың барысы. І.Ұйымдастыру кезеңі

1. Оқушылармен амандасу;

2. Оқушыларды түгелдеу;

3. Назарларын сабаққа аударту;

4. Сергіту сәті. «Көңіл күйді» анықтау

ІІ. Үй тапсырмасы

Қазақ халқының қалыптасуы

Сабақ сұрау түснігін айту.

Сабақты бекіту: АВСД тәсілі тест

1) ІХ-Х ғасырларды “қазақ” атауы әлеуметтік мағынада қолданылған жер

А) Жетісуда

В) Түркістанда

С) Египетте

Д) Шығыс Дешті Қыпшақта

2) Өзбек ұлысында (ІV ғ) үш халық болғандығы. Оның ішінде ең көбі ержүректер “қазақ” екені жайлы хабар айтқан:

А) В. Рубрук

В) Ш. Уәлиханов

С) М. Дулатов

Д) Рузбихан

3) “Алаш” сөзі шамамен қай ғасырларда алғаш рет айтылды

А) VII-VIII ғ.

В) VIII-IX ғ.

С) IX-X ғ.

Д) X-XI ғ.

4) Қазақ жүздерінің құрылу себебін жазған ғалым

А) А. Құнанбаев

В) Ы. Алтынсарин

С) Ш. Уәлиханов

Д) С. Торайғыров

5)ХІІІ ғасырға дейін “қазақ” атауының қолданылып келген мағынасы

А) еркін адамдар

В) жауынгерлер

С) көшпенділер

Д) егіншілер

6)Қазақ халқының құрамына енген ру-тайпалар өздерінің ен-таңбаларын салған жартас

А) Жетісу

В) Таңбалы Нұра

С) Алтын Орда

Д) Ноғай Ордасы

7) “Алаш” сөзін жиі кездестіретін қазақ халқының аңызы

А) “Қорқыт ата”

В)”Алаш хан”

С) “Оғызнама”

Д) “Ақсақ құлан”

8) Қазақ халқының құрамына байланысты “қазақ” атауы біржола этникалық сипатқа ие болған уақыт

А) ХІV ғ. ІІ жартысында

В) XV ғ.

С) XV ғ. ІІ жартысынды

Д) XV ғ. І жартысында

9) Ежелгі Сібір тайпалары тілдерінде “қазақ” сөзінің мағынасы

А) зор, күшті, көшпелі

В) еркін, азат, алып

С) мықты, берік, алып

Д) күшті, еркін, мықты

10) “Қазақ” сөзі этникалық мағынаға ие бола бастаған ғасыр

А) XVII ғасыр

В) XVI ғасыр

С) XIV ғасыр

Д) XV ғасыр

ІІІ.Жаңа сабақ

Тақырыпты жасырынған суреттермен ашу

“Қазақ жүздері”

Дәстүрлі қазақ қоғамы үш жүзден тұрады:

• Ұлы жүз

• Орта жүз

• Кіші жүз

Қазақтың “жүз” деген сөзін арабтың “джуз” –бір нәрсенің “басты бөлігі”, “тармақ” деген сөзімен сәйкестендіреді. Шығыс деректерінде жүздер жөнінде жанама мәліметтер XVII ғасырдың ортасына қарай кездеседі.

Ш. Уәлихановтың пікірі бойынша , “Алтын Орда мемлекетінің ыдырауы кезінде қазақтар өздері көшіп жүретін жерлердегі өз құқықтарын қамтамасыз ету үшін осындай үлкен одақтар құрған”.

Н. А. Аристовтың ойынша, “жүздегі бірігу жоңғар шапқыншылығы кезінде шыққан”.

С. Аманжолов: “Қазақ елі, жер үш жүзге моңғолдарға дейінгі кезеңде-Х-ХІІ ғасырларда бөлінді”,-деп есептейді.

Шығыстанушы Т. Н. Сұлтанов жүздердің құрылуы жөнінде нақты деректердің тапшылығын айта келіп: “ХVІ ғасырдың ІІ жартысында ұлыс жүйесі біртіндеп жүздерге ауысқан”,-деген болжам айтады.

Ұлы жүз

тайпалары

Таралған аймағы- Жетісу, Шу, Талас өңірлері, Қаратау,Сырдарияның орта ағысы

Орта жүз

тайпалары

Таралған аймағы- Орталық, Солтүстік, Шығыс Қазақстан

Кіші жүз

тайпалары

Таралған аймағы- Батыс Қазақстан

Жигсо әдісі

Жаңа сабақтың тапсырмасы:

1. Таныстырылым (постер);

2. Сахналық көрініс (рафт әдісі);

3. Хронологиялық кесте

Жаңа сабақты бекіту: “3,2,1” әдісі

ІҮ. Үйге тапсырма: Қазақ жүздері

Ү. Оқушыларды бағалау.