Шешендік сөздер

Қазақ тілінен 11-сыныпта тест тапсырмалары.
1-нұсқа.
( «Сөз мәдениеті және шешендік» курсы бойынша)
1.Шешендік өнер:
А) әдеби тілдің нормалары В) әңгіме өзегінің дәлелі С) жеке ғылым саласы
Д) әлеуметтік қызмет атқаратын іс әрекеттің атауы Е) шаршы топ алдында сөйлейтін сөз
2. . Шешеннің мағыналық қисынға байланысты туындайтын кідіріс
А) грамматикалық
В) психологиялық
С) логикалық
Д) синтаксистік
3.«Сөз мәдениетінің жоғарғы формасы - шешендік» деген пікірдің иесін табыңыз.
А) Әл- Фараби В) С. Негимов С) М. Балақаев Д) Ж. Баласағұни Е) К. Аханов 
4. Ахмет Байтұрсынов еңбегіндегі шешендік сөздің құрылымы 
А) басталуы, байланысы, дамуы, шарықтау шегі, қорытынды
В) кіріспе, негізгі бөлім, оқиға байланысы, дамуы, шарықтау шегі, шешімі
С) кіріспе бөлім, негізгі бөлім, қорытынды бөлім
Д) эпилог, кіріспе, байланыс, оқиғаның дамуы, шиеленісуі, шешімі
Е) бастамасы, ұсынбасы, мазмұндамасы, қыздырмасы....
5.«Өмір- теңіз, білім- қайық, білік- ескек бүгінде» құбылтудың түрі
А) метонимия В) дамыту С) эпитет Д) метафора Е) теңеу
6. Шешендік өнер иелерінің шаршы топ алдында сөйлейтін сөзі
А) билік сөз В) тілек сөз С) түйін сөз Д) шешім сөз Е) шешендік сөз
7. "Әділ билердің қолындағы билік қазақтың неше түрлі дертін жазатын жақсы дәрі еді" деген пікірді айтқан
А) А. Байтұрсынов В) А.Құнанбаев
С) М.Әуезов Д) Ә. Бөкейханов
Е) В.В. Радлов
8.Билердің сайлану үрдісі, бидің болмысы жөнінде тұжырымы бар Абайдың қарасөзі
А) отыз жетінші қарасөзі В) жиырма жетінші қарасөзі С) он тоғызыншы қарасөзі 
Д) үшінші қарасөзі Е) жетінші қарасөзі
9.Шешендік туралы Сәкен Сейфуллиннің еңбегі 
А) «Қазақ әдебиеті» еңбегінің «Билер шешендігі» тарауы
В) «Әдебиет тарихы» еңбегінің «Билер айтысы» тарауы
С) «Шешендік өнер» монографиясы
Д) «Би һәм билік» , «Тағы да би һәм туралы»
Е) «Тіл мәдениеті және қазақ тілін оқыту»
10.Шешеннің өзіне тән жеке стилінің қалыптасу жолы
А) сөздің эмоциялық, экспрессивтік сипатын сақтай білуі
В) сөздің тартымдылық, нәзіктілік сипатын үйрену
С) үздіксіз іздену, шешендіктің үздік үлгілерін үйрену
Д) сөздің көркемдік, тартымдылық мәнін арттыру
Е) сөздің жігерлілік, қайраттылық мәнін игеру
11.Шешеннің әсер ала білу қабілетіне, ойлау парасатына байланысты кідіріс
А) морфологиялық В) синтаксистік С) психологиялық Д) грамматикалық Е) логикалық
12.Шоқан Уәлиханов тұжырымы бойынша би атағын алу үшін орындалатын екі шарт
А) ескі заңды заманына қарай өзгертіп, жетілдіріп отыру 
В) халықтық дәстүр салттарды терең білу, ерекше шешен сөйлей білу
С) ұғып тыңдау, дәлелді пікір айту
Д) таразы басын тең ұстап, қара қылды тең жаратын әділ төрелік айту
Е) сөз өнерін меңгеріп,биік дәрежеге көтерілу
13.Бұрынғы билердің шешендік үлгілері мен бүгінгі шешендікті жақындастыратын факторлардың бірі
А) ағайынның мүддесін қорғауы В) жеке бастың мүддесін қорғауы
С) отбасы мүддесін қорғауы Д) әлеуметтік мүддені қорғауы Е) биліктің мүддесін қорғауы

14. Қазақ шешендіктануына Б.Адамбаевтың енгізген жаңалығы
А) шешендік сөздерді іштей топтап, жіктеп, саралап көрсетті.
