ШЕТ ТІЛІ САБАҚТАРЫНДА ТЫҢДАУҒА ҮЙРЕТУДЕ БЕЙНЕМАТЕРИАЛДАРДЫ ҚОЛДАНУ

ШЕТ ТІЛІ САБАҚТАРЫНДА ТЫҢДАУҒА ҮЙРЕТУДЕ БЕЙНЕМАТЕРИАЛДАРДЫ ҚОЛДАНУ

Насимуллина А.Б

М.Өтемісов атындағы БҚУ-нің аға оқытушысы,магистр Орал қ.

А.Қ.Кузбаева

М.Өтемісов атындағы БҚУ “шетел тілі:екі шетел тілі” Б.Б.Б-ның 3 курс студенті Орал қ.

Аңдатпа: Бұл мақалада шет тілі сабақтарында тыңдауды үйрену кезінде бейнематериалдарды қолдану қарастырылады. Бейнематериалдар оқушыларға ана тілінде сөйлейтіндерді тыңдауға және көруге мүмкіндік береді, бұл шет тілінде сөйлеуді қабылдау мен түсінуді айтарлықтай жақсартады. Бейнематериалдарды пайдалану тыңдау дағдыларын дамытуға ықпал етеді, оқушылардың ынтасын арттырады және оқу процесін қызықты әрі тиімді етеді. Мақалада сабақтарда қолдануға болатын бейнематериалдардың мысалдары, сондай-ақ оларды оқу процесіне біріктіру бойынша әдістемелік ұсыныстар берілген.

Түйінді сөздер: шет тілі, тыңдауды оқыту, бейнематериалдар, оқыту әдістемесі, оқушыларды ынталандыру, сөйлеуді қабылдау, Оқу процесі.

Қазіргі әлемде шет тілдерін білу табысты мансап пен жеке даму үшін қажетті дағдыға айналды. Шет тілін меңгерудің негізгі аспектілерінің бірі-дамыған тыңдау дағдыларын қажет ететін ауызша сөйлеуді түсіну қабілеті. Тыңдауды үйрену тілді үйрену процесінде маңызды рөл атқарады, өйткені бұл оқушыларға ақпаратты есту арқылы қабылдауға және талдауға көмектеседі, бұл өз кезегінде олардың қарым-қатынас қабілетін жақсартады. Соңғы жылдары бейнематериалдар шет тілі сабақтарында тыңдау дағдыларын дамытудың ең тиімді құралдарының біріне айналды.

Тыңдауды үйрену кезінде бейнематериалдарды пайдалану дәстүрлі әдістерге қарағанда бірқатар артықшылықтарға ие. Біріншіден, бейнематериалдар оқушыларға табиғи жағдайда ана тілінде сөйлейтіндерді естуге және көруге мүмкіндік береді. Бұл айтылымды, интонацияны және сөйлеу ритағын жақсырақ түсінуге, сондай-ақ жест-ишара мен мимика сияқты қарым-қатынастың вербалды емес аспектілерін зерттеуге мүмкіндік береді. Бейнематериалдар мазмұнның әртүрлі түрлерін қамтуы мүмкін: Фильмдер, телешоулар, сұхбаттар, оқу бейнелері және т.б. Мұндай әртүрлі мазмұн оқушыларға әртүрлі екпіндер мен сөйлеу мәнерлеріне бейімделуге көмектеседі, бұл олардың тыңдау дағдыларын айтарлықтай жақсартады. Екіншіден, бейнематериалдар оқу процесін қызықты әрі мотивациялық етеді. Қазіргі оқушылар ақпараттың визуалды және мультимедиялық түрлеріне үйренген, сондықтан шет тілі сабақтарында бейнелерді пайдалану оқуды тартымды және қызықты етеді. Бейнематериалдар интерактивті тапсырмаларды жасау үшін пайдаланылуы мүмкін, мысалы, көргендерін түсіну, талқылау немесе қаралған бейнеге негізделген практикалық жаттығулар жасау. Бұл оқушылардың оқу процесіне белсенді қатысуына ықпал етеді және олардың тіл үйренуге деген ынтасын арттырады. Бейнематериалдардың тағы бір маңызды артықшылығы-олардың зерттелетін тақырыптар үшін контекст құру мүмкіндігі. Бейнелер оқушыларға тілді қолданатын мәдени және әлеуметтік контексттерді жақсырақ түсінуге көмектесетін әртүрлі мәдени аспектілерді ұсына алады. Бұл әсіресе күнделікті сөйлеуге тән идиомаларды, жаргондарды және өрнектерді зерттеуде өте маңызды. Бейнематериалдар арқылы мәдени контекстке ену оқушыларға тілді жақсырақ түсінуге ғана емес, оны нақты жағдайларда тиімдірек пайдалануға мүмкіндік береді. Шет тілі сабақтарында бейнематериалдарды пайдалану белгілі бір әдістемелік дайындық пен жоспарлауды қажет етеді. Біріншіден, оқушылардың тілін білу деңгейі мен сабақтың мақсаттарын ескере отырып, бейнематериалдарды дұрыс таңдау маңызды. Жаңадан бастаушылар үшін қысқа және қарапайым бейнелерді анық айтылуымен және баяу сөйлеу қарқынымен таңдаған дұрыс. Жетілдірілген оқушылар үшін әр түрлі екпінмен және тез сөйлейтін ана тілінде сөйлейтін күрделі материалдарды қолдануға болады. Таңдалған бейнематериалдар олар үшін өзекті және қызықты болуы үшін оқушылардың қызығушылықтары мен жас ерекшеліктерін ескеру қажет.

