Шет тілдерін оқытуда мультимедиялық технологияларды қолдану

Қазіргіқоғамақпараттандырудəуірінде,адамқызметініңкөптеген
салаларында,оныңішіндебілімберусаласындаақпараттықтехнологияны
қолданатынкездедамыпжатыр..Дəстүрлібілімберуқұралдарынзаманауи
ақпараттықжəнекомпьютерліктехнологиялармен(АКТ)ұтымдыүйлестірубілім
берудімодернизациялаумəселесіншешудіңмүмкінəдістерініңбіріболып
табылады.АКТқұралдарыжекетұлғалыққасиеттердіңдамуына,мектепбілімінің
өзгермелілігімендаралануынаықпалетеді.ҚазіргіАКТоқытылатынпəндер
студенттерініңбелсенді,шығармашылықшеберлігінқамтамасызетедіжəне
материалдыжаңасапалыдеңгейдеұсынуғамүмкіндікбереді.Олардықолдануоқу
процесінұйымдастырудатүбегейліжаңамүмкіндіктерашады.Шеттілідегеніміз-
мектеппəні,оныңөзіндікерекшелігінебайланысты,атапайтқанда,табиғитілдің
болмауынабайланыстыстуденттергежасандытілдікортанықұруəртүрліоқу
құралдарыннеғұрлымикемдіжəнекеңқолданудықарастырады.Сондықтан,шет
тіліноқытудамультимедиялыққұралдарменашылғанжаңамүмкіндіктерəралуан
қосымшанытапқанытаңқаларлықемес.Шеттілдеріноқытубарысындазаманауи
ортамектепдəстүрлітүрдежарықжəнедыбыстыққұрылғылардықолданады.Бірақ
қазіргіуақыттамектепкежаңаақпараттықтехнологияларкелді:компьютер,
мультимедиялық оқулық,
Осыжаңаақпараттықтехнологиялардықолданукелесінегізгіойлардыбөліп
көрсетугемүмкіндікбереді:-шеттілдеріноқытудамультимедиялық
технологиялардықолдануоқытудыңтиімділігінедəуірарттыруғаарналған,оның
негізгімақсатыкүнделіктіжəнекəсібиқарым-қатынасдағдыларынжетілдіруболып
табылады(анатілдеріменде,Интернет,баспасөзарқылыдаделдалболады)т.б.);-
жаңаақпараттықтехнологиялардыңқұралдарыстуденттердіңбілімімен
тəрбиесінің,олардыңкоммуникативті,танымдық,шығармашылыққабілеттерімен
ақпараттықмəдениетіндамытуқұралыретіндеқызмететеді;-мультимедиялықоқу
құралдарынпайдаланутабиғитілдікортаболмағанжағдайдашеттілдерінденақты
сөйлеуқарым-қатынасынабарыншажағдайжасауғамүмкіндікбереді.Қазіргі
заманғышетелтілдеріноқытуəдістемесіндемультимедиялықтехнологияларды
қолдану маңызды рөл атқарады. Мультимедиа дегеніміз не?
Мультимедиа-бұлдыбыстық,анимациялықкомпьютерлікграфикамен,
бейнекадрлармен,статикалықкескіндерменжəнемəтіндерменбіруақыттажұмыс
істеудіқамтамасызететінинтерактивті(диалогтық)жүйе.Бұлтерминбірнеше
ақпараттықарналарарқылықолданушығабіруақыттаəсеретудібілдіреді.Бұл
жағдайдапайдаланушығаəдеттебелсендірөлберіледі.Басқашаайтқанда,
мультимедиа-бұлкомпьютергемəтін,графика,анимация,цифрландырылмаған
деректертүрлеріненгізуге,өңдеуге,сақтауға,жіберугежəнекөрсетуге(шығару)
мүмкіндік беретін технологиялар жиынтығы.

Мультимедиасөзікомпьютерліктехнологияменбайланыстаболмайшықты.
ОныалғашретағылшынəншісіжəнеорындаушысыБобГолдштейн1966жылыол
өзініңжаңаданашылғаншоуқойылымынұйымдастырғанкездеқолданған.