В) қазақ шешендік өнерінің сыр-сипатын терең талдады.
С) билердің қоғамдық-әлеуметтік рөлі туралы тұңғыш ой-пікір білдірді.
Д) шешендіктің сөз мәдениетімен бірлігін таныды.
Е) «шешен сөз» ұғымын термин ретінде алғаш қолданды.

15.Шешендік сөздің сөйлеушілер санына қарай түрлері
А) монологтік, диалогтік, полилогтік
В) монологтік, диалогтік, жиынтық
С) монологтік, диалогтік, топтық
Д) монологтік, диалогтік, логикалық
Е) монологтік, диалогтік, пікірлестік
16. Шешеннің ойлау парасатына байланысты туындайтын кідіріс
А) грамматикалық
В) психологиялық
С) логикалық
Д) синтаксистік
Е) морфологиялық
17.Сәкен Сейфуллиннің «Билер шешендігі» зерттеуіндегі негізгі ұстанымы
А) шешендікті әдебиеттің жеке саласы ретінде қарастыруы
В) шешендікті әдебиеттің ерекше түрі ретінде қарастыруы
С) шешендікті әдебиет тілін айшықтауыш құралы ретінде қарастыруы
Д) шешендікті әдебиеттің тілдік көркемдігі ретінде қарастыруы
Е) шешендікті әдебиеттің ерекше жеке жанры ретінде қарастыруы
18. Шешендік сөз бола алмайтын сөз түрі
А) тыңдаушыға жақсы әсер ететін эстетикалық қасиеті бар сөз
В) көпшілік алдында сөйленетін кез келген сөз
С) әңгіме өзегінің дәлелдері бар сөз
Д) шындықты, ақиқатты тануға ұмтылдыратын сөз
Е) белгілі бір әлеуметтік мәні бар тақырыпты қозғайтын сөз
19. Сөз иесінің логикалық тапқырлығы байқалатын шешендік сөз түрі
А) даналық В) монологтік С) диалогтік Д) ақындық Е) полилогтік
20.Қазақ даласындағы билердің қоғамдық- әлеуметтік рөлі туралы алғашқы пікір білдірген ғалым
А) Ахмет Байтұрсынұлы В) Мұхтар Әуезов
С) Шоқан Уәлиханов Д) Шәкәрім Құдайбердіұлы Е) Абай Құнанбаев
21.Шешендік өнердің ғылыми теориясын жасап, «әлсіз пікірді күшейтуді» негізге алған
А) Платон В) Аристотель С) Сократ Д) Софистер Е) Цицерон
22. А.Байтұрсынұлының жіктемесі бойынша көркемсөздің сыны 
А) эпитет, теңеу В) монолог, диалог 
С) сыртқы және ішкі сын Д) сөз қайталау Е) метафора және метонимия
23.Шешендікті тұңғыш рет ғылым түрінде зерттеп, зерделеген ғалым
А) Шәкәрім Құдайбердіұлы В) Бейсенбай Кенжебаев С) Абай Құнанбаев
Д) Мәлік Ғабдуллин Е) Ахмет Байтұрсынұлы
24.Риторикалық сұрауға берілетін анықтама
А) сұрақ түрінде белгілі бір фразаға жинақталған межелі ұсыныстар түйіні
В) сұрақ түрінде берілген белгілі бір тапсырмалар тобы
С) сұрақ түрінде белгілі бір фразаға жинақталған бірнеше ойдың жиынтығы
Д) сұрақ түрінде белгілі бір фразаға жинақталған ойлардың шешімі
Е) сұрақ түрінде белгілі бір фразаға жинақталған әр түрлі мәселелер түйіні
25.Ұлттық шешендік өнерге арқау болған негізгі тақырып
А) шешеннің өз мақсаты мен мүддесі
В) байлық пен молшылыққа жету мақсаты
С) елдің билік басындағы адамдарын дәріптеу
Д) ел тәуелсіздігін қорғау жолындағы ерлік рух.....
Е) хандарды мадақтау


Қазақ тілінен 11-сыныпта тест тапсырмалары.
