Қазақстан Республикасындағы кәсіпкерлік қызметтің қазіргі жағдайы мен болашағы.

Қазақстан Республикасындағы кәсіпкерлік қызметтің

қазіргі жағдайы мен болашағы.

Бухгалтерлік және салықтық саясатты әзірлеуге және олардың норма-тивтік базасын анықтауға дейін компанияңыздың қандай кәсіпкерлікке жататындығы барын аңықтау керек.

Осылайша, 28.02.2007 жылғы № 234 «Бухгалтерлік есеп жән қаржылық есептілік туралы » Қазақстан Республикасы Заңының 2-бабы осы заңның қолдану аясын кеңейтті:

• Жеке кәсіпкерлер ( ЖК);

• Қазақстан Республикасының аумағында тіркелген шетелдік заңды тұрғылардың заңды тұлғалары, филиалдары, өкілдіктері және тұрақты мекемесі.

Дегенмен, ЖК бухгалтерлік жазбаларды (бастапқы құжаттарды дайындауды және сақтауды қоспағанда) және бір мезгілде келесі шарттарға сай болған кезде қаржылық есептілікті дайындауды жүзеге асыруға құқылы:

• Патентке немесе оңайлатылған декларацияға негізделген салық кодексіне сәйкес арнайы салық ражимдерін қолдану;

• Қосылған құн салығы бойынша есепке қойылмаған;

• Табиғи монополияр субьектілері және реттілетін нарықтар емес.

Жеке кәсіпкерлік субьектілері төмендегі санаттарға бөлінеді:

• Шағын кәсіпкерлік субьектілері (ШКС), оның ішінде шағын кәсіпкерлік субьектілері;

• Орта кәсіпкерлік субьектілері (ОКС)

• Ірі кәсіпкерлік субьектілері (ІКС)

Жеке кәсіпкерлік субьектілерін сыныптау критерийлері:

• Қызметкерлердің орташа жылдық саны;

• Орташа жылдық кіріс

Жеке кәсіпкерлік субьектілерін санаттауға бөлу мынадай мақсаттар үшін қолданылады:

• Мемлекеттік статистика;

• Мемлекеттік қолдау көрсету;

• Қазақстан Ркспубликасының өзге де нормативтік құқықтық актілерін қолдану.

• Есірткі құралдарының, психотроптық заттардың және прекурсор-лардың айналымына байланысты қызмет;

• Акцизделетін өнімдері өндіру және (немесе) көтерме сату;

• Астық қабылдау пункттерінде астық сақтау;

• Лоторея;

• Ойын бизнесі саласындағы қызмет;

• Мұнайды, мұнай өнімдерін, газды, электр және жылу энергиясын өндіру, өңдеу және сату жөніндегі іс-шаралар;

• Радиоактивті материялдардың айналымымен байланысты қызмет;

• Банктік қызмет (немесе банк операцияларының жекелеген түрлерін ) және сақтандыру нарығындағы қызмет (сақтандыру агентінің қызметін қоспағанда);

• Аудиторлық қызмет;

• Бағалы қағаздар нарығындағы кәсіби қызмет;

• Кредиттік бюролардың қызметі;

• Қауіпсіздік қызметі;

• Азаматтық және қызметтік қару мен оның патрондарын айналымға байланысты қызмет.

Критерийді есептеу тәртібі.

Қызметкерлердің орташа жылдық санының есебі.

Есептеу үшін жеке кәсіпкерлер қызметкерлерін негізделген жеке кәсіпкерлер жұмысшылардың саны туралы деректер орташа саны филиалдары, өкілдіктері мен субьектісінің басқа бөлек бөлімшілерінің, сондай – ақ салық шоттарындағы танылған жеке кәсіпкер, қызметкерлері, соның ішінде барлық қызметкерлерін пайдаланылады.

Жеке кәсіпкерлердің орташа жылдық саны он екі айға бөлінген он екі айға қызметкерлер санының сомасы ретінде есептеледі.

Жеке кәсіпкерлердің орташа жылдық санының алғашқы есептелуі осы ұйымдармен жылдық салық есептілігін ұсынғаннан кейін жүзеге асырылады.

Орташа жылдық кірісті есептеу

Орташа жылдық табысты есептеу кезінде жеке кәсіпкерлік субьектілерінің салық есептілігінен мынадай ақпарат пайдаланылады:

• Жеке кәсіпкерлік субьектілерінің жылдық табысы;

• Арнаулы салық режимдерін қолданатын кәсіпкерлік субьектілерінің кірістері

• Тіркелген және жер салығын төлеушілер болып табылады шаруа және фермер қожалықтары үшін арнаулы салық режимін қолдану арқылы, ойын бизнесі жұмыс істейді жеке кәсіпкерлік, орташа жылдық табысты есептелмейді.

• Қаржылық есептілікті сыртқы пайдаланушыларға кең ауқымды ұсынуға және сыртқы пайдаланушыларға арналған жалпы мақсаттағы қаржылық есептілікті беруге міндетті емес.

Бұл ретте, ұйым төмендегі шарттардың біреуін орындаса, ұйымның қаржылық есептілігін пайдаланушыларға кең ауқымды ұсынуға міндетті:

• Оның борыштық немесе үлестік құралдары ашық нарықта немесе ол (жергілікті және аймақтық нарықтарды қоса алғанда, отандық немесе шетелдік қор биржасында немесе қарсы нарығын,) ашық нарықта сауда үшін осындай құралдар шығару процесінде болып табылады,

немесе

• Ұйым негізгі қызмет түрлерінің бірі болып табылатын үшінші тұлғалардың кең ауқымдағы активтерге қатысты сенімгер болып табылады.

