Станция шаруашылығының құрылымдары мен құрылыстары

Станция шаруашылығының құрылымдары мен құрылыстары

Темір жол станциялары, олардың қызметі және жіктелуімен танысу

Темір жол станциясы — жол дамуы бар және поездарды қабылдау, жөнелту, қиылыстыру және басып озу жөніндегі операцияларды, жүктерді, багаж бен жүк-багажды қабылдау, беру және жолаушыларға қызмет көрсету жөніндегі операцияларды, ал дамыған жол құрылғыларында – поездарды қалыптастыру және тарату жөніндегі маневрлік жұмысты және поездармен техникалық операцияларды жүргізуге мүмкіндік беретін темір жолдардың бөлек пункті.

Теміржол станциялары дегеніміз – бұл тасымалдау үрдісіндегі технологиялық тізбектің аса маңызды элементі. Вагондардың станцияларда болатын уақыты вагон айналымының айтарлықтай үлесін құрайды және тасымалдаудың өзіндік құнына едәуір ықпал етеді.
Теміржол көлігінде алда тұрған міндеттерді ойдағыдай шешуде және елдің халық шаруашылық мұқтаждықтарын толығымен қанағаттандыруда станциялар жетекші орын алады.
Теміржол станцияларында тасымалдау жұмысы басталып, аяқталады; ал сұрыптау станциялары мен жүк станцияларында – вагон ағынын өңдеудің негізгі бөлігі атқарылады. Вагондар айналымы уақытының шамамен 70%-ы станцияларда өтеді, дер кезінде және сапалы тасымалдаудың негізгі резервтері де осында шоғырланған.

Теміржол станциялары жұмыс сипатына қарай бөлінеді:

Жолаушылар станциялары жолаушыларға қызмет көрсету және жолаушылар поездарының қозғалысын ұйымдастыру жөніндегі операцияларды, оның ішінде багажмен, билеттермен, поштамен операцияларды жүзеге асыруға арналған. Олар әдетте үлкен транзиттік, жергілікті немесе қала маңындағы жолаушылар тасымалы бар ірі елді мекендерде салынады. Жолаушылар техникалық станциялары жолаушылар құрамын техникалық өңдеуге, қайта қалыптастыруға, жабдықтауға және рейске дайындауға арналған.

Ж үк станциялары жүк және жүк вагондарымен жүк және коммерциялық операцияларды орындауға арналған. Ірі өнеркәсіптік және әкімшілік орталықтарда, теңіз және өзен порттары орналасқан пункттерде, жүктерді жаппай тиеу және түсіру орындарында салынуда. Қайта өңделетін жүктің түріне және орналасқан жеріне байланысты олар әртүрлі жүктерді өңдеуге арналған қарапайым жүктерге, құю, көмір тиеу, порт және басқаларға бөлінеді. Елді мекендерде орналасқан көптеген жүк станциялары жолаушылар болып табылады: жеке қабылдау-жөнелту жолдары және жолаушылар ғимараттары (вокзалдары) бар.

Техникалық станциялар тасымалдауды ұйымдастыру және қозғалыс қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін жүк вагондарымен, құрамдармен, поездармен техникалық операцияларды орындауға арналған. Техникалық станцияларға жолаушылар және жүк жұмыстары басым болып табылмайтын темір жол станциялары жатады.

Жүк вагондарымен, құрамдармен немесе поездармен орындалатын техникалық операцияларға байланысты техникалық теміржол станциялары мыналарға бөлінеді:

С ұрыптау станциялары вагондарды жаппай өңдеуге және құрамдарды құруға—таратуға арналған. Темір жол желілерінің қосылу немесе қиылысу пункттерінде, ірі транзиттік тораптарда орналасқан. Бұдан басқа, оларда транзиттік поездар өңделеді. Сұрыптау станцияларында бірнеше мамандандырылған парктер бар, ал ең үлкен парктер жұп және тақ бағыттағы жүйеге біріктірілген, олардың әрқайсысы тек өз бағыттарындағы поезд ағындарын өңдейді.

