“Сұйық алтын – гхи майының адам денсаулығындағы рөлі” ғылыми жоба 9-сынып

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ОҚУ-АҒАРТУ МИНИСТРЛІГІ

ТҮРКІСТАН ОБЛЫСЫ, КЕНТАУ ҚАЛАСЫ

“Д.ҚОНАЕВ АТЫНДАҒЫ ЖАЛПЫ БІЛІМ БЕРЕТІН МЕКТЕП” КОММУНАЛДЫҚ МЕМЛЕКЕТТІК МЕКЕМЕСІ

ҒЫЛЫМИ ЖОБА

Бағыты: «Салауатты табиғи орта- «Қазақстан-2030» стратегиясын жүзеге асырудың негізі»

Секциясы: Биология

Тақырыбы: “Сұйық алтын – гхи майының адам денсаулығындағы рөлі”

Орындаған: 9 сынып оқушысы Түзелбай Дана

Жетекшісі: Биология пәнінің мұғалімі Аргимбаева Айгуль

Кентау 2024 жыл

Мазмұны

КІРІСПЕ ....................................................................................................................... 2

НЕГІЗГІ БӨЛІМ :

І-ТАРАУ Күнбағыс майының құрамы, пайдасы мен зияны.

1. Күнбағыс майының химиялық құрамы, оның пайдасы мен

қолданылуы............................................................................................................ 4

2. Күнбағыс майының денсаулыққа әсері, оның ішінде ықтимал пайдалар мен қауіптерге қатысты зерттеу нәтижелері……………………………...……...….. 6

ІІ- ТАРАУ Гхи (тұшытылған) майының қолданылуы, адам денсаулығына пайдасы және дайындалуы.

2.1 Гхи майының шығу тегі, химиялық құрамы және қазіргі заманғы денсаулық

тенденцияларындағы орны………………………………………………...….... 8

2.2 Гхи майының үй жағдайында дайындалуы……………………………...…... 12

ҚОРЫТЫНДЫ........................................................................................................... 16

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ……………………………….......... 17

Аннотация

Бұл ғылыми жұмыс «Сұйық алтын- гхи майының адам денсаулығындағы рөлі» тақырыбына арналады. Зерттеу барысында гхи майының антиоксиданттық, қабынуға қарсы, ас қорыту жүйесіне әсері және иммунитетті нығайтудағы рөлі талданады. Жұмыста майдың құрамындағы пайдалы заттардың әсері, әсіресе балалар мен жастардың денсаулығына қатысты зерттеу нәтижелері ұсынылады. Экологиялық тұрақтылық тұрғысынан гхи майының өндіру процесінің артықшылықтары да атап көрсетіледі. Бұл зерттеу адам денсаулығына гхи майының әсерін тереңірек түсінуге, сондай-ақ оның тамақтанудағы рөлін насихаттауға бағытталған, нәтижесінде адамдардың денсаулықты сақтауға және дұрыс тамақтану мәдениетін қалыптастыруға ықпал етеді.

Аннотация

Эта научная работа посвящена теме «Роль жидкого золота гхи в здоровье человека». В ходе исследования анализируется влияние масла гхи на антиоксидантную, противовоспалительную, пищеварительную систему и его роль в укреплении иммунитета. В работе представляются результаты исследований, касающиеся влияния содержания полезных веществ в масле, особенно в отношении здоровья детей и молодежи. С точки зрения экологической устойчивости отмечаются и преимущества процесса производства гхи-масла. Данное исследование направлено на более глубокое понимание влияния масла гхи на здоровье человека, а также пропаганду его роли в питании, что в конечном итоге способствует сохранению здоровья людей и формированию культуры здорового питания.

Annotation

This scientific work is devoted to the topic "The role of liquid ghee gold in human health. The study analyzes the effect of ghee oil on the antioxidant, anti-inflammatory, digestive system and its role in strengthening the immune system.

The work presents the results of studies regarding the effect of the content of useful substances in oil, especially in relation to the health of children and youth. From the point of view of environmental sustainability, the advantages of the ghee oil production process are also noted.

