Биология. 8-сынып.Сабақтың тақырыбы:Сегізаяқтар, кальмар, каракатица. Олардың құрылысындағы ерекшеліктер. Қозғалуы. Қоректенуі. Мінез-құлығы. Биогеоценоздағы рөлі және практикалық маңызы.Сабақтың мақсаты: 1.Оқушылардың Сегізаяқтар, кальмар, каракатицатуралы білімдерін жүйелеу тереңдету. 2.Оқушылардың Сегізаяқтар, кальмар, каракатицатуралы білім деңгейін кеңейту.3.Оқушыларды ғылымқұштарлыққа, адамгершілікке тәрбиелеу .Сабақтың типі:Жаңа с абақ Сабақтың түрі: .Білімді жүйелеу Сабақтың әдісі: сұбхат, сұрақ-жауап,. Сабақтың көрнекілігі: окулықСабақтың барысы: І. Ұйымдастыру бөлімі. ІІ. Жаңа сабақты түсіндіру. ІІІ. Бекіту. ІV. Үйге тапсырма беру. V. Үй тапсырмасын сұрау.І. Амандасу. Сабаққа әзірлеу. Түгелдеу,Сегізаяқтар - таңғажайып мақұлық. Олардың "аяқтары" тұп-тура басынан өсіп шығады. Сондықтан ғалымдар оны басаяқтылар деп те атайды. Сегізаяқтардың аяғының саны сегіз болады, бірақ олары тіпті аяқ та емес, қайта жемін ұстауға ыңғайлы, сорғышы бар қармалағыш-қолдарға ұқсайды. Сегізаяқ өзінің қармалағышын крабқа немесе басқа балыққа тигізсе болды, олар сол жерде-ақ сорғыштарға жабысып қалады. Қауіпті жағдайда сегізаяқтар аса жылдам жүзеді. Аяқтарын жинап алады да, зымырай жөнеледі. Бұл кезде ол суды есіп жатпайды, өйткені өзінің "реактивті двигателі" бар. Алдымен арнайы қалтасын суға толтырып алады да, оны сыртқа күшпен ытқытып шығарады, соның екпінімен өзі де қарама-қарсы зымырай жөнеледі. Кальмарлар мен сегiзаяқтарды тапқырлығы мен ақылдылығына байланысты моллюскалар арасында жиi «теңіз приматтары» деп атайды. Бұл сөзсiз осылай. Сегiзаяқтардың үлкен миын нағыз басүйекке ұқсас шемiршекті капсула қорғайды. Сегізаяқ су түбінде баяу қозғалады. Өзге басаяқтылар тәрізді сегізаяқ жауынан сиялы сұйықтығын шашып, құтылып кетеді. Бір қызығы сегізаяқты «сиқырлап» ұйықтатуға болады. Ол үшін сегізаяқтың аузын жоғары қаратып, қармалауыштарын төмен салбыратса болды, ол дереу ұйқыға батады. Енді оған не жасаса да сезбей, ұйықтай береді. Бұлар жыртқыш болғандықтан, теңіздегі балықтарды, шаянтәріздестерді, өзге ұлуларды, т.б. қорек етеді. Кейбір елдердегі тұрғындар каракатицаны және сегізаяқты тағам ретінде пайдаланады. Әрбiр қармалауышында заттың жеуге жарамдылық немесе желiнбейтiндiгін анықтайтын он мыңға дейін дәмдi сезгіш рецепторлар орналасады.Сегiзаяқтардың көздерiнің адамның көздерінен еш айырмашылығы болмайды. Торлы қабат, көздiң қасаң қабығы және көз бұршағы бар. Жақын және алыс заттарға көзқарасын шоғырландыруға мүмкiндiк беретiн объективтiң функциясын көз бұршағы орындайды. Сегiзаяқтар қарағанда көз бұршағы торлы қабатқа жақын немесе алыс жылжиды. Сегізаяқтар желбезектерімен тыныс алады, дегенмен біраз уақыт сусыз ортада тіршілік ете алады. Сегiзаяқтың жүрегі үш бөлікті: негізісі көгiлдiр қанды бүкіл денеге таратса, ал қалған екеуі қанды желбезек арқылы итермелейдi.Сегiзаяқтарды зоопсихологтердің зерттеуі бойынша омыртқасыз жануарлардың арасындағы ең ақылдысы санайды: кез-келген үйретулерге ерiксiз көнедi, есте сақтау қабілеттері өте жоғары, геометриялық пiшiндерді танып ғана қоймай, кiшкентай шаршыны iрiлеу шаршыдан айырады; тiк қойылғанды, көлденең қойылған тік төртбұрыштан; шаршыдан шеңберді, үшбұрыштан ромбты ажырата алады. Адамдарды танып, оларды асырайтындарға дағдыланады. Егер сегiзаяқпен ұзақ уақыт жұмыс жасасаң, ол қолға тез үйреніп, қалыптасады. Олар – тамаша оқушылар.Судың түбінде көптеген түрлерi қыстайды, жаздыкүнi таяз суларға қайта қоныстанады.Сегiзаяқтар дыбыс қабылдауға қабiлеттi, соның iшiнде - инфрадыбысты. Кәдiмгi сегiзаяқ қоршаған ортаға байланысты терісінің түсін өзгертуге қабілетті. Сезiм мүшелерiнiң қабылдауына байланысты, орталық жүйке жүйесiнен түскен импульстердiң ықпалымен терісінде әртүрлі пигменттердің босаңсуы немесе қысылуы байқалады. Кәдiмгi жағдайда түсі қызыл қоңыр. Егер ызаландырса, онда қызарады, ал қорықса - онда ағарады.Тіршілік ету ұзақтығы әдетте 4 жыл, орташа - 1-2 жыл. Барлық тропиктік және субтропиктік теңiздерде және мұхиттарда, таяз суларда 100-150 метр тереңдiкте мекендейдi. Жартасты жағалаудағы аймақтарда, жартастардағы үңгiрлерде мекендегенді қалайды. Ғалымдар 2007 жылда «Антарктикалық сегiзаяқты» тапты.Сабакты бекіту:Сегізаяк кайда мкендейді?Кальмар деген не?Кальмардин курлиси кандай?Үйге:Сегізаяқтар, кальмар, каракатица. Олардың құрылысындағы ерекшеліктер. Қозғалуы. Қоректенуі. Мінез-құлығы. Биогеоценоздағы рөлі және практикалық маңызы.
Багалау:
ҚР Білім және Ғылым министірлігінің стандартымен жасалған
07 Ақпан 2019
809
0 рет жүктелген
