Қазіргі оқу үрдісінде жеке тұлғаны қалыптастырудағы сыныптан тыс жұмыстардың маңыздылығы

«№113 жалпы орта метебі»

коммуналдық мемлекеттік мекемесі

Тақырыбы:

Қазіргі оқу үрдісінде жеке тұлғаны қалыптастырудағы

сыныптан тыс жұмыстардың маңыздылығы.

Дайындаған: география пәні мұғалімі Құлмаханова Шынар

Еркінабад – 2015 ж

“№113 жалпы орта мектебі”

коммуналдық мемлекеттік мекемесі

Оқушылардың қызығушылығын қалыптастыруда алдымен олардың бейіні мен ынтасын тәрбиелеуді алға қояды.

Шығармашылық тақырыбы:

География пәнін оқытуда сын

тұрғысынан ойлау стратегиясын

тиімді пайдалану

География пәні мұғалімі:

Кулмаханова Шынара

Нуриллақызы

Кіріспе

Қазіргі қазақстандық білім беру кеңістігіндегі түбегейлі өзгерістер — тарихи объективті процестер. Білім беру саласын реформалаудағы мақсат - білім беру жүйесін қайта қарап, оқушылардың шығармашылық бейімделуіне қарай бағдарлы, сатылы білім алуларына жағдай жасау болып табылады. Бүгінгі таңда оқушының білім сапасын бұрынғыдай білім, білігі және дағдысымен өлшеу жеткіліксіз. Қазіргі талап білім сапасы оқушының алған білімін жеке басының әрі қарай дамуына тұлға ретінде қоғамның өркендеуіне пайдалана білуімен өлшенеді деп тұжырымдалады. "Білімді, білік-дағдыларды механикалық түрде беру емес, ақпараттық-зияткерлік ресурстарды өз бетінше тауып, талдап және пайдалана білетін, идеялардың қуат көзі болатын, жедел өзгеріп отыратын әлем жағдайында дамитын және өзін-өзі ашып көрсете алатын жеке тұлғаны қалыптастыру басымдық болып табылады". Міне, осындай мақсат-міндеттерді орындау үшін оқытудың жаңаша әдіс-тәсілдерін, яғни, инновациялық технологияларды қолдануды талап етеді. Бұл

1

Жүргізуші:

Улы бұлт торламасын көлімізді

Сақтаймыз өзен тоғай көлімізді

Бөлшегі жасыл желек ну егісті

Сан ұлтқа сол мекен жерімізді оқушылар экологиялық

жағдайға үн қосу мақсатында сурет салу арқылы үндеу тастады «Біз экологияға қарсымыз»

Бәрі қосылып:

Табиғат деген тағдырым менің

Табиғатыммен мәңгі біргемін.

Ән: «Атамекен»

Орындайтын: хор

38

3 оқушы:

Табиғаттың бауырысың, досысың

Аянбауда керек шығар дос үшін

Табиғатпен арадағы байланыс

Өмір бақи үзілмесін қосылсын

4 оқушы

Бұл күнде көзім ашық сауаттымын

Білемін табиғаттың қуат құнын

Ғалам мен келешектің алдында мен

Тіршілік үшін әр кез жауаптымын.

Жүргізуші:

Сарарқаның кеңдігі ұлы Абай мен данышпан Мұхтардың кіндік қаны тамған киелі Жерге сынақ полигоны салынған болатын. Сөйтіп 1949 жылы тамыз айында ең алғаш атом бомбасы жарылды. Бейбіт отырған халықтың төбесінен атом бомбаларын бірінен соң бірін жарып ,жүздеген мың адамға ашықтан ашық тәжірибелік мақұлық ретінде экспериментті жасаған жауыздықты бұрын –соңды ешкім көріп білмеген еді.

Көрініс: «14 жасар қыздың зары»

Көшеде дүкеннен келе жатқан апаны көрген 14 жастағы қыз дорбаларын көтерісейін деп әжейдің қасына келеді.

Қыз: Сәлеметсіз бе ? әже

Әже: Сәлеметсің бе?

Қыз:Әже жүктеріңіз ауыр болар әкеліңіз үйіңізге дейін шығарып салайын.

Әже: Рахмет қарағым өзің ақылды қыз екенсің ғой кімнің қызы болдың?

