Қазақстандағы этногенез және этникалық процестер

Бөлім:

Қазақ халқының шығу тегі

Педагогтің Т.А.Ә. (болған жағдайда)

Күні:

04.11.2024

Сынып:10

Қатысушылар саны: Қатыспағандар саны:

Сабақтың тақырыбы

Қазақстандағы этногенез және этникалық процестер

Оқу бағдарламасына сәйкес оқу мақсаттары

10.2.1.1 -Қазақстандағы этникалық процестерді түсіндіру үшін «антропогенез», «этногенез», «этнос» ұғымдарын пайдалану;

*Тарихи ойлау дағдысы

*Тарихи концепт

Тарихи талдау мен түсіндіру

өзгеріс пен сабақтастық

Сабақтың мақсаты

Қазақстандағы этникалық процестерді түсіндіру үшін «антропогенез», «этногенез», «этнос» ұғымдарын пайдаланады.

Құндылықтар

Тәуелсіздік және отанщылдық

Сабақтың кезеңі/ уақыт

Педагогтің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Ұйымдастыру

Өткен білімді еске түсіру

7 минут

Жаңа тақырыпқа қадам

3 минут

Тақтаға тақырыпқа байланысты негізгі кілтті сөздер жазылады. Оқушылар бұл ұғымдарға қатысты өз ойларын білдіреді.

«Этнос»

«Этногенез», ,

«Антропогенез»

Оқушыларға сабаққа байланысты глоссарий беріледі.

Оқушылар өз ойларын ортаға салады.

Оқушылар жауаптары арқылы жаңа тақырыпқа көшу

Мадақтау

Қазақстан тарихы көне заманнан бүгінгі күнге дейін. 5 томдық. ІІ том. Атамұра, 2010

Сабақтың ортасы

Жаңа білім

5 минут

10 минут

5 минут

10 минут

1-тапсырма. Терминдермен жұмыс. Алдымен бес сөзбен, сосын үш сөзбен, одан кейін бір сөзбен мағынасын ашу.

Зерттеу сұрақтары:

1.Қазақстан аумағындағы этногенез және этникалық процестер қалай жүрді?

2. Қазақстандағы этникалық процестерді қандай кезеңдерге бөліп қарастырамыз?

3.Қазақстан аумағындағы этностардың қалыптасуына қандай факторлар әсер етті?

4. Қазақ халқы қалай қалыптасты?

Оқушыларға кез-келген этностың қалыптасуы белгілі бір даму үдерісінен өтетіні, шарықтау және күйзеліс кезеңдерін бастан кешіретіні туралы түсінік қалыптастыру. Этностың өмірлік циклін ұсыну:

1. территорияны анықтау;

2. территорияда бір немесе бірнеше этностардың өмір сүруі;

3. белгілі бір этностың пайда болуы туралы аңыз-дастандардың орын алуы;

4. этностың күшейе бастауы;

5. этностың шарықтау кезеңі;

6. этнос дамуының бәсеңденуі;

7. тұрақтылық.

Оқушыларға қазақ халқының қалыптасу үрдісін осы негізде көрсетуге тапсырма беріледі.

Этностың негізгі белгілері қандай?

Оқушылардың жауаптарынан соң төмендегі этностық белгілерді ұсыну:

Этностың атауының қалыптасуы;

Аумақтық орналасуы, мекендеген аумағының қалыптасуы;

Этникалық сана, өзін бір халықтың өкілі санайтын елдік, халықтық сананың орнығуы;

Ортақ тілдің қалыптасуы;

Нәсілдік белгілердің ұқсастығы, өзіне тән антропологиялық бет пішінінің қалыптасуы.

Ортақ мәдениет, өзіне тән мәдениетінің қалыптасуы.

Зерттеу және талдау

2-тапсырма.

Ортақ сұрақтар беріп, талқылау ұйымдастыру:

• Халықтың қалыптасуына қанша уақыт керек?

• Қазақ халқының қалыптасу үдерісі қандай кезеңдерге бөлінеді?

• Бұл кезеңде қандай тайпалар/ мемлекеттер өмір сүрді?

• Бұл тайпалар/ мемлекеттер қазақ халқының қалыптасуында қандай рөл атқарды?

3-тапсырма.Халықтың қалыптасуына қандай факторлар әсер етеді?

