Қорқыныш

Баян Айтбанова,

Арнайы мектеп интернат

Педагог-психолог,

Тараз қаласы,Жамбыл облысы.

Баладағы психологиялық қорқыныш ерте балалық шақтан бастау алады.Осындай үрей арасында:күтпеген қорқыныш,кедергіден бұрынғы қорқыныш,үлкеннің тарапынан болған қорқыныш түрі болады.Әңгіме тек жазалау туралы ғана емес,қатал сөз,айғай да кіреді.Бала өз үйінде не болатынын алдын ала біле алмаса-қолдау немесе қуғын-сүргінге ұшырамаған сәтте күтпеген қорқынышка тап болады.Ондай бала мазасыз,ашуланшақ,күйгелек болады.Қорқыныштан жүрегі жараланғыш,өкпелегіш те болып келеді.

Ата-ана өзіне:талап тым қатты емес пе деген сұрақ қою керек.Бала жазаның қандай дәрежеде екенін түсіну керек.Шын мәнінде баланың өзі кінәлі екенін білгені дұрыс.Бала кінәлі болған күнде де өте қатты жазалаудың қажеті шамалы.Тәрбие жеңісі-нұсқаулықта, тұрақты диалогта.Баланы кездейсоқ қаттеліктерін айнытпай сәтсіздіктерін бетіне басып,үнемі айта беруге мүлде болмайды.

Көбіне-көп ата-анаға байланысты болып келеді.Үйдегі бала мен қыздың жетістіктерін қолдап,мақтап,марапаттап,үнемі қолдау көрсетіп отырған қажет.Оның сәтсіздіктеріне аса мән бермеген абзал.Қайта білмеген тұстарын жақсы жаққа бағыттап,үйретіп,жол сілтеп отыру керек.Бала өз қаттелігін өмірдің соңы деп түсінбек керек,әлі де тіршілік жалғасуда деген түсінік қалыптасқан жөн.Егер қолдау көрсетпесек,бала өмірде өзін сенімсіз сезінеді.Баланың сенімін күшейтіп,үрейін сейілті үшін ойын түрінде баламен жұмыс жасау керек.Мәселен,ол әдістемелік құралдар,оқулықтар немесе карточкалар мен альбомдар болуы мүмкін.Психолог маманның кеңесіне жүгініп,әңгімелесу мен тренингке де қатысқан абзал.Бұл балаға деген махаббатың,құрметтің белгісі болмақ.Балаға осындай үреймен күрес кезінде көмек беру ата-ананың борышы.

«Біздің түсінік әрқилы» деген әңгімеге нүкте қой.Себебі,бала тәрбиесі жолында барлық ата-анаға тәрбие-тәлім деген терминдер ортақ болып табылады.

«Баланы жастан» деген қағида бар.Баланың жастайынан қалыптасқан үрейін сейілтіп,оның өмірге деген шынайы сүйіспеншілігін арттыру ата-ана үшін міндет.Ата-ана баласы үшін барлық қиындыққа төзе біліп,өзінің теріс эмоциясын балаға көрсетпеген абзал.Баланың жасынан пайда болған үрейі оның болашақтағы өміріне айтарлықтай әсерін тигізді.Бала өссе де,ересек болса да сол балалық үреймен жүреді.Жалтақ,уркек,өз ойын айта алмайтын болады.

«Тәрбие-отбасынан басталады»,деген бала отбасында не көреді,соны өмір бойы тәжірбиесінде пайдаланады.Өзі де ата-ана болған да баласына да сол тәрбиені береді.Үрей мен қорқыныш билеген отбасында береке де қуаныш та,шаттық та болмайды.

Бала өсе келе өз ортасында ойын айтпай,жабық болы түседі.Ондай ұяң да жабық баланы көп жерде басыну,бөлу деген жиі кездеседі.

Сонымен ата-ана!Егер балаңыз өмірде өз дегенге жатып,мақсатын жүзеге асырып өссін десеңіз балаға өте мұқият қараңыз.Бала сіздің өміріңіздің жалғасы.Қазақта: «Адам ұрпағымен мың жасайды»деген даналық бар.Егер өміріңіз мәнді,маңызды болсын десеңіз ұрпағымыздың тәлім-тәрбиесіне көңіл бөлісіңіз.Ретсіз ұрыспаңыз,қол көтермеңіз,жанына ауыр тиетін сөздер,жанын жаралайтын әңгіме айтпаңыз.Тек қолдай көрсете біліңіз.Себебі,бала сіздің айнаңыз.Ол сіздің болашағыңыз.

Айналаңызға көз салыңыз.Баланың қадірін біліңіз.Бала-сіздің бақытыңыз.Бала-сіздің жалғасыңыз.Балаға бар махаббатыңызды беріп,мейірімді болыңыз.

Сіз балаға не көрсетсеңіз,бала соны ертең қайталайды.Опық жеп қалмаңыз.Күйбең тіршіліктің кесірінен балаңызды жоғалтып алмаңыз.Баланы бақытты ету арқылы өзіңіз де бақытты бола біліңіз