Қыз:Әже мен Тоқсынның қызымын. Әже жүктеріңізді беріңіз көтерісейін.

Әже: Жоқ қызым бұл жүктер саған ауырлық қылады. Оданда мен саған базарлық берейін мінекей ала ғой тәтті кәмпит. (деп әжей кәмпитті қызға ұстатып жүріп кетіп қалады)

Қыз: Мейлі мен ақ қатардан кем болайын

37

бағытта көптеген ізденістер жүргізілуде. Сабақ жүйесін модернизациялау кезінде пайда болған оқыту технологияларының бірі – Сын тұрғысынан ойлау технологиясы болып саналады.География пәнін оқытуда бұл технология оқушыларды сыный тұрғыдан ойлануға, өз бетінше ізденуге бағыттайды.

Баяндама тақырыбы:

Қазіргі оқу үрдісінде жеке тұлғаны қалыптастырудағы сыныптан тыс жұмыстардың маңыздылығы.

Мектеп географиясы бағдарламасында көрсетілген білімдермен дағдыларды оқушыларға меңгертумен,географияны оқытудың мақсаттары толық орындалады деп айтуға болмайды. Өйткені,географияны сүйетін оқушылардың білімін тереңдетіп, дағдыларын дамытумен қатар, үлгермеуші балалардың ынта-ықыласын көтеріп, олардың бұл пәнге деген қызығушылығын арттыруымыз керек. Бұл міндетті нәтижелі шешудің бір жолы – географиядан сыныптан тыс жұмыстарды дұрыс ұйымдастыра білу.Әрине ол мұғаләмнің теориялық және әдістемелік дайындығының дәрежесіне және оның әр жақты болу шеберлігіне байланысты. Географияны оқыту үрдісіне байланысты мұғалімнің басшылығымен оқушылардың сабақтан тыс уақытта істейтін қосымша жүмыстарын географиялық сыныптан тыс жұмыстар деп атаймыз. Мұндай сыныптан тыс жұмыстарды жүргізгенде мұғалім негізінен мынадай мақсаттарды жүзеге асыруды көздейді.

Мақсаты:

• Әр оқушының өз қажеттілігі мен мүмкіндігіне сай білім алу құқығын қамтамасыз ету.

• Оқушылардың білімдерін өмірде тиімді қолдануға үйрету.

• Оқушылардың физикалық, психологиялық, адамгершілік тұрғыда  жетілуін қамтамасыз ету.

Міндеті:

2

• Баршаға бірдей сапалы білімге қол жеткізу.

• География пәнін жан- жақты және терең меңгеруі негізінде, білім алушылардың дүниетанымдық көзқарасын қалыптастыру.

• Оқушылардың бойында шығармашылық және инновациялық қызметке деген қажеттілікті қалыптастыру.

Сыныптан тыс жұмыстар екіге бөлінеді.

География пәні бойынша оқу бағдарламасының ауқымына кіретін сыныптан тыс жұмыстар.Оған география сабақтарына қатысты жүргізілетін қосымша жұмыстар жатады:

• География пәніне тікелей қатысты жұмыстар

• Географиялық есептер шығару

• Картамен жұмыс жүргізу

• Мектепішілік олимпиада өткізу

• Мектепішілік олимпиада өткізу

• Реферат – баяндамалар жаздырту.

Мұндай жұмыстар географиялық оқу материалының қалыпты және нәтижелі өтілуіне, оқушылардың білімдері мен дағдыларының жүйелі түрде сапалы қалыптасуына, сынып оқушыларының жалпы үлгерімін жақсартуға көмектеседі.

География оқу бағдарламасының шеңберінен тыс жататын жұмыстар. Олардың география сабақтарына тікелей қатысы бола бермейді. Бұл оқушылардың өздерінің еркі мен тілегі бойынша ұйымдастырылуы керек. Мұның жүйесіне мынадай жұмыстар жатады:

• Географиялық кеш өткізу

• Пән апталығын өткізу

3

Жетімсіз немесешамадан артық әсер ету организмдердің өміршеңдігіне кері ықпал етуі мүмкін.

