Қазіргі кезеңдегі туризм
географиясының даму
ерекшеліктері
Туризм – демалыспен, бос
уақытпен, спортпен, сондай – ақ мәдениетпен және табиғатпен
тілдесумен тікелей байланысты, жәке және ұжымдық толық жетілудің
жолы ретінде жоспарлануы және тәжірибеге енгізілуі тиіс
қызмет.
Туризм
әлемдік экономикада басты рольдің бірін атқарады. Бүкіл әлемдік
туристік ұйымның деректері бойынша ол әлемдегі жалпы ұлттық өнімнің
оннан бір бөлгін халықаралықинвестициясының 11%- дан астамын,
әлемдік өндірістің әр бір тоғызыншы жұмыс орнын қамтамасыз етеді.
1993 жылы Қазақстан Республикасы Дүниежүзілік туристік ұйымға мүше
болып кірді.
Туризм Қазақстан
экономикасындағы қарқынды салалардың бірі, Халықаралық
сарапшылардың пікірінше қазіргі кезде туризм әлемдік экономикадағы
қарқыны төмендемейтін саланы біріне жатады.
Туризм көп елдерде жалпы
ішкі өнімнің қалыптасуына, қосымша жұмыс орнын құруға және сыртқы
сауда балансының белсенділігіне ықпал етеді. Соңғы жылдары туризм
әлемдегі ең табысты бизнестің бірі. Туризмнің маңызы жылдан-жылға
өсуде, оның халықаралық байланыста және валюталық түсім көз ретінде
маңызы артуда. Елдердің шикізат көзі азайлады, ал туристік
индустрия қалпына келетін ресурстармен жұмыс істеген. Туризмнің
басқа да салаларға тигізетін әсері мол, оның 32 салаға жанама
ыкпалы бар (турфирмалар, көлік түрлері, мейманхана кешендері,
демалыс үйлері, санаториялар, ұлттық парктер, тамақтану сферасы,
т.б.). Бұл дегеніміз -әлемдік өндірісте әр 9 адамның жұмыс орны
деуге болады.
Туризм
индустриясының мемлекеттік бюджетке түсіретін валюталық түсімі,
орта және шағын бизнеске көмегі, тауар мен қызмет көрсету нарығы
арқылы аймақтардың экономикасының дамуына ықпалы өте зор. Сонымен
қатар, туризмнің қоғамдық, әлеуметтік-экономикалық дамуы келесі
көрсеткіштермен сипатталады. Ішкі және халықаралық туризмнің жалпы
шығыны әлемдік ұлттық ішкі өнімнің 12%-ін құрайды, жыл сайын
1,5млрд. Ішкі және халықаралық саяхаттау
тіркелді.
Халықаралық туризмнің үлесіне жыл сайын әлемдік
экспорттың 7% және қызмет көрсетудің 25-30% келеді. Халықаралық
туризмнің жылдық өсуі 4,0%, ал болашақта бұл көрсеткіш көтерілмек.
Туризм саласының дамуына ықпал ететін
факторлар:
—
кез-келген
елде, Қазақстанда да туристік рекреациялық ресурстың
болуы;
-туризмге
тура немесе жанама салалардың және кәсіпорындардың
дамуы;
—
сыртқа
шығу туризмнің елге шетелдік валютаны
тартуы;
—
аз
мөлшерде шығын шығарып табыс табу;
—
алғашқы
өндіріс факторын қамтамасыз етудегі шығынның болмауы; -халықты
жұмыс орнымен қамтамасыз ететін орта және
шағын
бизнестің
дамуы;
—
қызмет
көрсету секторының өсуі;
—
елдің
әлемдік қауымдастыққа белгілі болуы және бет-бейнесінің
қалыптасуы.
Қазақстанда 400-ден астам туристік фирмалар
қызмет етеді, 80 елдің туристік фирмаларымен келісім жасаған.
Туризмнің дамыған аймақтары -Алматы, Шығыс Қазақстан, Қарағанды,
Павлодар, Оңтүстік Қазақстан облыстары, сондай-ақ Алматы және
Астана қалалары. Осы облыстардың және қалалардың туристік
фирмалары қызмет көрсетудің 88%-ін құрайды. Қазақстаннан
туристердің мейлінше көп баратын елдері: Ресей, Қытай, Германия,
Корея, Польша, Турция, БАЭ. Ал біздің елге келетін туристердің
елдері: Ресей, Қытай, Германия, Пакистан, Полыпа және Турция.
Туристерді тасымалдауда авиакомпаниялардың ролі зор. Көптеген
туристер шетелдік авиакомпанияларға қызығушылығы артық болып тұр,
ал ұлттық компаниялардың ролі төмен. «Эйр-Казахстан»-ның акциясы
мемлекеттік меншікке өтуі болашақта ұлттық авиатасымалдаудың маңызы
артады деген үміт бар.
Туризмді
дамыту үшін әлеуметтік-экономикалық фактордың ықпалы жоғары.
Олардың ішінде маңыздысы: мемлекеттің әлеуметтік саясаты, жұмыстан
бос уақыт, урбанизацияның өсуі, білім және мәдениеттің, орташа өмір
сүрудің деңгейі, жылдық демалыс күндері мөлшері, халықтың өмір
сүруінің деңгейі, табысы, туристік белсенділік
жатады.
Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық даму деңгейі
қазіргі кезде туризмнің жаппай дамуын тежеп отыр. Қазақстандағы
туризмнің даму бағыты шоп-туризмді ұйымдастырумен байланысты, яғни
материалдық қажеттіліктен туындап отыр. Қазіргі кезде ТМД елдерінде
туристерді тарту үлкен бәсекеге ие болып отыр. Көрші елдер Ресей,
Өзбекстан, Қырғызыстан, Монголия туризмді дамытуға барлық күшін
салуда, және қазір Қазақстанды басып
алуда.