This study is aimed at a deeper understanding of the effects of ghee oil on human health, as well as promoting its role in nutrition, which ultimately contributes to the preservation of human health and the formation of a culture of healthy nutrition.

І.КІРІСПЕ

Ғылыми жобаның жалпы сипаттамасы. Біздің зерттеу нысанасына алған ғылыми жұмысымыздың тақырыбы «Сұйық алтын – гхи майының адам денсаулығындағы рөлі» деп аталады. Гхи майы-Оңтүстік Азия елдерінде (Таиланд, Непал, Бангладеш) танымал еріген сары майдың бір түрі және оның отаны Үндістан болып саналады. Бұл елде Гхи майы туралы 5000 жылға жуық уақыт бар. Негізінде, бұл орыс және басқа да тағамдарда бар еріген сары май. Бірақ айырмашылық бар. Гхи майын дайындаған кезде кілегей ұзақ уақыт (бірнеше сағат) отқа жағылады. Нәтижесінде май қою алтын қоңыр реңк пен жағымды хош иіске ие болады. Үйде Гхи майын жасау өте оңай. Сізге тек шыдамдылық пен нағыз май қажет. Ол үшін 82,5%-дық май сатып алуыңыз керек. Дұрыс қайнатылған май денсаулыққа өте пайдалы болады.

Тақырыптың өзектілігі. Адамзат өзінің денсаулығы мен тамақтануына байланысты ойлана бастады. Таныс және сүйікті тағамдардың бір сәтте зиянды болғаны соншалық, пайдалы және дәмді баламаларды іздеуге тура келді. Ең пайдасыз тағамдық компоненттердің бірі күнбағыс май болып шықты. Оны тұтынудың салдары - семіздік, жүрек және қан тамырлары проблемалары, тамақтанудың бұзылуы және т.б. болды. Күнбағыс майының орнына кокос, зығыр және тіпті зәйтүн майы келді, бірақ олардың барлығы Гхи майымен ауыстырылды. Гхи майы қызған кезде де мүлдем қауіпсіз, өсімдік антидепрессанты рөлін атқарады, иммунитетті нығайтады, терінің түсі мен күйін жақсартады, ерте қартаюмен күреседі, жүрек-қантамырлар жүйесін, асқорыту жүйесін жақсартады, қабынуға қарсы әсер етеді. Гхи майы қазіргі уақытта әлемдік нарықта сұранысқа ие болып келеді, әсіресе денсаулыққа пайдалы өнімдерге қызығушылық артқан кезде. Оның ғылыми зерттеулері мен нақты деректер негізінде маркетингтік стратегияларды дамыту, жаңа өнімдерді енгізу және тұтынушылардың қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін маңызды.

Ғылыми жобаның мақсат міндеттері.Зерттеу жұмысымыздың мақсаты - гхи майының химиялық құрамын, оның денсаулыққа әсерін және қауіпсіздігін зерттей отырып, оны заманауи диетология мен медициналық практикада тиімді пайдалану жолдарын анықтау. Осы мақсатты орындау барысында төмендегідей міндеттерді шешу алға қойылады:

• гхи майының құрамындағы май қышқылдарын, витаминдер мен антиоксиданттарды анықтау.

• гхи майының сіңімділігі мен тұрақтылығын зерттеу, оның жоғары температурада қалай өзгеретінін бағалау.

• гхи майының асқазан-ішек жолдарына және иммундық жүйеге әсерін зерттеу.

• гхи майының қабынуға қарсы қасиеттерін және жалпы денсаулыққа әсерін ғылыми тұрғыдан талдау.

• гхи майының денсаулыққа пайдасы мен қауіпсіздігін анықтау үшін жинақталған деректер негізінде ғылыми мақалалар мен зерттеу нәтижелерін жариялау.

• гхи майының пайдалану бойынша практикалық ұсынымдарды әзірлеу және оларды медициналық мамандар мен диетологтарға ұсыну.