Кейінірекбұлтерминəртүрлідыбыстықжəнебейнеэффектілерібаркез-келген
ойын-сауықтыбілдіреді,бірақтек90-шыжылдарыбұлсөзгеанықтамаберілді:
«мультимедиа-бұлкомпьютерлікжүйедемəтінді,дыбысты,бейненібіріктіруге
мүмкіндікберетінзаманауикомпьютерлікақпараттықтехнологиялар.,графикалық
кескінжəнеанимация(анимация)«-»Мультимедиақұрамынамəтін,аудио,
қимылсызсуреттер,анимация,видеонемесеинтерактивтімазмұнформаларының
жиынтығыкіреді«.Бұрынмұғалімөткізетінсабақмультимедиядепаталатын,егер
оғанмұғалімніңəңгімесі,магнитофон,фильм,слайдтаржəнекез-келгентехникалық
құралдарқатысса.Бүгінгітаңда«мультимедиа»сабағыдегеніміз-мультимедиялық
оқулық,компьютернемесеноутбук,проектор,веб-камераарқылысабақ.Білімберу
теориясындақазіргікездегізерттеудіңбірнешебағыттары,атапайтсақ,
мультимедиялықоқытутеориясыбөлінді.Тіптібілімберудіңбейресмитермині-
«білім»-білімменойын-сауықты,əсіресемультимедияныбіріктіруүшін
қолданылатын«білім»-«білім»жəне«ойын-сауық»-«ойын-сауық»сөздерінен
шыққанісік.Реттеуоқуменкөңілкөтерудіңарасындағыбайланыстыкөрсетеді,
яғниоқушыойын-сауықмақсаттарынаиеболаотырып,оқупроцесінекөңілбөледі.
Бұлстуденттергееңкөпəсерететінмультимедиялыққұралдар.Олароқупроцесін
байытады,оқытудытиімдіетеді,оқушыныңсенсорлықкомпоненттерініңкөпшілігін
оқуақпаратынқабылдаупроцесінетартады.Оларбіздіңзаманымыздыңобъективті
шындығынаайналды,жəнешеттілініңмұғалімішеттілінденақтықарым-қатынасты
оқытуүшінұсынатынмүмкіндіктердіпайдаланаалады,бірақоныпайдалана
алмайды.Мультимедиялықтехнологияларменбіргемектепкеойлаудыңжаңа
идеологиясыкелді.Мектептебұрынқабылданғаноқытутехнологиясынасəйкес
оқытутехнологиясыорталығында-оқытушы;студенттерарасындаашықжарыс
болды;студенттерсабақтапассивтірөлатқарды;оқытудыңмəнібілім(фактілер)
беруболыптабылады.Оныалмастыратыноқытудыңжаңамоделікелесі
принциптергенегізделеді:студентоқытутехнологиясыныңорталығында;оқу
іс-əрекетіынтымақтастыққанегізделген;студенттероқудабелсендірөлатқарады;
технологияныңмəністуденттердіңөзіндікбілімалуқабілетінжəне
коммуникативтік құзіреттілігін дамыту болып табылады.
Ағылшынсыныптарындамультимедиякөмегіменшешугеболатыннегізгі
міндеттертобынамыналаржатады:студенттердіңтəрбиежұмысынқолдау;ана
тілдеріменнақтықарым-қатынастықамтамасызету;білімберупроцесініңбарлық
қатысушыларыныңорталықтандырылғанақпараттықжүйелердесақталатынжедел
өсетінақпараттыққорларғақолжетімділігінқамтамасызету;танымдық

қызығушылығынжəнеағылшынтілінүйренугедегенынтасындамыту.
Мультимедиялықсабақтыңдəрежесіменуақытыəртүрліболуымүмкін:бірнеше
минуттанбастаптолықциклгедейін.Мультимедиялықсабақтыңнегізгімақсаттары:
жаңаматериалдыоқыпүйрену;жаңаақпараттарментаныстыружəнестуденттердің
көкжиегінкеңейту;өткендібіріктіру;оқытудағдыларындамыту;оқылған
материалдықайталау;алғанбілімдерімендағдыларынпрактикалыққолдану;
білімдіжалпылаужəнежүйелеу.Шеттіліноқытудақазіргізаманғы
мультимедиялықтехнологиялардыңмүмкіндіктерінпайдаланудыңнегізгіжолдары
қандай? Мысалы, Н.Киргинцева төмендегілерді атайды:
-негізіненықшамдискілердеұсынылатыншеттілінүйренугеарналған
бағдарламалық өнімдерді қолдану;
-əртүрліаспаптықнемесевизуалдыдизайнорталарындатікелейоқытушылар
жасаған бағдарламалық өнімдерді қолдану
- Интернет-ресурстарды пайдалану.
Мультимедиялыққұралдардыңқолжетімділігідеп​электрондыоқулықжəне
тренингтренажерлердепаталуыкерек.Ұйымдастырутүріменоқушыныжеткізу
əдісібойыншамультимедиялықоқулықтардыңүштүрібар:1)баспақолданбасыбар
немесеонсызCDROM-де;2)Интернетсайттарында,басыпшығаруғаөтінімсіз;3)
CD-ROM-да,бірақкейбірИнтернет-сайттарғасілтемежасайотырып,басып
шығарылғаннемесеқосымшасыз Компьютерліксыныпташеттіліндегі
бағдарламаларменжұмысстуденттергепсихологиялықкедергілердіжеңуге
көмектеседі.Компьютерлікэкраннанграфикалықкескіндінемесесуреттерді
көргенде,оларжаңамодельдіжақсықабылдап,игереді.Бағдарламадакелтірілген
материалкелесіəдістемелікмəселелердішешугемүмкіндікбереді:(мысалы,жаңа
ағылшынсөздеріноқыпүйренужəнебекітукезінде):1)сөздіңмағынасынтану
дағдысынқалыптастыружəнебекіту,2)көрсетілгенсөздіжазудыңмоторикасын
қалыптастыру3)өңделетінматериалдыңвизуалдыбейнесінбекіту.Осылайша,оқу
бағдарламаларыныңкөмегіменоқуіс-əрекетінбасқарудыңəдістерінедəуір
өзгертуге,студенттердіңіс-əрекетіндегібəсекегеқабілеттіэлементтердімақсатты
түрдебасқаруға,оқытудыдараландыруғаболады,бұлоқытусапасынарттыруға
көмектеседі.