2-нұсқа.
( «Сөз мәдениеті және шешендік» курсы бойынша)
1.Шешендікті тұңғыш рет ғылым түрінде зерттеп зерделеген ғалым:
А) Шәкәрім Құдайбердіұлы В) Бейсенбай Кенжебаев С) Абай Құнанбаев
Д) Мәлік Ғабдуллин Е) Ахмет Байтұрсынұлы
2.Шешендік өнер:
А) Әдеби тілдің нормалары В)Әңгіме өзегінің дәлелі С)Жеке ғылым саласы
Д) Әлеуметтік қызмет атқаратын іс әрекеттің атауы Е)Шаршы топ алдында сөйлейтін сөз
3. Әлеуметтік қызмет атқаратын актінің, яғни іс-әрекет атауы
А) шешендік ғылым
В) шешендік сөз
С) шешендік
Д) шешендіктану
Е) шешендік өнер
4. Қазақ шешендіктануына бүкіл ғұмырын арнаған бірегей ғалым
А) Қ.Жұмалиев
В) М. Балақаев
С) Б. Адамбаев
Д) Б.Кенжебаев
Е) С.Қасқабасов
5.Шешендік сөздің көрінетін кезі
А) сұлулық пен тазалықты ерекше дәріптегенде
В) мақал –мәтелдер мен тұрақты тіркестерді орынды қолданғанда
С) шығармашылықтың биікке көтерілген кезінде
Д) сөйлеуші мен тыңдаушы арасында түсіністік болғанда
Е) тәрбиелік, тағылымдық мәні болғанда.
6. Шәкәрім Құдайбердіұлының шешендіктің сыр-сипаттары талданатын еңбегі
А) «Әдебиет тарихы» 
В) «Тағы да би һәм билік туралы»
С) «Би һәм билік»
Д) «Қазақ әдебиеті»
Е) «Би һәм билік туралы»
7. Шешендік сөздің кейде билер сөзі деп аталу себебі
А) көркемсөзге, шешендікке қойылатын талаптарды орындағандықтан 
В) ауыздан-ауызға көшіп халық жадында жасап келе жатқандықтан.
С) дауысты алуан түрмен құбылтып сөйлегендіктен
Д) билер айтысында, билік шешеім үстінде туып отырғандықтан.
Е) сөз өнерінің артықшылдығы дәлелденгендіктен.
8.Қазақ даласында шешендік өнердің дамуының басты факторы
А) тілді, ұлттық әдебиеттің қазынасын толық меңгеру. 
В) көркемсөзге, шешендікке қойылатын талаптарды орындау.
С) халықтың сөз бостандығына ерік беруі
Д) кестелі сөз, оралымды ойдың мол кездесуі.
Е) көшпелі елдің тіршілік жағдайы.
9. Шешендік өнер туралы түйіндеулер берілген XI ғасырдағы Шығыс педагогикасы тарихындағы әйгілі шығарма
А) «Риторика»
В) «Диуани-лұғат ат түрік»
С) «Құдатғу білік»
Д) «Кабуснама»
Е) «Диуани хикмет»
10.Шешенннің градацияны қолдану мақсаты
А) алдыңғы сөз бен ойды соңғы сөз бен ойдан төмендетіп көрсету үшін
В) алдыңғы сөз бен ойдың соңғы сөз бен ойға қарсылығын күшейту үшін
С) алдыңғы сөз бен ойды соңғы сөз бен ойға теңестіре суреттеу үшін
Д) алдыңғы сөз бен ойдың соңғы сөз бен ойдан артықшылығын таныту үшін
Е) алдыңғы сөз бен ойды соңғы сөз бен ойдан асыра, асқақтата түсу үшін
11. «Халық алдында сөйлеген сөзің сұлу болып,оны жұрт ықыласпен тыңдасын.Сөз өнерін меңгеріп,биік дәрежеге көтерілгеніңді жұрт сөйлеген сөзіңнен білсін» деген өнегелі өсиет жазылған еңбек.
А) Квинтилианның « Шешендік тәлім» еңбегі
В) Құрбанғали Халидтің «Тауарих Хамсасы»
С) А.Иасауидің «Диуани хикметі»
Д) XI ғасырдың әйгілі шығармасы «Кабуснама»
Е) Ж.Баласағұнның «Құдатғу білік» еңбегі
12.Шешендік сөздің теориялық, практикалық мәселелері кең қамтылған еңбек.