Зерттеудің ғылыми жаңалығы. Бұл ғылыми жұмыста гхи майының пробиотикалық әсері мен ас қорытуды жақсартудағы рөліне жаңа көзқарас ұсынылады. Зерттеу барысында гхи майының құрамындағы май қышқылдарының, антиоксиданттардың және витаминдердің ас қорыту жүйесіндегі микробиоманы қалай қолдайтыны қарастырылады.

Гхи майының құрамындағы пайдалы май қышқылдары мен антиоксиданттардың асқазан-ішек жолындағы пайдалы бактериялардың өсуін ынталандыру қабілеті зерттеледі. Бұл зерттеу нәтижесінде гхи майының ас қорытудағы пробиотикалық рөлі анықталады. Гхи майы мен дәстүрлі тағамдардың комбинацияларының ас қорытуды қалай жақсартатынына эксперименттер жүргізіледі. Бұл комбинациялардың ас қорытуды қолдайтын, қоректік заттардың сіңуін арттыратын әсерлері зерттеледі. Гхи майының пробиотикалық қасиеттерін анықтау үшін клиникалық зерттеулер өткізіледі, нәтижесінде оның ас қорыту мәселелерін шешудегі тиімділігі көрсетіледі. Бұл жаңалық гхи майының денсаулыққа әсерін тереңірек түсінуге, сонымен қатар оның тағамдық құндылығын және профилактикалық медицинадағы рөлін арттыруға ықпал етеді.

І-ТАРАУ Күнбағыс майының құрамы, пайдасы мен зияны

1.1 Күнбағыс майының химиялық құрамы, оның пайдасы мен қолданылуы.

Жер бетінде басын үнемі күнге қарай бұрып тұратын екі өсімдік (біреуі гелиотроп гүлі) бар болса, соның бірі – күнбағыс. Ол өсімдік суыққа қандай төзімді болса, құрғақшылыққа да сондай төзімді болатындықтан оны кез келген елдің аумағынан кездестіруге болады. Күнбағыс майы ас әзірлеуде қаншалықты сұранысқа ие болса, ал оның пістелері (дәндері) адам денсаулығына аса пайдалылығымен ерекшеленеді. Оның құрамында адам ағзасына қажетті ақуыз, магний, темір, мырыш, селенит, көмірсутегі, өзек пен лецитин секілді микроэлементтер де кездеседі. Әлемде күнбағыстың ең көп тараған түрі – майлы күнбағыс. Себебі өсімдіктің бұл түрі көп елде күнбағыс майын алу үшін өсіріледі.

Күнбағыс майының химиялық құрамы негізінен май қышқылдары мен витаминдерден тұрады. Оның құрамында:

Полиқанықпаған май қышқылдары: Линол қышқылы (Omega-6): 50-70%, олеин қышқылы (Omega-9): 14-40%

Қаныққан май қышқылдары: Пальмитин қышқылы: 5-8%, стеарин қышқылы:

3-5%

Витаминдер: Витамин E (токоферол)- антиоксиданттық қасиеттері бар,

витамин K- қан ұюына және сүйек денсаулығына пайдалы. Күнбағыс майында фосфолипидтер, атап айтқанда, лецитин кездеседі, ол жасуша мембраналарының құрылымына қатысады, сонымен қатар фенолды қосылыстар мен басқа да табиғи антиоксиданттар болуы мүмкін, олар майдың тұрақтылығын арттырады.

Күнбағыс майының химиялық формуласы, негізінен, май қышқылдарының құрамына байланысты, ал оның жалпы формуласы СnH2nO2, мұндағы n май қышқылының ұзындығына байланысты.

Күнбағыс майының өзге көкөніс майларынан (зәйтүн, пальма, кокос майы) пайдалы тұстары бар. Мәселен, күнбағыста Е дәрумені басқа майлардан әлдеқайда көп. Ал мұндай дәрумен көзге, теріге өте пайдалы. Күнбағыс майының құрамында ағза үшін өте бағалы, толық қаныққан қышқыл зат (60—70%) болады. Бұл майды салаттарға, соустарға, тұздықтарға қосады, ет, балық, көкөністер мен қамырдан әзірленетін кейбір тағамдарды қуыруға пайдаланылады.

