САНДЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРҒА НЕГІЗДЕЛГЕН ИНТЕРАКТИВТІ ДӘРІС МОДЕЛІ

ӘОЖ 37:004.377.8

КБЖ 74.04.(5Қаз) + 74.263.2

САНДЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРҒА НЕГІЗДЕЛГЕН ИНТЕРАКТИВТІ ДӘРІС МОДЕЛІ

Махмутова Акнур Ермуханбетовна

Қызылорда жоғары көпсалалы колледжі, Қызылорда қ, Қазақстан

Резюме. В данной статье представлены результаты исследований педагогического влияния мобильных систем опроса на создание интерактивной среды обучения в лекционном курсе. Лекционные курсы, в которых используется SRS, помогают преподавателям поэтапно овладевать особенностями создания модели интерактивных лекций формата flipped classroom, а затем, в перспективе, массовых открытых онлайн-курсов. Интеграция SRS в лекционный курс повышает мотивацию студентов, способствует развитию их социо-культурной компетенции, коммуникативных навыков и умений.

Summary. This article presents the results of research on the pedagogical influence of mobile survey systems on the creation of an interactive learning environment in a lecture course. Lecture courses that use SRS help teachers gradually master the features of creating a model of interactive lectures in the flipped classroom format, and then, in the future, mass open online courses. The integration of SRS into the lecture course increases the motivation of students, contributes to the development of their socio-cultural competence, communication skills and abilities.

Жаңа компьютерлік және мобильді технологияларды оқыту процесіне кіріктіру жоғары және техникалық және кәсіптік білім беру жүйесін жаңғырту шарттарының бірі болып табылады. Білім беру стандарттарының жаңа буынының талаптарына сәйкес:

- АКТ және веб-ресурстар дидактикалық процестің ажырамас бөлігі болуы керек;

- студенттердің ақпараттық-коммуникациялық құзыреттілігі кәсіби және ғылыми-зерттеу дағдыларын қамтуы керек;

- оқу уақытының 65% интерактивті өзара әрекеттесу түрінде өтуі керек, яғни, пікірталастар, дөңгелек үстелдер, модельдеу ойындары түрінде және дәріс сабақтары оқу уақытының 35% -дан аспауы керек [1].

Біраз уақыт бұрын мобильді технологиялар оқытуда негізінен оқу материалдарына лезде қол жеткізу үшін пайдаланылды. Қазір мобильді және бұлтты технологиялардың қарқынды дамуына және олардың «цифрлық сауаттылар» буыны арасында танымал болуына байланысты мобильді технологияларды оқу процесіне біріктіру оқыту жүйесін түбегейлі жаңарта алатынын дәлелдейтін көптеген ғылыми зерттеулер пайда болды. Атап айтқанда, олар:

- студенттің жеке ерекшеліктерін ескере отырып, автономды оқытуды ұйымдастыруға көмектеседі;

- дәстүрлі компьютерлік технологияларды қолдану кезінде қол жеткізу қиын болатын еркіндікті қамтамасыз ете отырып, білім алушыларға оқу аудиториясынан тыс жұмыс істеуге мүмкіндік береді;

- курскасттар (аудиокурстар), мобильді блогтар сияқты оқу материалын ұсынудың жаңа формаларын ашады;

- оқу процесінде проблемаларды тез диагностикалауға мүмкіндік береді;

- мобильді интерактивті оқыту ортасын құру және жедел кері байланысты қамтамасыз ету;

- кеңейтілген шындық пен геолокация қосымшаларын қолдануға негізделген интерактивті тапсырмалардың жаңа форматтарын жасауға көмектеседі [2].

Интерактивті оқыту ортасын құруға ықпал ететін мобильді технологиялардың негізгі дидактикалық қасиеттері ретінде көптеген зерттеушілер қатыстылықты, әрекетке қатысуды және әрекет ету еркіндігін көрсетеді. Қатысу дегеніміз - когнитивті (студент-оқу материалы), әлеуметтік (студент-студент), оқу (студент-оқытушы) сияқты арақатынастың үш типінің өзара әрекеттесуі болып табылады. Мобильді оқытудың негізгі принциптерінің ішінде шынайылық, ынтымақтастық және даралауды айрықша атап өтуге болады. Шынайылық мәнмәтінді анықтау, ұжымдық қызмет, жағдаяттық оқыту үшін мүмкіндіктер жасайды; ынтымақтастық ауызекі сөйлеуге байланысты мобильді оқыту аспектілерін қамтамасыз етеді, ал даралау автономды оқу процесін ұйымдастыруда үлкен маңызға ие.

Мобильді технологиялар білім алушыларды «өзі үшін» оқуға ынталандыратын зерттеуге бағытталған тәсілге негізделген оқытудың интерактивті модельдерін жасауға мүмкіндік береді.