Екіншіден, бейнені көрумен бірге жүретін тапсырмалар мен жаттығулар жүйесін әзірлеу маңызды. Бұл тапсырмаларға мазмұнды түсіну, кілт сөздер мен сөз тіркестерін бөлектеу, көргендеріңізді талқылау және т.б. сұрақтар кіруі мүмкін. Мысалы, бейнені көргеннен кейін оқушыларға қысқаша мазмұндама жасауды, сұрақтарға жауап беруді немесе қаралған сюжетке негізделген көріністер ойнауды ұсынуға болады. Мұндай тапсырмалар алған білімдерін шоғырландыруға және сыни ойлау дағдыларын дамытуға көмектеседі. Үшіншіден, оқушылардың оқу процесіне белсенді қатысуы үшін жағдай жасау қажет. Бұған топтық жұмыс, талқылаулар және бейне негізіндегі пікірталастар арқылы қол жеткізуге болады. Топтық талқылаулар оқушыларға пікір алмасуға, басқалардың көзқарастарын тыңдауға және құрметтеуге және қарым-қатынас дағдыларын дамытуға көмектеседі. Мұғалім модератор ретінде әрекет ете алады, пікірталас жүргізеді және қажет болған жағдайда оқушыларға кеңес береді. Шет тілі сабақтарында бейнематериалдарды сәтті қолданудың бір мысалы-фильмдерден немесе телешоулардан үзінділер сияқты шынайы бейнелерді қолдану. Мұндай материалдар оқушыларға тілді табиғи ортада естуге және сөйлеудің әртүрлі стильдеріне бейімделуге мүмкіндік береді. Мысалы, фильмдегі көріністі көру және талдау белгілі бір грамматикалық құрылымды немесе лексикалық тақырыпты зерттеу үшін пайдаланылуы мүмкін. Бұл оқушыларға теориялық білімнің іс жүзінде қалай қолданылатынын көруге көмектеседі және оларды жақсы есте сақтауға ықпал етеді. Тағы бір тиімді әдіс – влогтарды пайдалану және ана тілінде сөйлейтіндермен сұхбат. Мұндай бейнематериалдар сөйлеудің әртүрлі екпіндері мен стильдерімен танысуға, сондай-ақ зерттелетін тіл ана тілі болып табылатын елдердің мәдениеті мен күнделікті өмірі туралы көбірек білуге мүмкіндік береді. Мұғалім оқушыларға сұхбатқа сұрақтар қоюды немесе өз влогтарын дайындауды ұсына алады, бұл шығармашылық пен тілді қолдануға деген сенімділікті арттырады. Шет тілдерін үйрену үшін арнайы жасалған Нұсқаулық бейнелер мен анимацияларды пайдалану да маңызды. Мұндай материалдарда әдетте түсіндірмелер мен мысалдар болады, бұл жаңа сөздер мен сөз тіркестерін түсінуді және есте сақтауды жеңілдетеді. Оқу бейнелерінде оқушыларға есту арқылы сөйлеуді қабылдау дағдыларын дамытуға көмектесетін айтылым және тыңдау жаттығулары да болуы мүмкін.