Ендеше күнбағыс майының денсаулыққа 6 пайдасын сұрыптап ұсынайық.

Жүрек жұмысын жақсартады. Күнбағыс майының 80 пайыз құрамы қанықпаған мономайдан тұрады. Ал бұл жүрек жұмысына өте пайдалы. Аз қаныққан майда ағзадағы май қышқылының көлемін тепе-тең ұстауға және холестерин деңгейін реттеуге көмектеседі.

Теріге пайдалы. Күнбағыстың құрамында А мен Е дәрумені мол. Бұл дәрумендер теріге пайдалы. Сондай-ақ, терінің тез жетілуі мен жарақат түссе, жылдам жазылуына, бактериялардан қорғануына көмектеседі.

Күш-қуатты көбейтеді. Қаныққан май ағзаға ауырлық түсіреді, содан адам шаршайды, әлсіз күйге түседі. Ал қанықпаған май ағзаға бұлай ауырлық түсірмейді, керісінше энергия өндіруге көмектеседі. Мәселен, гликогеннің бауырдан қанға тез түсуіне осы қанықпаған май көп әсер етеді. Гликоген – күш-қуат беретін, энергия бөлетін қанттың түрі.

Шашқа пайдалы. Күнбағыс майы құрғақ шашқа нәр беріп, жұмсартады. Шашыңызға аптасына бір рет күнбағыс майын жағып тұрыңыз.

Иммунитетті күшейтеді. Күнбағыс майында антиоксиданттар көп. Бұлар жасуша мембранасын берік етіп, ағзаға бактерия мен вирустарды енгізбейді. Күнбағыста жасушаны қалпына келтіруге көмектесетін ақуыздар бар. Бұл ағзаның дұрыс жұмыс жасауына ықпал етеді.

Ас қорыту жақсарады. Жоғарыда айтылғандай, күнбағыс майы – қанықпаған май. Мұндай майды қорыту асқазанға оңай. Ішек те қанықпаған майды тез сіңдіреді. Сондай-ақ іш өтудің алдын алады.

Күнбағыс майының көп түрі арасынан дұрысын таңдау үшін, олардың қасиеттерін білу керек.

Шикі май немесе бірінші сығылған май ең сапалы әрі пайдалы түрі. Бұл май өңдеудің ең жұмсақ түрінен өтеді, сол себепті құрамына барлық дәрумендер мен пайдалы заттарды сақтап қалады. Мұндай май хош иісті, өзіне тән дәмі болады. Шикі майды көбінесе салаттарға қосады. Жалпы мұндай май жоғары температураларға шыдай алмайды, оны қуыру үшін қолдануға болмайды. 90 градустан асқан кезде май өзінің пайдалы қасиеттерін жоғалтып, тіпті канцерогенді болып кетуі мүмкін.

Рафинацияланбаған май да пайдалы майлардың бірі екендігі белгілі. Рафинацияланбаған май белгілі бір өңдеу сатыларынан өтеді. Оның тұнбасын түсіріп, түрлі сүзгілерден өткізеді. Бірақ бұндай майда бастапқы шикізаттың бөлшектері қалып қоюы мүмкін, сол себепті кішкентай балаларға (3 жасқа дейін) оны бермеген жөн.

Рафинацияланған май мөлдір және иіссіз келеді. Өндірісте оны толықтай тазартады, сол себепті оның құрамында нашар қосылыстар да, табиғи пайдалы заттар да аз қалады. Бұл майды қуырып қолдануға болады: ол көбіктенбейді, тұнба мен жағымсыз иіс бермейді.

Мұндай майлардың құрамында ауыр металдар, онкологиялық ауруларды қоздыратын бензопирен болуы мүмкін. Базардағы майдың жасалған уақыты мен сақталу мерзімін еш уақытта нақты біле алмайсыздар. Сол себепті бұл жерден ескі май алып кетуіңіз де әбден мүмкін. Сонымен қатар көптеген сатушылар жақсы күнбағыс майын сапасыз арзан майлармен араластырып сатады.

