Сабақ жоспары. Тақырыбы: Кері байланыстағы коммуникативтік процесс

Пән: Қарым – қатынас психологиясы мен іскерлік қатынастар

Сабақ тақырыбы: Кері байланыстағы коммуникативтік процесс

Оқытушы: С. Ескалиева

2019 ж.

Сабақтың технологиялық картасы

Сабақтың құрылымы

Кері байланыстағы коммуникативтік процесс

Қарым – қатынас түсінігі мен формалары

қарым – қатынас - адамдардың бірлескен іс –әрекеттері арқылы өз қажеттіліктерін қанағаттандыру, көздеген мақсаттарына жету жолы. Өйткені, қарым –қатынас кезінде адамдар бір - бірінен қажетті деректерді алып, бір – бірін қабылдап, түсініп, бірлесіп жұмыс жасау үшін ортақ жоспар құрастырады.

Қарым – қатынас мазмұны адамның ғылыми және тұрмыстық білімдер жүйесінен, дағдылар мен іскерліктерінен, сыртқы келбеті мен мінез-құлық ерекшелігінен, өзін - өзі ұстау мәнерінен, шешім қабылдау тәсілдерінен , қоршаған ортаға, өзіне, өзгеге көзқарасы мен қатынасынан құралады.

Қарым – қатынас оған қатысушылар сипатына қарай:

жеке адамдар арасындағы тұлғааралық қарым – қатынас

жеке адам және топ арасындағы қарым –қатынас

топтардың өзара қарым – қатынасы

болып бөлінеді

Жеке адамдар арасындағы тұлғааралық қарым – қатынас – жеке тұлғалардың өзара достық, жолдастық қарым – қатынастары. Адамдардың қызығушылығына, жеке мақсаттарына байланысты өзара әрекеттесуі. Осы қарым – қатынас барысында жеке және топтық міндеттер мен мақсаттар шешіледі.

Тұлғааралық қарым – қатынаста адам өзгені танып қана қоймай, сонымен қатар өзі жөніндегі мәліметтерді де меңгереді. Қарам - қатынаста адам неғұрлым ашық болса, ол туралы пікірлер де соғұрлым жан – жақты болады.

Жеке адам және топ арасындағы қарым – қатынас – бұл бір жағы жеке адам, екінші жағы топ, ұжым болғанда туындайтын қарым – қатынас. Бұл қарым – қатынас түрі әсіресе жетекші мен топтың, басшы мен ұжымның өзара қарым – қатынасы кезінде жақсы байқалады.

Өзара топтық қарым – қатынас – бұл екі қауымдастықтың өзара әркеттесуі кезінде пайда болатын қарым - қатынас. Бұған командалық жарыстар, сайыстар мысал бола алады.

Барлық қарым – қатынас түрлерінің үш жағы болады.

Қарым - қатынастың үш жағы

Коммуникативтік

Интерактивтік

Перцептік

Коммуникативтік жағы -  қарым – қатынас арқылы адамдар бір – бірінің ойын, мақсатын, өмірлік бет алысын айыруға тырысады. Бұл процестің құралына сөз, сөйлеудегі ырғақ мимика (бет, ауыздың  әртүрлі қимылы), пантомимика (бүкіл денедегі әртүрлі қимыл), ым – ишаралар жатады. Коммуникативтік қарым - қатынаста адамдар көңіл-күймен, сезімдермен, түрлі идеялармен, қызығушылықтармен, талғамдармен т.б. өзара бөлісіп, мәлімет алмасып, қажетті хабарламалар алады.

Интерактивтік жағы – бұл адамдардың бірігіп қызмет жасау мақсатында стратегиялық жоспар құруы. Интерактивті қарым – қатынас - адамаралық қарым  -  қатынастағы әрекеттестік аспектілерін белгілеуші шарт. Интерактивті қарым – қатынаста адамдардың бір-бірімен мәлімет алмасып, өзара түсінушілікке қол жеткізуімен шектелуі жеткіліксіз. Қарым – қатынастың бұл түрінде ортақ іс - әрекетті жоспарлау, оны бірлесіп жүзеге асыру жолдары мен формаларын белгілеу, нормаларын қалыптастыру, қарым - қатынастың түрлерін талдау және қарым –қатынасқа түсушілердің жетекші мотивтерін қарастыру маңызды.

Перцептік жағы   -   қарым – қатынасқа түсіп тұрған адамдардың бір - біріне сеніп, өзара түсінісіп, бірін-бірі адекватты қабылдауы. Бұл қарым – қатынастың өте маңызды жағы. Адамдар бір-бірін қалай қабылдаса, олардың өзара қарым-қатынасы да солай орнайды. Яғни, бір-бірін қабылдағанына сәйкес өзара қарым – қатынас орнатады. Әдетте, таныс емес адаммен алғаш кездескенде туындайтын басты сұрақ - «кім бұл?», «қайдан келген?» т.б. Яғни, алғашқы сұрақтар оның әлеуметтік жағдайына, физиологиялық бейнесіне бағытталса, әрі қарай оның өзін-өзі ұстау, сөйлеу мәнеріне көңіл бөлінеді. Осы тұста бір-бірінде өздері туралы жақсы әсер қалдырған адамдардың қарым-қатынасы алдағы уақытта жолдастыққа ұласады.

Қарым – қатынас формалары:

ашық-жабық қарым-қатынас формасы

монологты

форма

рольдiк - тұлғаарлық

форма

Монологтік формада - адам өзі сөйлеп, өзі шешім шығарып, өзі қабылдайды.

Рольдік тұлғалық формада – әр қатысушының ойы тыңдалады, ортақ шешім қабылданады

Жабық фрмада - адам ақпаратқа деген өзiнiң көзқарасын қатынасын толық жеткізбейді және өзгелермен қарым-қатынасқа түсуден қашады.

Ашық формада - адам өз көзқарасын еркін жеткізіп, басқалардың позициясын тыңдауға әркез дайын болады.

Қарым – қатынастағы құзыреттілік мәселесі

Коммуникация (лат. тілінен communicatio — хабарлама) - эмоционалдық және интеллектуалды мазмұнды басқа адамға, топқа, ұйымға жеткізу процесі. Қарым-қатынас - маманның жұмыс барысындағы өзара түсіністікте әрекеттесуі негізінде жүзеге асырылатын байланыс процесінің бір бөлігі.

Коммуникативтік құзыреттілікте қарым-қатынас заңдарын, техникасын меңгеру, сендіре білу, түрлі сөйлесулер мен келіссөздер жүргізу, басқа адамдарға жағымды әсер ету, жанжал жағдайлары мен оқиғалардың ортақ шешімін таба білу іскерліктерін меңгеру кәсіби қызметте бәсекеге қабілетті тұлға болуға және көздеген мақсатақа жетуде жемісті болуға мүмкіндік береді. Тұлғаның коммуникативтік құзыреттілігін дамытуда вербальды және вербальды емес қарым-қатынас, өзін-өзі таныту, басқару, стресске қарсы тұру, командада өзара ынтымақты әрекет орнату, жанжал жағдайларын басқару дағдыларын және кері байланыс орнату механизмдері мен техникасын меңгеру маңызыды мәселе.

Коммуникативті құзыреттілік - іскерлік қарым – қатынаста этикет нормалары мен шектеулерін білу, қарым – қатынас стратегиялары мен тиімді стилдерін, формаларын, кері байланыс орнату тәсілдерін меңгеру.

Вербальды құзыреттілік - іскерлік қарым-қатынаста өзгелердің пайымдаулары мен субъектісін, оның өзектілігін ес