Мұндай диалогтық оқыту модельдері ғылыми-зерттеу процесіне ұқсас. Бұл жағдайда ынтымақтастық пен бейресми қарым-қатынасты ынталандыруға ерекше назар аударылады, өйткені мобильді интерактивті орта білім алушылардың топ мүшелерімен, оқытушылармен және басқа мамандармен кез келген уақытта және кез келген жерде қарым-қатынасын ынталандырады, кез келген деректерге қол жеткізуге, өз мазмұнымен алмасуға мүмкіндік береді.

Басқаша айтқанда, оқу процесінде мобильді технологияларды қолдану оқу материалдарына қол жетімділікті және оларды ұсыну тәсілін өзгертеді, бұл оқу өзара әрекеттесуінің, бақылау мен бағалау процесінің мәнін өзгертуге әкеледі. Осылайша, олар «әдіснаманың» (қалай үйренуге болады), оқу мазмұнының (нені оқу керек), кеңістіктің (қайда оқу керек), уақыттың (қашан оқу керек) және қоғамның (кіммен бірге оқу керек) стандартты шектеулерінен арылуға көмектеседі [3]. Бұл тәсіл білім беру жүйесінің барлық буындарындағы парадигмалық ауысуға ықпал ете отырып, оқу мен оқыту философиясының түбегейлі өзгеруін болжайды.

Оқытушы мен білім алушылардың өзара әрекеттесуі жүзеге асырылатын сауалнама алу және дауыс беру жүйелері (кликерлер) соңғы он жыл ішінде білім беруде сәтті қолданылуда. Бүгінгі таңда нарықта мобильді құрылғыларда жұмыс істейтін осындай жүйелердің саны өте көп. Сер-Тренделаг университеттік колледжінде (Норвегия) 2009 жылы жасалған мобильді дауыс беру жүйесі (Student Response System, SRS - МДЖ) оқытушыларға студенттердің орындаған сынақтарын лезде бағалауға, топтың динамикасын бақылауға, сыныптағы кері байланысты басқаруға, студенттердің оқу процесі туралы пікірлерін алуға мүмкіндік береді. МДЖ негізіндегі тесттер студенттердің ұжымдық пікірталастарға қатысуына оң ықпал етіп, оларға белсенді қатысуға жағдай жасайды, оқу үлгерімін арттырады және ақпаратпен жұмыс істеу дағдылары мен дағдыларын дамытуға көмектеседі [4].

Мобильді дәрістің жаңа моделі - дәстүрлі дәріс курсына МДЖ кіріктіру оқыту мазмұнын өзгертуді талап етеді: дәріс материалы шамамен 10-15 минутқа созылатын логикалық аяқталған бөліктерге бөлінеді (шамамен 5-6 презентация слайдтары), әр бөлім төрт-бес сұрақтан тұратын қысқа МДЖ тестімен аяқталады. Дәріс беруші дәріс материалын игеруді диагностикалау үшін кем дегенде үш-төрт МДЖ тестін дайындауы керек. Мобильді дауыс беру жүйесі қалыптастырушы бағалау жүргізу үшін өте қолайлы, ол жылдам кері байланыс пен жедел сынақ нәтижелерін қамтамасыз ете отырып, топтық материалды игеру процесін бағаламайды, бірақ диагностикалайды.

Қалыптастырушы бағалау білім алушыларға оқу процесін өздері бағалауға және бақылауға мүмкіндік бере отырып, олардың мотивациясын арттыруға ықпал ететіні белгілі. Сонымен қатар, диагностикаға бұл тәсіл мұғалімге оқу материалының презентациясының әлсіз жақтарын анықтауға, уақтылы түзетулер енгізуге және қосымша түсініктемелер беруге көмектеседі. Сонымен қатар, мұғалім тестілеуден кейінгі топтық пікірталасты ынталандыру үшін егер студенттер қиындықтарға тап болса, студенттерге проблемалық тапсырмалар дайындауы керек. Проблемалық тапсырмалардың негізгі мақсаты - студенттерге топтық талқылаулар мен логикалық қорытындылар арқылы өз бетінше дұрыс шешім қабылдауға көмектесу. Осылайша, МДЖ-қолдауы бар дәріс моделі жаппай онлайн курстар моделіне өте ұқсас [5].