А) С. Сейфуллиннің «Қазақ әдебиеті» еңбегі
В) С. Негимовтың «Шешендік өнер» атты еңбегі
С) Ш.Құдайбердіұлының «Би һәм билік туралы» мақаласы
Д) А. Байтұрсынұлының «Әдебиет танытқыш» кітабы
Е) М.Әуезовтың «Әдебиет тарихы» атты еңбегі
13.Қазақ халқының ұлттық шешендік өнер тарихының бастаулары
А) Майқы би мен Аяз бидің шешендік сөздері
В) Жиренше шешеннің шешендік сөздері
С) Асан қайғының шешендік сөздері
Д) Қорқыт атаның шешендік сөздері
Е) Орхон-Енисей жазба ескерткіштеріндегі жырлар.
14. «Риторикалық сұрауға» берілетін анықтама
А) сұрақ түрінде белгілі бір фразаға жинақталған ойлардың шешімі
В) сұрақ түрінде белгілі бір фразаға жинақталған әр түрлі мәселелер түйіні
С) сұрақ түрінде белгілі бір фразаға жинақталған бірнеше ойдың жиынтығы
Д) сұрақ түрінде белгілі бір фразаға жинақталған межелі ұсыныстар түйіні
Е) сұрақ түрінде белгілі бір тапсырмалар жиынтығы 

15. «Мәдениетті, білімді азаматтар ана тілінің қыраны сияқты биікке самғайды. Жұрт оларды шешен деп дәрптейді». Дәйексөздің авторы.
А) М.Балақаев В) Б.Майлин С) М.Әуезов Д) М.Дулатұлы Е) А.Байтұрсынұлы
16.Қазақтың ұлттық шешендіктану ғылымының тамыры
А) Әбу Насыр әл-Фарабидің еңбектері
В) Асанқайғы толғаулары
С) Аристотельдің «Риторика» атты еңбегі
Д) Әз-Тәукенің «Жеті жарғысы»
Е) Жиренше шешеннің өсиет сөздері
17.Кідірістің түрлері
А) лексикалық, грамматикалық. 
В) морфологиялық, синтаксистік.
С) лексикалық, логикалық. 
Д) грамматикалық, психологиялық, логикалық. 
Е) синтаксистік, лексикалық.
18.Шешендік сөздің эмоциональдық әсерлілігін арттыра түсетін риторикалық тұлға.
А) қайталау В) эпитет С) теңеу Д) градация (дамыту) Е) салыстыру
19. Градация (дамыту) тілдік тәсілінің анықтамасы
А) шешендік сөзге келісті әр беретін риторикалық тұлғаның бірі
В) шешендік сөзге этикалық әсер беретін риторикалық тұлғаның бірі
С) шешендік сөз мазмұнына әсер беретін риторикалық тұлғаның бірі
Д) шешендік сөз тіліне эмоциялық әсер беретін риторикалық тұлғаның бірі
Е) шешендік сөзге көркем әсер беретін риторикалық тұлғаның бірі
20.Грамматикалық кідірістің жасалуы
А) сөйлемнің тұрлаулы мүшелеріне байланысты
В) оқшау сөзге байланысты
С) азат жолға байланысты
Д) жалқы есімге байланысты
Е) тыныс белгілеріне байланысты


21.Шешендік өнер туралы қанатты сөздің авторын табыңыз: 
''Шешендік - ақылмен билеу өнері''. 
A) Сократ 
B) Платон 
C) Плутарх 
D) Цицерон 
E) Аристотель 
22."Шешен сөз" ұғымын термин ретінде тұңғыш қолданып, ғылым ретінде зерттеген ғалым мен оның еңбегін белгілеңіз: 
A)С.Сейфуллин "Қазақ әдебиеті" 
B)Шәкәрім "Би һәм билік туралы" 
C)Ә.Бөкейханов "Би һәм билік" 
D)М.Әуезов "Әдебиет туралы" 
E)А.Байтұрсынов "Әдебиет танытқыш"
23.Ш.Уәлихановтың тұжырымы бойынша би атағын алу үшін орындалатын екі шарт:
А) сөз өнерін меңгеріп, биік дәрежеге көтерілу.