Жүргізуші:

Қасиетті сөз бар еді кие деген

Киеліге жоламас күйе деген

Елін, жерін, Отанын сүйетіндер

Ең алдымен осы сөзді сүйеді екен деп келесі кезекті әнге береміз.

Ән: «Туған жер» орындайтын 6-сынып оқушысы Қалдарова А.

1 оқушы:

Жаратылдым топырағыңнан сен-түбім.

Жалғаны жоқ,бәрі сенен жан –тәнім

Сенен басқа жерде маған қараңғы

Жарық болар шолпан айым сен -күнім

2 оқушы

Тәтті суың ауызымнан еш кетпес

Қалың нуың ,қар суына жер жетпес

Кең даламда ойын ойнап қалсамшы

Жазу болып адамзатқа ер жетпес

36

микрорентгенге (ауадағы табиғи деңгей 15-20 микрорентген шамасы) жетеді.1987 жылғы 18 жарылыста көрінбейтін газ бұлты Семей қаласын 6 рет тұншалапты,келесі жылғы сынақта 2 мәрте солай болған.

4 оқушы:

Ядролық сынақ Семей ғана емес,Шығыс Қазақстан,Павлодар мен Қарағанды облыстарының полигонға ұрымтал аудандарының байырғы халқы,өздерімен іргелес отырған Алтай өлкесінің

тұрғындарын,кем есеппен айтқанда,екі миллионға тақау адамның өмірін ауыр дертке душар еткен

5 оқушы:

1949-1989 жылдар аралығында Семей полигонында ауада және жер бетінде 200-дей ядролық жарылыс жасалып,жер астында әрқилы қуатты 343 сынақ жүргізілгені мәлім болды.Солардың жалпы қуаты Жапонияның Хиросима қаласына тасталған атом бомбасының қуатынан 2500 есе асып түскен.

6 оқушы:

Семей маңындағы радиациялық әсер аймағында тұратын 500 мыңдай адам осы сынақтан азап шекті.1949 жылдан 1963 жылға дейін жер бетінде жасалған сынақтардың зардабы әсіресе мол болғаны рас.Бұл аймақтағы аурулардың есеп-қисабы 1990 жылға дейін мұқият жасырылып келді. Облыста онкологиялық, жүрек-қан тамыр, жүйке және психикалық аурулар саны күрт өсті.Азап шегіп,өлім құшқан адамдар қаншама. Отбасыларында кемтар балалар көбейді.

7 оқушы:

Экологиялық факторлардың әр алуандылығына қарамастан олардың организмдерге әсер ету қасиеті мен тіршілік иелерінің жауап беру реакциясының бірқатар ортақ заңдылықтары бар. Организмдердің қарқындылыққа немесе әсер ету күшінің факторына реакциясын жатқызуға болады.

35

• Реферат жаздырту

• Үйірме жұмыстарын жүргізу

• Зерттеулер мен ғылыми жұмыстар жүргізу

• Конференциялар өткізу т.с.с.

Оқушылардың қатысуымен сыныптан тыс өткізілетін жұмыстар олардың жеке,топ болып,жаппай бәрі араласып істелінетін жұмыстар 3-ке бөлінеді.География пәнінен сыныптан тыс жұмыстар мұғалімнің дайындық дәрежесіне және әдістемелік ебедейлігіне, оқушылардың тілегіне, мектеп төңірегіндегі өндірістік нысандарға, мамандық таңдауға кәсіби бағдар беру мүмкіндігіне байланысты өтіледі. Сныптан тыс жұмыстар үйірме түрінде ең көп, әрі жүйелі өткізіледі.Үйірмелер географиялық («Жас эколог», «География әлемде», «Жас геогрф», «Үздік зерттеушілер» ) болып бөлінеді. Үйірмедедегі оқушылар саны 10-15 оқушыдан аспағаны дұрыс. Үйірме жұмысы барлық пәннен мектеп бойынша жоспарлануы қажет. Географиялық үйірмелер мынадай әдістемелік талаптарға сай ұйымдастырылады:

Үйірме жұмыстары туралы ұсыныс – тілекті оқушылардың өздерінің бергені дұрыс.

Үйірмеге оқушылар өз қалауымен қатысқаны дұрыс. Төменгі және жоғарғы сынып оқушылары үшін бөлек – бөлек үйірме топтары болғаны жөн.Үйірме сабақтарын оқу бағдарламасының міндетін атқармайды. Үйірме жұмыстары жоспарлы түрде жыл бойы жүргізілуі тиіс.