Бейнелерді пайдалану оқушыларға сыни тұрғыдан ойлау және талдау дағдыларын дамытуға көмектеседі. Бейнематериалдар оқушылар талдай, талқылай және түсіндіре алатын әртүрлі сценарийлер мен жағдайларды қамтамасыз етеді. Мысалы, мәдени дәстүрлер туралы деректі фильмді көру тарихи және әлеуметтік аспектілерді талқылауға әкелуі мүмкін, бұл оқушылардың білімін байытып қана қоймай, олардың аналитикалық қабілеттерін дамытуға ықпал етеді. Бейненің әртүрлі түрлерін талдау оқушыларға тілдің нюанстарын және оны әртүрлі контексттерде қолдануды жақсырақ түсінуге мүмкіндік береді. Сонымен қатар, бейнематериалдарды тыңдау дағдыларын тексеру және бағалау үшін пайдалануға болады. Мұғалімдер бейне мазмұнды тесттер мен бақылау тапсырмаларын жасау үшін қолдана алады, бұл оқушылардың ауызша сөйлеу тілін түсіну деңгейін объективті бағалауға мүмкіндік береді. Тесттер мазмұнды түсінуге, кілт сөздер мен сөз тіркестерін бөліп көрсетуге және бейнеде берілген ақпаратты түсіндіруге арналған сұрақтарды қамтуы мүмкін. Мұндай тапсырмалар мұғалімдерге оқушылардың біліміндегі әлсіз жақтарын анықтауға және оқу процесін олардың қажеттіліктеріне сәйкес реттеуге көмектеседі. Интерактивті платформалар мен қосымшалар тыңдауды үйрену кезінде бейнематериалдарды қолдануда маңызды рөл атқарады. Заманауи технологиялар бейне, аудио, мәтін және интерактивті тапсырмаларды қамтитын мультимедиялық оқу материалдарын жасауға мүмкіндік береді. Мұндай платформалар көбінесе әр оқушының деңгейі мен қажеттіліктеріне сәйкес келетін бейімделгіш оқытуды ұсынады, бұл жеке жанасуды қамтамасыз етеді. Мұндай платформалардың мысалдарына Duolingo, Edpuzzle және тыңдау дағдыларын жақсарту үшін әртүрлі бейнематериалдар мен интерактивті тапсырмаларды ұсынатын көптеген басқалар жатады. Маңыздысы, бейнематериалдар тыңдауды дамыту үшін ғана емес, сонымен қатар басқа тілдік дағдыларды жетілдіру үшін де пайдалы болуы мүмкін. Бейнелерді көру және талқылау сөздік қорын кеңейтуге, грамматикалық дағдыларды жақсартуға және еркін қарым-қатынас қабілетін дамытуға ықпал етеді. Мысалы, бейнені көргеннен кейін оқушылар оның мазмұнын талқылай алады, бұл шет тілінде сөйлеу және өзара әрекеттесу дағдыларын дамытуға ықпал етеді. Әр түрлі тілдік дағдыларды бір тапсырмада біріктіру оқу процесін жан-жақты және тиімді етеді. Бейнематериалдарды пайдалану мәдени хабардарлық пен мәдениетаралық құзыреттіліктің дамуына ықпал етеді. Әр түрлі мәдени контексттерді бейнелейтін бейнематериалдар оқушыларға мәдени айырмашылықтарды жақсы түсінуге және құрметтеуге көмектеседі. Бұл әсіресе жаһандану жағдайында, басқа мәдениеттерді білу және түсіну халықаралық ортада сәтті өзара әрекеттесу үшін қажет болған кезде өте маңызды. Оқушылар тілді қарым-қатынас құралы ретінде ғана емес, мәдениеттің, дәстүрлер мен құндылықтардың тасымалдаушысы ретінде де қабылдауды үйренеді.

Қорытындылай келе, шет тілі сабақтарында тыңдауды үйрену кезінде бейнематериалдарды қолданудың көптеген артықшылықтары бар және тілдік дағдылардың тиімді дамуына ықпал етеді. Бейнематериалдар оқушыларға сөйлеудің әртүрлі стильдері мен екпіндеріне бейімделуге көмектеседі, зерттелетін тақырыптар үшін контекст жасайды және оқу процесін қызықты әрі мотивациялық етеді. Дегенмен, бейнематериалдарды сәтті қолдану Мұқият әдістемелік дайындық пен жоспарлауды, қолайлы материалдарды таңдауды және бейнені көрумен бірге жүретін тапсырмалар жүйесін әзірлеуді талап етеді. Оқушылардың оқу процесіне белсенді қатысуы, шынайы бейнематериалдар мен оқыту бейнелерін пайдалану шет тілдерін үйренуде ең жақсы нәтижелерге қол жеткізуге көмектеседі. Осылайша, бейнематериалдар қазіргі мұғалімнің арсеналында шет тілін сәтті меңгеруге және оқушылардың тыңдау дағдыларын дамытуға ықпал ететін маңызды құралға айналады.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Бим-Бад Б. М. "Методика обучения иностранным языкам". Москва: Просвещение, 2022.

2. Леонтьев А. А. "Основы психолингвистики". Москва: ЛКИ, 2017.

3. Красильникова М. А. "Использование современных технологий в обучении иностранным языкам". Санкт-Петербург: РГПУ им. А. И. Герцена, 2015.

4. Шатилов С. Ф. "Методика обучения иностранным языкам: Теория и практика". Москва: Академия, 2023.