В) ескі заңды заманына қарай өзгертіп жетілдіріп отыру.
С) ұғып тыңдау, дәлелді пікір айту.
Д) халықтық дәстүр салттарды терең білуі, ерекше шешен сөйлей білуі.
Е) таразы басын тең ұстап, қара қылды қақ жаратын әділ төрелік айту.
24. Шешендік сөздің сөйлеушілер санына қарай түрлері
А) монологтік, диалогтік, полилогтік.
В) монологтік, диалогтік,жиынтық
С) монологтік, диалогтік,логикалық
Д) монологтік, диалогтік, пікірлестік
Е) монологтік, диалогтік,топтық.
25. М. Балақаевтың шешендіктануға қосқан үлесі
А) шешендікті тіл мәдениетімен бірлікте қарастырды
В) шешендер, билер жөнінде маңызды түйіндеулер жасады
С) шешен сөздерді жинақтап, көшелі пікір айтты.
Д) шешендердің болмыс – бітіміне терең ден қойды
Е) би атағын алу үшін екі шарттың орындалуы қажет деп көрсетті.


Дұрыс жауаптары 
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25
1-н д с с е д е а д а с е в д а а в е в е в д с е а д
2-н е д е с д с д е д е д д е д а а д д д е в е д а а

130 қанатты сөздер мен ғылыми еңбектер.
Ж. Аймауытов
1. Ана тілін жақсы меңгеріп алмай өзге пәндерді түсіну мүмкін емес.
Диалог:
2 .Автор сөзінсіз, екі я көп адамның алма - кезек сөйлеуі ретінде берілген сөздер атауы. 
Тезис.
3. Автор, шешеннің дәлелдеп қорғайтын түйінді қорытындысының атауы.
Құтты – білік.
4. «Адалдық ерлік нышаны, ақыл мен көп елді қаратып алуға болады»
Абай.
5. «Адам баласына адам баласының бәрі дос»
6. «Кісіге қарап сөз алма, сөзіне қарап кісі ал»
7. «Өткірдің жүзі, кестенің бізі, өрнегін сендей сала алмас»
8. «Сұлу аттың көркі – жал, Адамзаттың көркі – мал, Өмір кісіге, Дәулет – қызық , бала бал.
9. «Үш ақ нәрсе адамның қасиеті: ыстық қайрат, нұрлы ақыл, жылы жүрек»
Ғ. Мүсірепов.
10. «Адам мәдениетінің алғышарты дұрыс сөйлей білу»»
11. «Бұл – бай тіл. Оралымды ырғақты теңеу - бейенулері ерте туған тіл»
12. «Түсіне білгенге сөйлей білу де өнер»
13. «Тіл – сөйлеу, сөйлесу, оқып-үйрену, жазу-сызу арқылы өседі. Бұл үшеуінің бірде біріне көңіл аудармау үлкен қылмыс».
14. «Тілді қадірлеу дұрыс сөйлеуден басталады. Жүйесін тауып айтылған сөз жүрекке жетіп, жүйкені босатады»
15. «Тілін білмеген - түбін білмейді».
16. «Халық бар жерде тіл де бар. Ендеше тіл проблемасы халықтық проблема. Біздің қазақ тілі өсу үстіндегі, адам баласының кез келген қыйын да күрделі ойын бейнелеудегі мүмкіндігі зор, аса бай тіл. Сондықтанда оны көздің қарашығындай қастерлеу-азаматтығымыздың шынайы түрі»
А. Игунеки.
17. «Адамды екі нәрсе қартайтпайды»
18. «Ашу қысса, аузыңды жап. Өз ашуын баса білген адам - күшті адам»
19. «Аяулы ғой кісі де тек кісілік инабаты қасиеті, кішілік»
20. «Әдептің басы – байқап сөйлеу. Есепті сөз ер сөзінің асылы. Мылжың сөзді жау деп ұғын тартыста»
21. «Бойда қайрат, ойда көз, болмаған соң айтпа сөз»
22. «Ей досым, білімімізде осы тұста, Әрдайым біліп сөйле қақтығыста»
23. «Кішіпейілдің абыройы асады, Тәкаппардың құты қашады»
24. «Мақтаған тілге мың бәле»
26. «Өз пайдаңды ойлама, ел пайдасын ойла, ел пайдасын ойласаң, өз пайдаң соның ішінде»
Әл-Фараби
,27. «Адамның басына қонған бақыттың тұрақты болуы жақсы болуы, жақсы мінез құлыққа байланысты» 
28. «Қашықтасың туған жер қалың елім, небір жүйрік болдырған жырау керім»
29. «Риторика» атты еңбектері бар авторларды табыңыз. Аристотель. Әл - фараби.