Түсіндіріп өту

Фидуциар - сенімді меншік жауапты заңды немесе жеке тұлға және (Батыс құқықтық терминологияда қолданылатын) басқа тұлғаның пайдасына оны басқару.

Бұл банктер,кредиттік серіктестіктердің, сақтандыру компанияларының брокерлер/дилерлер, өзара қорлар мен инвестициялық банктерге тән.

Осы субьекті қатарына клиент немесе мүше емес компанияның кеңесі мүшелерінің өздеріне сеніп тапсырылған қаржы ресурстарын ұстап тұру және басқару фидуциарлық компанияларға беріледі.

Арнайы бөлімде 35 стандарт бар және есепті кезеңнің басында қаржылық жағдай туралы есепті дайындау кезінде қолданылатын компаниясы есеп саясатында сипатталғандай – шағын және орта бизнесі (бухгалтерлік трансформациялау) үшін ҚЕХС сәйкес бухгалтерлік есеп көшу (IFRS) қаржы есептілігін дайындау үшін бұрынғы негізде пайдаланылған сол күнгі есеп саясатынан ерекшеленуі мүмкін.

Сондықтан, ҚЕХС өту күнінде компанияның бөлінбеген пайда немесе меншікті капиталдың басқа санаты тікелей нәтижесінде түзетулерді көрсетуі тиіс.

Осы ҚЕХС- ты бірінше рет қолданатын компания :

• Мойындауды ШОК ҚЕХС талап ететін барлық активтер мен міндеттемелерді тану;

• Стандарт осындай тануды рұқсат етпесе активті актив немесе міндеттеме ретінде танымауы;

• Капиталдың активтің, міндеттемелердің немесе компонент бір түрі ретінде өткен қаржылық есептілік жүйесіне сәйкес ол таныған баптарды, бірақ ол активтің тағы бір түрі болып табылады, осы Стандартқа сәйкес капиталдың міндеттеме немесе компоненті;

• Барлық танылған активтер мен міндеттемелерді бағалау кезінде осы Стандартты қолдану.

• Женілдетілген декларация, патент негізінде арнайы салық кестесімен Салық кодексіне сай қолданылады:

• Қосылған сомаға салық бойынша тіркеу есебінде тұрмаған жағдайда;

• Табиғи монополия және реттелетін нарықты субьектісі болмағанда.

Қазақстан Республикасының үкметінің қаулысымен 2011 жылғы 14 қазандағы бекітілген «Шағын бизнеске арналған арнаулы салық режимін қолданатын салық төлеушілер үшін салықтық есепке алу саясатының нысанын бекіту туралы, шаруа немесе фермер қожалығын үшін арнайы салық режимі» № 1174 ерекшеліктері салықтық есеп ШОБ нысан жылы IP әзірленуде салықтық есепке алу саясатында көрсетілуі тиіс, ол мынадай құжаттарды қалыптастыруы көзделген:

• Патент және қосылған күн салығының төлемеушілер негізінде арнайы салық ражимін қолданатын дара кәсіпкерлер үшін слықтық есеп;

• Табыс туралы есеп;

• Қоршаған ортаға эмиссиялар үшін төлем туралы міндеттемелер туралы мәлімдеме.

Бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп беру саласындағы мемлекеттік бақылау

1. Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік саласындағы мемлекеттік бақылау тексеру және өзге де нысандарда жүзеге асырылады.

2. Бизнесті тексеру ҚР Кодексте және ҚР өзге де заңдарына сәйкес жүзеге асырылады. Мемлекеттік бақылаудың өзге де нысандары: ҚР «Бухгалтерлік есеп және қаржылық есптілік туралы» Заңын және өзге де заңдарына сай жүзеге асырылады.

Қаржылық есептіліктің элементтері.

Қаржылық жағдайды бағалауға байланысты қаржылық есептіліктің элементтері активтер, міндеттемелер және меншікті капитал болып табылады.

Активтер – болашақ экономикалық пайдалар күтілетін өткен оқиғалардың нәтижесінде жеке кәсіпкер немесе ұйым бақылайтын ресурстар.

Міндеттеме – бұл жеке кәсіпкердің немесе ұйымның бұрынғы оқиғалардан туындайтын қазіргі міндеті, оны реттеу экономикалық пайдасы бар ресурстарды иеліктен шығарға әкеп соқтырады.

Капитал – барлық міндеттемелерді шегергеннен кейін қалған дара кәсіпкердің немесе ұйымның активтеріндегі үлес.

Пайда мен зиян туралы есепте операциялардыңнәтижелерін бағалауға тікелей қатысты элементтер кірістер мен шығыстапр болып табылады.

Кірістер – есеп берукезеңінде экономикалық пайда алудың ұлғаюы немесе активтердің ұлғаюы немесе міндеттемелердің азаюы, капиталға қатысушы тұлғалардың жарналарына байланысты өсуден басқа,капиталдың өсуіне әкеледі.

Шығындар – есепті кезең ішінде капиталға қатысушы тұлғаларға бөлінетін капиталдың азаюына әкеп соқтыратын активтер мен міндеттемердің ағымы немесе азаюы түріндегі экономикалық пайдалардың азаюы.

Мемлекеттік органдардың есеп беруін қоспағанда, қаржылық есептілікке мыналар кіреді:

1. Баланс

2. Пайда мен залал туралы есеп

3. Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есеп

4. Меншікті капиталдағы өзгерістер туралы есеп

5. Түсіндірме жазба