. Қазақ халқының антропологиялық деректер бойынша қалыптасуы. Қола дәуірінен бастап кейінгі орта ғасыр кезеңі аралығындағы антропологиялық ерекшеліктерін салыстырады, ұқсастықтар мен байланысты анықтайды.

Қазақ халқының мәдени факторлар бойынша қалыптасуы. Қола дәуірінен бастап кейінгі орта ғасыр кезеңі аралығындағы салт-дәстүр, әдет-ғұрып түрінде мұраға қалған мәдениеттің ортақтастығын анықтайды.

. Қазақ халқының шаруашылық фактор бойынша қалыптасуы. Қола дәуірінен бастап кейінгі орта ғасыр кезеңі аралығындағы әлеуметтік және шаруашылық әдістерінің ортақтығын анықтайды.

Терминдермен жұмыс жасайды.

Оқушыларөздерінің жұмыс нәтижелерін басқа топтардың жұмыстарымен салыстырады, айырмашылықтарын талдайды.

Оқушыларға қазақ халқының қалыптасу кезеңдерін зерттейді. Мақсаты ежелгі және ортағасырлар тарихының оқиғалары арасында байланыс орнату арқылы қазақ халқы қалыптасуының негізгі кезеңдерін анықтау. Мәтін таратылады.

Критерий:

• Қазақ халқының қалыптасу үдерісі қандай кезеңдерге бөлінеді?

• Өздері алып отырған кезеңнің ерекшелігі неде?

• Өздері алып отырған кезеңде қандай тайпалар/ мемлекеттер өмір сүрді?

• Өздері алып отырған кезеңде қандай этникалық өзгерістер орын алды?

• Өздері алып отырған кезеңде тайпалар/ мемлекеттер қазақ халқының қалыптасуында қандай рөл атқарды?

Дескриптор :

-Қазақстандағы этникалық процестерді түсіндіру үшін «антропогенез», «этногенез», «этнос» ұғымдарын пайдаланады.

Дескриптор :

-Қазақ халқының қалыптасу үдерісі кезеңдерге бөледі;

-Өздері алып отырған кезеңнің ерекшелігін сипаттайды;

-Өздері алып отырған кезеңдегі тайпалар/ мемлекеттер өмір сүргендігін анықтайды;

-Өздері алып отырған кезеңдегі этникалық өзгерістерді анықтайды;

-Өздері алып отырған кезеңдегі тайпалар/ мемлекеттер қазақ халқының қалыптасуындағы ролін айқындайды.

Дескриптор :

-Қазақ халқының антропологиялық деректер бойынша қалыптасуын анықтайды;

-Қазақ халқының мәдени факторлар бойынша қалыптасуын

анықтайды;

-Қазақ халқының шаруашылық фактор бойынша қалыптасуын

анықтайды.

-өз ойын тұжырымдайды.

Қазақстан тарихы . Көне заманнан бүгінге дейін. Бес томдық, Алматы, 2010 жыл. 2-том, 5-тарау , 285-бет.

Исмагулов О.И. Население Казахстана от эпохи бронзы до современности. Алма-Ата, 1970.

Қазақ халқының этногенезі мен этникалық тарихы: оқу-әдістемелік кешен/ А. Б. Қалыш. - Алматы: Қазақ университеті, 2013.- 148 бет.

АристовН. А.Этногенез и этническая история казахского народа.Т.2 - Астана: Алтын кітап, 2007. - 372 с.

Прошлое Казахстана в источниках и материалах/ред.С.Д.Асфендияров. - 2-е изд. - Алматы : Казахстан, 1998.

Исмагулов О.И. Этническая антропология Казахстана. – А.,1982.

Сабақтың соңы

5 минут

Сабақты қорытындылау

Шежіре ағашына этникалық процестердің сабақтастығын көрсете отырып, Қазақстан аумағындағы этногенездің кезеңдерін белгілейді. Қазақ этносының қалыптасуы – көп ғасырларлық этникалық процестердің нәтижесі екендігіне қорытынды ой түйін жасайды

Сабақтың тақырыбын қорытындылау

«Ең үздік жауап»

Ақпараттық карточка

Үй тапсырмасы

Үйге тапсырма

Ой толғау «Қазақ халқының қалыптасуында қандай кезең шешуші рөл атқарды?» 150-200 сөз