30. «Шешеннің түпкі мақсаты - реторикалық тәсілдерді көмегімен тыңдаушылардың жан дүниесіне сенім ұялату.»
Н.Г. Чернышевский
31. «Айқын түсінбегенді айқын айта алмайсың»
Аристотель
32. «Айқындық - сөздің басты артықшылығы»
Қорқыт.
33. «Айтар сөзді алдымен ойлап ал»
34. «Жалған сөз бұл дүниеде болғанша, болмағаны артық»
35. «Көңілі пасық ерде дәулет болмас»
36. «Тәкаппарлықты тәңір сүймес»
Ж. Баласағұн
37. «Ақыл мен білімнің тілмашы - тіл» 
38. «Бала нені білсе жастан, ұяда өле өлгенше соны таныр қиядан,»
39. « Көз жітік, құлақ сақ, көңіл кең болуы керек.»
40. «Сөз адамды ұлы қылады, масқара қылады. Алтын күміс жыйған адам бай емес, сөз білген адам бай»
С.Сарай.
41. «Ақылды адам сөзді орнымен айтын, жөнді жауап күтеді».
42. «Нағыз дос құлап жатқаныңда қолтығыңнан сүйрейді»
43. «Нағыз ер біліктілігін білдіруге әуес емес»
44. «Сеннен қорыққаннан сенде қорық»
45. «Үндемей тұрған адамның өнері де білінбейді, кемшілігі де білінбейді»
46. «Шағыстырған кісінің шын сөзінен без, жалған сөзіне бақ»
Боуви
47. «Ақылды сөйлеу қыйынның қыйыны, ақыл безбеніне салын үндемей қалу - одан қыйын»
М.Т.Цицерон.
48. «Ақын болып туады, шешен болып шығады»
49. «Барлық жан қыймылы ишаралармен ишаралармен үстемелеуі тиіс.»
50. «Қалам- ең жақсы ұстаз,м жазылған сөз тап қазыр ойлаған сөзден артық»
51, «Шешеннің ең ұлы қасиеті- қажет нәрсені айту ғана емес, қажеті жоқ нәрсенә айтпау»
Әйтеке би
53. «Ашу деген ағын су, алдын ашсаң ақырар».
54. Әйтеке бидің шын есімі - Айтық.
С.Торайғыров
55. «Әлде жоқпа көк сауыт үстке киер, Әлде садақ атқанда артқа тиер? Әлде найзаң желекті су астында, Алаш деп ұран шықса жауға тиер?.»
56. «Балалық сенен артық күнім барма, Бала күнде бойымда мінім барма? Бәріне жетем деймін, алам деймін Жас қиялдатоқталып тыным барма?»
К.Паустовский.
57. «Әрбір адамның өзінің ана тіліне деген көзқарасына қарап, оның мәдени дәрежесі ғана емес, сонымен бірге азаматтық қасиеті жөнінде мүлтіксіз баға беруге болады. Отанға деген махаббат өз ана тіліне деген шынайы махаббатсыз болуы мүмкін емес»
М.Момитель.
58. «Басымда ойым көп, бырақ шешен болмағандықтан оларды айтып бере алмаймын, дейтін адам- өзін өзі түсіне алмаған адам»
Ш.Құдайбердіұлы
59. «Би һәм билік туралы» мақаланың авторы.
Т.Пейн
60. «Бір рет айтудан бұрын екі рет ойлап алсаң, екі есе жақсы айтасың»
Махмұд Қашқари
61. «Диуани лұғат ат-түрік» лингвистикалық еңбектің авторы.
62. «Еңбек ізсіз қалмайды, Түйеге мініп қой ішіне жасырынбас болар кеңесті білім озады, кеңессіз білім тозады, Тірі адам көп нәрсені көреді» 
63. «Өнер алды-тіл»
64. «Тәрбие басы-тіл»
Қожа Ахмед Яссауй
65. «Диуани хикмет» атты еңбектің авторы.