4

№113жалпы орта мектебі мемлекеттік мекемесінің география пәні мұғалімі Құлмаханова Шынардың 13.12.2014ж.күні өткізген «Экология- ел тағдыры» тақырыбындағы сыныптан тыс сайыс сабақтың

ЖОСПАРЫ

Сайыстың тақырыбы: Экология – ел тағдыры

Сайыстың мақсаты: Оқушыға табиғаттың адам өміріндегі зор маңыздылығын насихаттай отырып,оны аялауға,сақтап қорғауға өз үлестерін қосуға жұмылдыру. Мейірбандыққа баулу, экологиялық білімдерін молайту.

Сайыстың көрнекілігі: Нақыл сөздер, компютер, суреттер, шарлар.

Сабақтың түрі: Сайыс сабақ

Сайыстың барысы:

Ұйымдастыру кезеңі:

• Сәлемдесу

• Оқушыларды екі топқа бөлу

• Сайыстың ережелерімен таныстыру

• Қорытынды, марапаттау.

1-жүргізуші:

Армысыз құрметті ұстаздер мен оқушылр және көрермендер бүгігі «Экология ел тағдыры» тақырыбындағы сайыс сбағына қош келіпсіздер.

2-жүргізіші:

5

1 бөлім.

1. Экологиялық фактор жайлы түсінік

2 бөлім.

1.«Табиғат – тал бесігің аялай біл»

тақырыбында өлең жырлар оқу.

2. Көрініс: «14 жасар қыздың зары»

3 бөлім. Қорытынды:

1 оқушы:

Экологиялық факторлар дегеніміз-организм үшін қажетті немесе теріс әсерін тигізіп отыратын элеметтері. Табиғатта экологиялық факторлар жиынтық күйінде әсер етеді.

2 оқушы:

КСРО заманында Қазақстан аумағында атом бомбалары сынақтан өтті. Ол үшін арнайы 18 млн га жер бөлініп, Семей ядролық полигоны ашылды. Бастапқысында адамдарға, жануарлар мен табиғатқа тікелей зардабын тигізген ашық сынақтар жасалды. Сосын оларды жер астына жасай бастады.

3 оқушы:

1989 жылдың 12-ақпан күні Семей іргісіндегі ядролық полигонда сыналған зарядтың қуаты 70 килотоннадан асыпты.Нәтижесінде радияция фоно 3000 – 4000

34

№113 жалпы орта мектебі мемлекеттік мекемесінің география пәні мұғалімі Кулмаханова Шынардың «Жер ананың көзінен жас тұнып тұр» тақырыбындағы сыныптан тыс іс-шараның

ЖОСПАРЫ

Сабақтың тақырыбы: Жер ананың көзінен жас тұнып тұр

Сабақтың мақсаты:

оқушыларды жердің қадірін, байлығын бағалай білуге,

туған табиғатты сүюге және қамқорлық жасауға,

жанашырлық сезімге баулу.

Сабақтың көрнекілігі: карта, нақыл сөздер,

шарлар,суреттер.

Сабақтың барысы: Ұйымдастыру кезеңі

Оқушылардың іс-шараға дайындау.

Мұғалімнің кіріспе сөзі: Жер, жалпы табиғат – күллі тіршілік атаулының құтты қоныс – мекені, алтын ұя тал бесігі. Барша адамзат өкіліне ауа, су, жер ортақ. Сондықтан жердің қадірін, байлығын бағалай білу, жалпы табиғатты қорғау – баршамыздың міндетіміз.