2. Күнбағыс майының денсаулыққа әсері, оның ішінде ықтимал

пайдалар мен қауіптерге қатысты зерттеу нәтижелері.

Күнбағыс майы денсаулыққа пайдалы қасиеттерімен танымал болса да, оның артық немесе дұрыс пайдаланылмаған жағдайда зиянды әсерлері болуы мүмкін. Төменде күнбағыс майының мүмкін болатын зиянды әсерлері мен аспектілері келтірілген:

Күнбағыс майы омега-6 май қышқылдарына бай, ал олардың артық мөлшері ағзада қабыну процестерін күшейтуі мүмкін. Егер күнделікті рационда омега-6-ның мөлшері омега-3-ке қарағанда жоғары болса, бұл жүрек-қан тамырлары аурулары мен басқа қабыну ауруларының даму қаупін арттыруы ықтимал.

Күнбағыс майы калориялы өнім болып табылады. Артық тұтыну, әсіресе, майлы тағамдармен бірге, салмақтың артуына және семіздікке әкелуі мүмкін. Диетада майларды дұрыс баланс алмау семіздік, метаболикалық синдром және диабет сияқты ауруларға ықпал етуі мүмкін.

Кейбір күнбағыс майлары өнеркәсіптік өңдеу кезінде гидрогенизациялауға ұшырауы мүмкін. Бұл процесс транс-майлардың пайда болуына әкеледі, ал транс-майлар жүрек аурулары, диабет және басқа да созылмалы аурулардың даму қаупін арттырады.

Күнбағыс майын термиялық өңдеу кезінде, әсіресе жоғары температурада, оның құрамындағы пайдалы антиоксиданттар бұзылып, денсаулыққа пайдалы әсерлері азаюы мүмкін. Бұл майды ыстықта қуыру үшін пайдалану кезінде оның зиянды әсерлері арта түседі.

Күнбағыс майы кейбір адамдарда аллергиялық реакциялар тудыруы мүмкін. Әсіресе, күнбағыс тұқымдарына аллергиясы бар адамдарға бұл майды пайдаланудан сақтану ұсынылады. Бірақ алдымен күнбағыс майын өндіруде бензинді пайдалану туралы айтайық. Мұндай технологияның бар екеніне бәрі бірдей сене бермейді. Бір кездері оны Д.И. Менделеев ойлап тапқан. Бұл жағдайда бензиннің майларды еріту қасиеті қолданылады. Күнбағыстың ұсақталған шикізаты бензинмен құйылады, ал май одан еріткішке өтеді. Содан кейін бензин мен майдың қоспасы бөлініп, ұн қалады — майсыз шикізаттың қалдықтары толығымен дерлік. Содан кейін бензин майдан айдау арқылы бөлінеді. Бұл процесті жеңілдету үшін қайнау температурасы төмен арнайы бензинді қолданады. Дәл осындай технология кейде соя, жүгері, рапс, зығыр және басқа да дақылдардан май өндіруде қолданылады. Бұл олардан майды механикалық түрде сығудан оңайырақ.

Гранада университетінің ғалымдары күнбағыс және балық майларын жиі тұтыну бауырға зиян екенін айтты. Майдың адам денсаулығына тигізетін зиянды әсері туралы Journal of Nutritional Biochemistry балысымында жарияланды.

Ғалымдар бұл тұжырымға егеуқұйрықтарға тәжірибе жүргізу арқылы келді. Ұзақ уақыт бойы кеміргіштерді зәйтүн, күнбағыс және балық майларымен қоректендірген. Сондай-ақ,  олардың бауырындағы өзгерістерді микроскоп арқылы қадағалап отырған.

Зәйтүн майы қосылған тағаммен қоректенген егеуқұйрықтардың бауырына еш зиян келмегені анықталды. Ал, күнбағыс майын пайдаланған кеміргіштердің бауырында фиброзды және ультраструктуралық өзгерістер туындаған. Балық майы болса, ол жасына байланысты тотығу процестерін арттырып, дене өлшемінің ұзындығын өзгерткен.