Э. Делакруа
66. «Егер айтқың келген нәрсенің дәл өзін айтар болсаң, ешқашан мылжың болмайсың»
Карл Линей.
67. «Егер сен сөздерді , тілді білмесең, заттарды зерттеу де мүмкін емес»
Сократ.
68. «Екі жағдайда сөйлейтін бол, не өзіңнің сөйлер нәрсеңді айқын ойланып адғанда немесе бір нәрсе айту қажет болғанда, өйткені тек осы жағдайда ғана үндемегеннен сөйлеген жақсы, ал қалған жағдайларда сөйлегеннен сөйлемеген ана ғұрлым артық»
Ф.Вальтер.
69. «Жақсы кітапты алғаш оқығанда, жаңа дос тапқандай боласың»
Анахарис.
70. «Жеті ғұламаның бірі» атанған шешен.
Ральф Уальдо Эмерсон
71. «Кез келген адам белгілі бір салада менен артық болуы мүмкін, мен сол адамның артықшылық жағын үйренуге әзірмін»
Құтып.
72. «Керекті сөз өз жерінде айтылсын»
73. «Өлшеп айтылса ғана сөз жөнді сөз болады»
З.Қабдалов.
74. «Көп біліп, көп сөйлеген - шешен»
Бабыр.
75. «Көп сөйлеген дәмсіз сөйлейді»
Р.Тагер
76. «Көптеген адамдар жақсы нәрсе айта алады, бырақ тыңдай білетіндер өте аз, өйткені бұл үшін ақылдың күші қажет»
Ғ.Мустафин.
77. «Күн жылытпайтын суық көңілді, сөз ғана жылыта алады»
Н.Назарбаев.
78. «Қазақ қазақпен қазақша сөйлессін»
79. «Қазақ елі барда қазақ тілі де болады. Өседі, өркендейді.
Гете
80. «Мінез тағдыр дауылдарында сыналады»
Д.И.Писарев.
81. «Ойдағы қателік сөздегі қателікті туғызады, сөздегі қателік істегі қателікті тудырады»
Қ.Жалаири
82. «Ойлап айтқан сөзде оралмайды, ойнап айтқан сөзде оралмайды»
С. Аманжолов
83. «Қазақ тілінің байлығы - қазақ халқының, қазақ ұлтының байлығы. Осы байлықты бағалай білуіміз керек. Сонда ғана біздің ел Қазақстан кез келген жұртпен иық теңестіре алатын ел бола алады» 
84. «Қазақ халқы дәуірінде үш жүзге бөлінген тайпалардың бірігуінен қалыптасқан, оның тілі де сол үш жүздің бірігуінен қалыптасқан»
М.Балақаев
85. «Қазақ халқы тіл өнерін жоғары бағалаған. Ол өнердің ұшар биігі де, қонар жайсаңы да - біздің қазіргі өміріміз»
86. «Тіл мәдениеті дегеніміз сөйлегенде , жазғанда тіл құралдарын дұрыс қолданып , сауаттылықтың айқын ойлылық пен ізеттіліктің өнегесін көрсету»
Асан Қайғы
87. «Қазаққа сөз дарыған, Бір сөз үшін семіріп, Бір сөз үшін ауырған» 
88. «Таза мінсіз асыл тас су түбінде жатады, Таза мінсіз асыл сөз ой түбінде жатады»
Ш.Уалиханов.
89. Қазақтың төл шешендік өнері туралы тұңғыш ой пікір білдірген ғалым.
М.Мақатаев.
90. «Қалқаман мен Лермонтов, Пушкин де емес, Есенимін демедім ешкімге мен. Қазақтың қара өлеңі - Құдыретім, Онда бір сұмдық сыр бар естілмеген» 
Б.Момышұлы
91. «Өз тіліңнің сұлулығын сезінбей, өзге тілдің сұлулығын сезіну екі талай»
92. «Тілсізді айуан дейді. Тілі кедей елді мәдениетсіз, анайы , надан халық деп санайды»
Гераклит
93. «Өзара әңгімені әркім одан көп пайда қылып, көп білім алатындай етіп жүргізу керек»
Ә.Науаи.