Учаскелік станциялар транзиттік жүк және жолаушылар поездарын өңдеуге, тарату-құрама және учаскелік поездарды қалыптастыру бойынша маневрлік операцияларды орындауға, кірме жолдарға қызмет көрсетуге арналған. Учаскелік станциялар арасындағы қашықтық локомотивтер мен локомотив бригадаларының өзгеруіне байланысты, әдетте олар бір-бірінен 150-300 км қашықтықта орналасқан. Учаскелік станцияларда әдетте 2-3 парк, локомотивтерді жабдықтауға және вагондарға техникалық қызмет көрсетуге арналған құрылғылар, локомотив деполары, вагон деполары бар.

Көлденең типтегі учаскелік станция.

Порт алдындағы станциялар теңіз портына қызмет көрсету үшін вагондарды жинауға қызмет етеді. Оларда кеме партиялары үшін вагондарды іріктеу, поездарды қабылдау, тарату және қалыптастыру бойынша жұмыстар жүзеге асырылады.

Станцияның орналасуы бойынша олар бөлінеді:

А ралық станциялар негізінен жүк және жолаушылар поездарын қабылдау, жөнелту, басып озу, қиылысу және өткізу, жолаушыларды отырғызу және түсіру, жүктер мен багажды тиеу және түсіру бойынша техникалық операцияларды, құрама поездарға вагондарды тіркеу/ағыту бойынша маневрлік операцияларды орындауға арналған.

Жартылай бойлық типтегі аралық станцияның схемасы

Бұл станцияның ең көп таралған түрі, олар темір жолдардың барлық желілерінде орналасады, әдетте бір-бірінен 15-20 км қашықтықта учаскелік станциялардың арасында орналасады. Аралыққа сондай-ақ разъездер, озу және аялдама пункттері жатады.

Разъездердің схемалары Басып озу пункттерінің схемалары

Т ораптық станциялар – аралық станция, учаскелік станция немесе кемінде үш темір жол бағыты түйісетін сұрыптау станциясы. Егер бір станцияда қосылған бірнеше желі келесі түйінге немесе сұрыптау станциясына тәуелсіз немесе жалпы жолдар бойынша бірге жүрсе, онда мұндай станция түйінге дейінгі станция деп аталады.

Сондай-ақ, станциялардың келесі түрлері болуы мүмкін:

М емлекетаралық станцияның шекаралық бақылауды орындай отырып, техникалық және коммерциялық тұрғыдан мемлекеттер арасында көлік құралдарын беру жөніндегі жұмысты қамтамасыз ететін қажетті жолдық дамуы, техникалық жабдықталуы және персоналы болады.

Бекіту станциясы – әртүрлі ток түрлерімен электрлендірілген бағыттарды қосады. Мұндай станциялардың байланыс желісі бөлімінде кез-келген жүйенің тогын коммутаторлар арқылы қамтамасыз етуге болады.

Жұмыс көлеміне байланысты станциялар кластан тыс және I, II, III, IV, V класты болып бөлінеді. Станцияның класстығын анықтау үшін жұмыстың әр түрлі өлшемдерін ұпаймен бағалау жүйесі енгізілген. Егер станция жолында тәулігіне бес вагон артылса немесе түсірілсе екі ұпайға бағаланады; 50 вагонды қайта өндеу (сұрыптап құрастыру) 2 ұпай; ұсақ жөнелтілімді немесе контейнерлермен 5 вагонды сұрыптау 2 ұпай; 10 пойызды жөнелтсе немесе локомотивтермен бригаданы ауыстыру арқылы 10 пойызды өткізсе 1 ұпай т.б. Бұл ұпайлық жүйемен белгілеудің шарты мен тәртібін «ҚТЖ» ҰК АҚ бекітеді.

Жұмыс көлемі 85 ұпайдан жоғары болса, кластан тыс станцияға жатады, ал егер жұмыс көлемі:

- 32-85 ұпай болса, I класты;

- 14-32 ұпай болса II класты;

- 4-14 ұпай болса III класты;

- 0,7-4 ұпай болса IV класты;

- 0,7 - ге дейін болса V класты станция қатарына жатады.

Сұрыптау станциялары, неғұрлым үлкен жолаушы және жүк станциялары негізінен кластан тыс болып келеді.

Бекіту сұрақтары:

1. Темір жол станциясы дегеніміз не?

2. Теміржол станцияларының қандай түрлері бар?

3. Техникалық станцияларға қандай станциялар жатады?

4. Станцияның класстығы неге байланысты анықталады?

5. Станциялар неше классты болады?