Дәстүрлі дәріс барысында оқытушы оқу материалын әртүрлі формада (яғни слайд-презентациялар, графиктер, бейнематериалдар және т.б.) беретін оқу процесінің басты кейіпкері болып табылады, ал студенттер дәріс соңында сұрақтар қоя отырып, ақпаратты пассивті қабылдайды. МДЖ негізіндегі тесттер және оқу материалын уақтылы меңгеру диагностикасы миға шабуыл, топтық пікірталас сияқты интерактивті тапсырмаларды енгізуге мүмкіндік береді. Студенттер дәріс барысында Twitter, SMS, What's up, Google Talk сияқты таныс мобильді қосымшаларды қолдана отырып, сұрақтар жібере алады. Осылайша, МДЖ қолданылатын дәрістердегі оқу уақытының жартысына жуығында студенттер талқылау, сұрақтарға жауап беру, сұрақтар қою, тесттер жасау және тестілеу нәтижелерін талқылау арқылы белсенді оқытуға тартылады. Осыған байланысты дәріс материалының бір бөлігін онлайн жариялау қажеттілігі туындайды, бұл жағдайда flipped classroom (төңкерілген сынып) моделі көрініс береді. Бұл ашық білім беру ресурстарын құруға ықпал ететін және одан әрі ұзақ мерзімді перспективада оқытушыларға жаппай ашық онлайн курстар құру әдістемесін меңгеруге мүмкіндік беретін аралас оқытудың ерекше форматы болып табылады.

Студенттер мобильді құрылғылар мен қосымшаларды көбіне анықтамалық материалдарға (сөздіктер, энциклопедиялар) қол жеткізу үшін, мультимедиялық материалдарды (подкасттар, бейнекасттар) ойнату үшін, сондай-ақ Twitter, Moblogs және e-mail арқылы сыныптастарымен өзара әрекеттесу үшін пайдаланады. Сандық технологияларға негізделген интерактивті дәрістерде студенттердің бір бөлігі тіл үйрену үшін мобильді құрылғыларды пайдалану тәжірибесіне ие болады. Мобильді дәріс сабақтарында студенттер негізінен мобильді құрылғыларды лектордың баяндамасын диктофонға жазу, дәріс слайдтарын суретке түсіру және жазбалар алу үшін пайдаланады. Өкінішке орай, курстың бағдарламасы мобильді құрылғыларды пайдалануды көздемейді, осыған байланысты студенттер оларды ешқашан әріптестерімен білім беру мақсатында өзара әрекеттесу немесе мұғалімдерден уақтылы кері байланыс алу үшін пайдаланбайды.

Айта кету керек, ЖОО мен техникалық және кәсіптік білім беру ұйымдарында дәстүрлі дәріс курсы білімді енжар алушы болып табылатын студенттерге оқу ақпаратын біржақты беруді көздейді. Ал, МДЖ негізіндегі диагностикалық тесттерді пайдалана отырып, белсенді оқыту әдісін енгізу дәстүрлі дәрісті және студенттің оқу процесіне деген көзқарасын өзгертуде маңызды болуы мүмкін.

МДЖ негізіндегі дәстүрлі дәрісті трансформациялаудың ұсынылған моделі интерактивті оқу ортасын құруға мүмкіндік береді, ол жүргізілген зерттеу нәтижелеріне сәйкес студенттердің оқу үлгерімі мен мотивациясына оң әсер етеді. Сыныптағы жұмысты ынталандыру мен оңтайландыруды күшейту үшін мобильді кері байланыс қосымшаларының дидактикалық мүмкіндіктерін талдау; коммуникативтік және әлеуметтік-мәдени құзыреттілікті дамыту үшін, сондай-ақ білім алушылардың интерактивті аудиториялық және өзіндік жұмысын ұйымдастыру үшін кері байланыс қосымшалары негізінде тапсырмалар мен жаттығулардың жаңа форматтарын құру және жүзеге асыру; тест жаттығуларын жасауға үлкен мүмкіндіктер беретін тілдік пәндерді оқыту процесіне мобильді қосымшаларды енгізу – аталған мәселені одан әрі зерттеудің перспективалық бағыттары болып табылады.

Әдебиет:

1. Титова С.В., Авраменко A.П. Компетенции преподавателя в среде мобильного обучения // Высшее образование в России. 2014. №6. С. 162–180.

2. Титова, С. В. Модель интерактивной лекции на базе мобильных технологий [Текст] / С. В. Титова, Т. Талмо // Высшее образование в России : научно-педагогический журнал. - 2015. - № 2. - С. 126-135.

3. Андреев А.А. Открытые образовательные ресурсы и массовые открытые дистанционные курсы. 2014. №6. С. 150–156.

4. Веблиография мобильных ресурсов: http://titova.ffl.msu.Ri/mobile-learning-resorces.html

5. Голицына КН., Половникова H.JI. Мобильное обучение как новая технология в образовании. 2009.

6. Титова C.B. Информационно-коммуникационные технологии в гуманитарном образовании: теория и практика: Учеб. пособие для вузов. М., 2019.