Сабақ жоспары " Мәбни етістіктер " тақырыбында

Сабақ жоспары№3

Оқытушы: Аюпова Феруза

Пән: Араб тілі грамматикасы.

Мамандық топ: 0112000 - «Исламтану» 2-курс 23-11-71

Сабақтың тақырыбы: Мәбни етістіктер

Күні:

Сабақтың мақсаты: Оқушылардың мәбни етістіктер бойынша алған теориялық білімдерін жүйелеу, бекіту; өз бетінше жұмыс жасау қабілеттерін, оқушылардың өз ойларын еркін жеткізе білуге, жеке тұлғалық қабілеттерін дамыту, шығармашыл ізденіске бағыттау, ізденімпаздық ой-өрісін кеңейту, сөйлеу мәдениетін дамыту;

Күтілетін нәтиже:

1.Өткен шақ етістігінің сөйлем арасынан мәбни болу себебін таба алады

2.Мәбни етістіктердің өлшемдерін ажыратады

Сабақтың түрі: Жаңа білімді,дағдыны бекіту сабағы.

Сабақтың әдіс тәсілдері: Түсіндіру, сұрақ-жауап, талдау.

Сабақтың көрнектілігі: Тақта, оқулық, дәптер, үлестірмелі материалдар.

Пәнаралық байланыс: Құран Кәрім және тәжуид, практикалық араб тілі, фиқһ, ақида сарф, самғау.

Әдебиет:

Негізгі әдебиет: Суннатулла Бекполат. Мәбдә ан-наху. - Алматы, 2012. - 132 бет.

Қосымша: Ниғматұллаһұғлы С.Б.. Мәбдәүл-қираәт (араб тілі оқулығы) / Әзірлеген:

Ә.Қайназарұғлы. Алматы, 2011. – 1-кітап. – 96 б.

Оқытушының қолы:_______________

Әдіскер: ___________________

Мәбни фиғілдер – моди мен әмір болады.Мұдориғ та өзіне тәкид нуны мен тәнис

Нуны жалғанғанда мәбниге айналады.Модидің бинәсі фәтхә: فتح - فتحت сияқты.

Уау жалғанса дамма болады: فتحوا сияқты. نا – ت- ت - ت – ن жалғанса сукун

болады.شربن - شربت - شربت - شربت – شربتما - شربتم – شربتن . сияқты.

Әмірдің бинәсі – сукун: افتح - افتحن сияқты.Ахыры харф иллат болған әмірлердің

бинәсі: хазфүл-ахир болады: ادع - اخش - ابر сияқты.Ахырына ا- و – ي жалғанған

әмірлердің бинәсі – хазфүн – нүн:اشربا - اشربوا - اشربي сияқты.Тәкид нуны

жалғанған мұдариғтің бинәсі – фәтхә, тәнис нуны жалған мұдариғтің бинәсі –сукун:

يكتبن - يكتبن - يكتبن сияқты.فر - رد сияқты мұдағғаф әмірлердің бинәсі ахыры

фәтхә болса да сукунге мәбни саналады. Мұндағы фәтхә бір харфті екінші харфке

идғам қылғандықтан келген.

12- тәмрин.Төмендегі мұғроб фиғілдерінің астына бір сызық, мәбни фиғілдердің

екі сызық сызыңыз.

لمت , وثبوا , يعد , يضعون , تمدان , ياخذون , دحرجتم ,علموا , انصروا , استغفروا , امتحنتن ,كسر

يذبح , دحرجت, وسختا, اصعدا, فر, رد, اقشعروا, يذهبن, يفهمن, اكفهر, تمارضنا, زعزعت, توكل,

استعينوا .

Мағынасы: кінәладым, секірді, уәде береді, қояды, екеуің тартасын, алды, домалат-

тыңдар,үйреттіңдер, жәрдем бердіңдер, кешірім сұрадыңдар, емтихан алдыңдар,

сындырылды, бауыздайды, домалатылды, кірлетті, екеуің көтеріл, ұшты, қайтарды,

қалтыраңдар, барады, түсінеді, түнерді, ауырғансыдық, суырылды, тәуекел ет,

көмек сұраңдар.

Фиғілдың муғроб болатыны тек мудориғ. Ол да нун тәнис немесе нун такид жалғанбай келгендبе ғана муғроб болады. Ал жалғасып келсе мабни болады.

Фиғіл мудориғтің иғробы үш түрлі:

رفع – نصب – جزم

يكتب – يكتب – يكتب

сияқты. Рафығтың негізгі аламаты – дамма. Бес орында дамма орында нун тұрады.

يكتبان- تكتبان – يكتبون- تكتبون- تكتبين

сияқты. Осы екеуі тәснияһ, екеуі жамғ, біреуі мухатаб болған бес етістік

« افعال خمسة» деп аталады.

يكتب – تكتب сияқты.

« افعال خمسة» - да фатха орнына нун тұрады.

يكتبا- تكتبا- يكتبوا- تكتبوا- تكتبي сияқты.

Жәзімнің негізгі аламаты - сукун. «افعال خمسة»-да сукун орнына нун түсіріледі.

يكتبا- تكتبا- يكتبوا – تكتبوا- تكتبي сияқты.

Ахыры харф – иллат болған фиғілдерде сукун орнына харф-иллат түсіріледі.

يبر— تبر сиқты.

Фиғілдің ахырындағы харф-иллат әлиф болса, ол әрдайым сукунды болып, оған хәракат беру мүмкін болмағандықтан ахырында рафығ халіндегі дамма , насыб халіндегі фатха тақдір етіледі: يخشى - لن يخشى сияқты.

Мұндай жасырын иғробқа اعراب تقديري дейді. Аламаты көрініп тұрған иғробқа اعراب لفظي дейді.

4-тәмрин.Төмендегі фиғілдердің марфуғтарының үстіне ر мәжзумдерінің үстіне ج әріптерін қойып ажыратып шығыңыз.

ياكل ,ينامون, يقعد, يقوم, يسال, تكتبين, يخش, يقرا, تقرئ, يسرجان, العب, تخرضان, تمشتين, تلوثون, يصل, يتغدى, يصلي, تتعش, نشتغل, نبر, تبري, يمشى, يقطعون, تمش, تمشى, ينظرون .

Мағынасы: жейді, олар ұйықтайды, отырады, тұрады, сұрайды, жазасын, қорқады, оқиды, оқисың, одл екеуі егерлейді, ойнаймын, екеуің әзірлейсің, тарайсын, кірлетесіңдер, намаз оқиды, кешкі асты ішеді, түскі асты ішеді, шұғылданамыз, ұштаймыз, ұштайсың, жүреді, олар кеседі, жүресің, олар қарайды.