Хирург-онколог Иван Карасев өзінің Инстаграмында мәлім етті. Оның айтуынша, бұл өнім тазарту кезінде бензин мен гексан сияқты химиялық заттармен өңделеді. Сонымен қатар, қуыру кезінде майдың құрамы толығымен өзгереді, канцерогенді заттардың түзілуі жүреді. Пісіру кезінде олар тағамға сіңіп, адам ағзасына күн сайын енеді. Тазартылған күнбағыс майы құрамында көп мөлшерде транс майлары бар, олар организмде жиналып, түрлі аурулардың дамуына себеп болуы мүмкін. Дәрігер оның отбасы бұрыннан осындай майдан бас тартқан.

"Тірі тамақ" бағдарламасы зертханада әртүрлі майлардың тазалығын тексеріп, біздің глицид эфирлерінің үлгілерінде қанша екенін білді. Бұл улы заттар, соңғы зерттеулер көрсеткендей, өңдеу процесінде барлық тазартылған майларда (тек күнбағыс емес) түзіледі. Ян Кулман: "бұл компоненттер генотоксикалық және канцерогендік қасиеттерге ие. Олар сондай-ақ денеде жинала алады, бұл жануарлардың тәжірибесімен дәлелденген".

Өкінішке орай, күнбағыс, жүгері, рапс, соя сияқты біз пісіруге дағдыланған өсімдік майларының көпшілігі қыздырылған кезде тез жойылып, қауіпті канцерогенді заттар түзеді.

Жақсы жаңалық - сіздің денеңізге пайдасын тигізе отырып, қауіпсіз пісіруге болатын майлар бар. Бұл майларға Ghee майы кіреді. Бұл жоғары температураға төзімді тамаша пісіру майы (максималды қыздыру температурасы 250 градус Цельсий). Аюрведа оны «сұйық алтын» деп атайды, өйткені ол барлық үш досаны теңестіреді және көптеген ауруларды емдейді. Сары майды қайнату арқылы дайындалады, нәтижесінде сүт ақуызы немесе сүт қоспалары жоқ таза, алтын түсті май алынады. Көбінесе сүт өнімдеріне сезімтал адамдар үшін де қолайлы.

ІІ- ТАРАУ

Гхи (тұшытылған) майының қолданылуы, адам денсаулығына пайдасы және дайындалуы.

2.1 Гхи майының шығу тегі, химиялық құрамы және қазіргі заманғы денсаулық тенденцияларындағы орны.

Гхи майының түп-тамыры Үндістанға барып тіреледі. Үнді мәдениетінде гхи майы мыңдаған жылдар бойы маңызды рөл атқарды. Үнді дәстүрлі медицинасы – аюрведа бойынша, гхи майы денсаулықты сақтаудың, тағамды дайындаудың және рухани тәжірибелердің маңызды бөлігі болды. Ол асқазан, иммундық жүйе және тері мәселелерін емдеуге арналған.

Гхи майы Үндістаннан басқа да аймақтарға таралған. Ол Орталық Азия, Таяу Шығыс, Африка және Еуропа елдерінде де қолданылды. Әсіресе, Иран, Ауғанстан, Пәкістан және басқа да аймақтарда ол дәстүрлі тағамдардың маңызды бөлігі болды. Кеңестік дәуірден кейін, Азиядан тыс жерде де гхи майының танымалдығы артты. Азық-түлік пен медицинаға деген қызығушылықтың өсуі гхи майының еуропалық және американдық нарықтарда танымал болуына ықпал етті.

Қазіргі таңда гхи майы әлемнің әр түкпірінде танымал болып келеді. Оның табиғи және органикалық өнім ретінде танылуы, сондай-ақ палео және кето диеталарында кеңінен қолданылуы оның әлемдік нарықта танымалдығын арттырды.