Мультимедиялықпрезентацияларкомпьютерменпроекторнемесебасқа
жергіліктіойнатуқұрылғысыбаркезкелгенжердеөткізілеалады.Презентацияның
тікелейэфирісолжердетікелейнемесеалдын-алажазылуымүмкін.Ақпаратты
таратунемесежазуаналогтынемесеэлектрондытехнологияларнегізіндесақталуы
жəнеберілуімүмкін.Айтакетукерек,онлайн-мультимедиапайдаланушының
компьютерінежүктелуінемесекез-келгентүрдеойнатылуынемесеағынды
технологиянықолданаотырыптікелейИнтернеттенойнатылуымүмкін.

Мультимедиялықпрезентацияны(немесеоныңжекеслайдын)сабақтақолдану
нысандарыменорны,əрине,осысабақтыңмазмұнынажəнемұғалімніңалғақойған
мақсатынабайланысты.Дегенмен,тəжірибеосындайқұралдардықолданудыңкең
таралған, тиімді əдістерін бөліп көрсетуге мүмкіндік береді :
1.Жаңаматериалдызерттегенкезде.Түрлікөрнекіқұралдардысуреттеуге
мүмкіндікбереді.Қолдануəсіресепроцестіңдинамикасынкөрсетуқажетболған
жағдайда пайдалы.
2. Жаңа тақырыпты бекіту кезінде.
3.Білімдітексергенкезде.Компьютерліктестілеу-бұлөзін-өзітексеружəне
өзін-өзітану,бұлоқуғажақсыынталандыру,белсенділікпенөзін-өзітанытутəсілі.
Мұғалімүшінбұлбілімсапасынбақылауқұралы,бағаларжинаудың
бағдарламаланған тəсілі.
4. Білімді тереңдету, сабаққа қосымша материал ретінде.
5.Алдыңғытəуелсізжұмыстытексерукезінде.Нəтижелердіауызшавизуалды
бақылауды қамтамасыз етеді.
6.Білімберумəселелеріншешуде.Өздікжұмыстыңаралықжəнеқорытынды
нəтижелерінорындауғажəнебақылауғакөмектеседі.Оқытушыəріптестеріқұрған
жəнекəсібисайттардажəнефорумдардаорналастырылғандайынмультимедиялық
презентациялардыңбанкінпайдаланаалады,бұлсабаққадайындықкезіндеэнергия
шығынын едəуір азайтады.
Оқытушыəріптестеріқұрғанжəнекəсібисайттардажəнефорумдарда
орналастырылғандайынмультимедиялықпрезентациялардыңбанкінпайдалана
алады,бұлсабаққадайындықкезіндеэнергияшығынынедəуіразайтады.Немесеол
өзінің презентациясын жасайды
Мұғалімжасағанпрезентациялардыңмəні-олардағыматериалстуденттерге
ықшам,дұрысретпенберіледі;Ондаартықештеңежоқ,барлығыдайынфильмдер
менслайдтарданайырмашылығыбелгілібірсабақтыңмақсаттарыменміндеттеріне
жетуүшін«жұмысістейді».Соныменқатар,презентацияматериалынақты
белгіленген,ақпараттықжəнелексикалықкөзқарастарсабақтақырыбына
мүмкіндігіншесəйкескеледі.Біздіңгимназияоқытушыларыағылшынтілі
грамматикасы,лексика,өлкетанужəнет.б.көптегентақырыптарбойынша
мультимедиялықпрезентацияларбанкінқұрды,олардысыныпжүйесіндебарлық
мұғалімдерүнеміқолданады,жəнесабақтантыссабақтардамультимедиялық
презентациянықолданудыңжаңаүлгілерітабылды.Жобалықəдісқазіргікезде
мектепоқушыларыныңеңтолықшығармашылыққабілеттерінашуға,негізгінəрсеге
назараудараотырып,үлкенақпараттеңізіндежүруқабілетінқалыптастыруға
мүмкіндікберетінперспективалықпедагогикалықтехнологиялардыңбірідеп
қарастыруға болады.