94. «Пайдасыз сөзді көп айтпа, пайдалы сөзді азайтпа»
Б.Паскаль.
95. «Созбақтай берсе, ең тамаша сөзде жалықтырып жібереді»
Плутрах
96. «Сөз күші көп нәрсені айтып берумен сипатталады»
Бекон
97. «Сөзге сақ болу - шешендіктенде асқақ»
Д.Карнеги.
98. «Сіз басқаларға көңіл аудармасаңыз, басқалар бірінші болып неге көңіл бөлуі тиіс»
А.Байтұрсынов.
99. «Сөздің ең ұлысы - тарих»
100. «Сүйемін туған тілді - анам тілін, Бесікте жатқанымда-ақ берген білім» 
101. «Шешен сөз» ұғымын термин ретінде тұңғыш қолданып ғылым ретінде зерттеген ғалым»
Т.Мор
102. «Тез сөйлегеннен ойлап алып сөйлеген артық»
С.Дөнентаев.
103. «Тіл-көңілдің тілмашы» 
Р.Сыздықова.
104. «Тіл - өмір мен өзектес жанды құбылыс»
Қ.Аханов.
105. «Тіл тарихы сол тілді жасаушы және қолданушы халықтың тарихының бір саласы»
Ф.Оразбаева.
106. «Тілді қатынас - сөйлеу тіл арқылы ұғынысу, түсінісу»
Платон
107. «Шешендік ақылмен билеу онері»
108. «Шешеннің парызы - шындықты айту»
А.Байтұрсынов
109. «Шешендік сөз дегеніміз - белгілі бір мәселені баяндау, сипаттау, белгілі бір ойдың ақиқаттығын түсіндіру, сөйтіп, ақылға қону жағын көздеу»
Ф.Честерфильд
110. «Шешеннің ең түп мақсаты - адамдарды иландыру» 
Т.Қарабаев.
111. « Этникалық бірлік атауының қандайының болсада, негізгі бір белгісі - тіл бірлігі екендігі, жеке рулардың, тайпалардың бірігуі, олардың рулық не тайпалық тілдерінің бірігуін туғызатыны да тарихи шындық»
Анықтамалар.
112. Әдеби тілдің анықтамасын табыңыз.
-(Әдеби тіл - жалпы халықтық тіл)
113. Әлеуметтік - саяси шешендік сөзге тән, қатарды белгілеңіз.
-(Мерейтойда, салтанатты жиындарда сөйлейтін сөздер)
114. Әлеуметтік - тұрмыстық мазмұны шешендік сөздерге тән, қатарды табыңыз.
-(Көңіл сұрау, көңіл айту).
115. Дәйек сөз анықтамасын табыңыз.
-(Кез келген мәтіннен сөзбе-сөз алынған үзінді)
116. Диалогтың анықтамасын көрсетіңіз.
-(Екі адамның тіл қатысуы)
117. «Жақсы кітапты адғаш оқығанда, жаңа дос тапқандай боласың» 
-(Вольтер)
118. Коммуникативті және экспрессивті эмоционалды сөздер қай қатарға тән белгілеңіз.
-(Айшықты сөздерді мол қолдану)
119. «Конспект» қай елдің сөзі.
-(Латын)
120. Қазақ шешендік өнерінің бірінші кезеңі.
-(XI-XIII)
121. Қазақ шешендік өнерінің екінші кезеңі.
-(XIV-XVI)
122. Қазақ шешендік өнерінің үшінші кезеңі.
-(XVII-XVII)
123. Қоғамдық саяси-әлеуметтік мәселелермен айналысатын құрал тілін табыңыз.
-(Публицистика)
124. Орхон-Енисей-Талас кезеңін белгілеңіз.
-(V-VIII)
125. «Өнердің ең асылы - сөз»
-(Мәшһұр Жүсіп Көпейұлы)
126. «Рецензия»- Қай елдің сөзі?
-(Латын)
127. Техникалық әдебиет тілін қай қатарға жатқызамыз?
-(Ғылыми тіл)
128. Шешендік өнер жайлы ірі-ірі түйіндеулер берілген еңбекті табыңыз.
-(Қабуснама)
129. «Шешендік тәлім» еңбегінің авторын көрсетіңіз.
-(Квитилиан)
130. 1989 жылы 22 қыркүйекте.
-(Қ:Р Тіл туралы заңы)