33

Адам әрекеті нәтижесінде табиғи кешендердің өзгеруі. Адамның шаруашылық әрекеті табиғаттың өзгеруіне әсер ететін ерекше фактор. Адам еңбек пен ақыл ойдың арқасында қоршаған ортаға бейімделумен қатар, оны өзгертеді. Сондықтан табиғатты өзгерту барысында адамзат оның кейінгі зардаптарын да ескеруі қажет. Табиғат кешендеріне кері әсер ететін озық ғылыми-техниканың тікелей қатысы жоқ. Ол өзгерістерге кінәлы прогресс емес, техникалық жобаларда адамның шаруашылық әрекетінің әсері есепке алынбаған. Жауын-шашын мөлшерін, топырақ ылғалдығын ескерместен топыраққа минералды тыңайткыштар енгізу, ол заттардың шайылып, өзендер мен бөгендердің ластануын туғызды. Мұның бәрі қаншама еңбек пен шикізатты зая кетірумен бірге, қоршаған ортаның жағдайын нашарлатады. Ірі бөгендер салуда аумақтың табиғат ерекшеліктерін ескермеу мезгілсіз батпақтануға, топырак, өсімдік жамылғысы мен сол жердің микроклиматының өзгеруіне әкеп соғады. Қазіргі кезде антропогендік ландшафтар басым. Ландшафтарды жақсарту үшін оларды өзгертетін шаралар жүргізеді. Соның бірі – мелиорация. Мелиорация жердің жағдайын жақсарту мен оны пайдалану тиімділігін арттыруға бағытталған шаралардың жиынтығы болып табылады. Табиғатты тиімді пайдалану, көркейту және қорғау кешенді түрде қарастырылуы қажет. Рио-де-Жанейро декларациясының қағидаларын есепке ала отырып Қазақстанның экологиялық қауіпсіздігі проблемалары және қоршаған ортасының жағдайына ғаламдық, ұлттық және жергілікті деңгейде қаралуын қарастырады.

1-жүргізуші:

Ал балалар осы байқауда әділдік танытып,қатысушыларды бағалап отыратын әділ қазылар алқасымен таныс болыңыздар. Қазылар алқасымен таныс болыңыздар.

№113 ЖОМ география пәні мұғалімі: Рисалиева Н.

№113 ЖОМ тарих пәні мұғалімі: Бөрібаев Ә.

2-жүргізуші:

Ортаға назар салайық,

6

Сайыскерлер шықпақ ортаға,

Қол соғып қарсы алайық.

Жарыс заңы ежелден,

Жеңімпаз болу шарты сол.

Сәт сапар тілеп бәріңе,

Сайысты біздер бастайық

Сайыстың шартымен таныс болыңыздар.

1. Бәйге

2. Мағынаны тану

3. Жұптасып сурет салу

4. Экология

5. Қорытындылау.

1-жүргізуші:

Құлақтан кіріп бойды алар,

Әсем әнмен тәтті күй.

Көңілге түрлі ой салар,

Әнді сүйсең менше сүй-деп Абай атамыз жырлағандай кезекті әнге береміз.

Ән: «Алтын бесік» Орындайтын: Биология пәні мұғалімі: Рысбекова Нұршат

2-жүргізуші:

1 кезең: Сайысымыздың бірінші кезеңін бастаймыз: «Бәйге» мұнда оқушыларға экология және география пәндерінен 5 сұрақтан беріледі. Әр дұрыс жауапқа бір жұлдызша беріледі. Бір жұлдызша бір балмен есептеледі.

«Ізденімпаз» тобы

Экология

1.Экология нені зерттейді?

2.Каспий теңізінің экологиялық проблемасы?

3.Табиғатта апаттардың болуы қандай себептермен байланысты?

4.Семей полигонында жер бетінде неше рет сынақ жүргізілді?

5.Картадан әлемнің экологиялық аймақтарын көрсетіңдер?

7

осы желге байланысты тұрмысты тұрмыстық зат ойлап табылған.

2 топқа Ресей мемлекетінің кемесі шығады. Сұрақ. Қазақстанның Ресеймен сыртқы саясаты туралы айтып беру тапсырылады.

Жүргізуші:

Ғылымның сырын ұғына,
Шығыңдар білімнің шыңына.
Дарындылық пен тапқырлық,
Жеткізеді сіздерді,
География сырына,- дей отырып сайысымыздың қорытындысын айту үшін сөз кезегін әділ қазы алқасына береміз.

Қорытынды:

Жеңімпаз топпен белсене қатысқан оқушыларды марапаттау.

32

1. Мемлекет-Үндістан

Жүргізуші:

Ағыстай мұхиттардың астындағы,

Тым тылсым ғылым-өзен тасқындары

Отанын сүйіп өсер қашандағы,

Жер суын біліп ө