Гхи майы сүт майының термиялық өңдеуі арқылы алынған, сондықтан оның құрамындағы негізгі компоненттер мен пайдалы заттар ерекше сипатталады:

• май қышқылдары: гхи майында қаныққан май қышқылдары, моноқанықпаған және полиқанықпаған май қышқылдары бар. Оның ішінде:

  • қысқа тізбекті май қышқылдары: Бұлар ас қорыту процесін жеңілдетуге көмектеседі.

  • орташа тізбекті май қышқылдары: Ағзаға энергия көзі болып табылады және метаболизмді жақсартады.

• әрумендер:

  • дәрумен A: Көздің көру қабілетін жақсартады және иммундық жүйені нығайтады.

  • дәрумен D: Қаңқа мен сүйектердің денсаулығын қолдайды.

  • дәрумен E: Антиоксиданттық қасиеттері бар, клеткаларды қорғауға көмектеседі.

• антиоксиданттар: гхи майы антиоксиданттарға бай, бұл оның қабынуға қарсы қасиеттері мен жасушалардың зиянды еркін радикалдардан қорғану қабілетін жақсартады.

• конъюгацияланған линол қышқылы (CLA): Бұл қышқыл дене құрамын реттеуге, майдың жиналуын төмендетуге және дене массасын сақтауға көмектеседі.

• кальций, натрий, калий, хлор.

Майдың мөлшері - 100% дейін, ақуыз бөлігі - 0, көмірсулар - 0. Калория мөлшері - 902,42 Ккал.

Құрылымдық құрамының арқасында Гхи майы оңай сіңеді. Сүт қантының болмауы бұл өнімді тіпті лактозаға төзбеушіліктен зардап шегетін адамдарға да қолдануға болатынын білдіреді. Бұл өнімдегі аллергиялық реакциялардың қаупі «ЖОҚ» мәніне дейін төмендейді. Бауыр, жүрек және қан тамырлары бұл майдан «зардап шекпейді».

• қабынуға қарсы әсері: Гхи майындағы антиоксиданттар мен CLA қабынуды төмендетуге көмектеседі. Бұл қасиеттер оның артрит, гастрит және басқа да қабыну ауруларын басқаруға көмектесетінін көрсетеді.

• жүрек-қан тамырлары жүйесін қолдау: Гхи майы құрамындағы қанықпаған май қышқылдары жүрек денсаулығын жақсарта алады. Дегенмен, құрамындағы қаныққан майларды көп мөлшерде тұтыну жүрек-қан тамырлары ауруларының қаупін арттыруы мүмкін, сондықтан оны теңгерімді қолдану ұсынылады.

• асқорыту жүйесін жақсарту: Гхи майы ас қорыту ферменттерін ынталандырады және асқазан мен ішек қабырғаларын қорғауға көмектеседі. Бұл оның ішек денсаулығын жақсартуға және ас қорыту мәселелерін жеңілдетуге көмектесетінін білдіреді.

• иммундық жүйені нығайту: Гхи майындағы дәрумендер мен антиоксиданттар иммундық жүйені нығайтуға көмектеседі, бұл ағзаны инфекция мен аурулардан қорғауға ықпал етеді.

• тері және шашқа әсері: Гхи майы теріні ылғалдандырады, жұмсартады және оның жаңаруы мен серпімділігін жақсартады. Шаштың сау көрінуіне де көмектеседі. Өнімде іс жүзінде лактоза мен казеин жоқ, сондықтан оны осы компоненттерге төзімсіз адамдар тұтынуы мүмкін. Ги сүт өнімдерін қорытуда қиындықтары бар адамдар үшін қолайлы болуы мүмкін.

Гхи майының тағамдағы рөлі. Гхи майы өзінің дәмі мен хош иісі үшін ғана емес, сонымен қатар тағамның құрылымы мен дәмін жақсартуға әсер етеді. Оның тағамдағы рөлі бірнеше негізгі аспектілерді қамтиды:

Гхи майы тағамға бай, терең дәм мен хош иіс береді. Оның майлы қаныққан құрылымы тағамның дәмін байытады және түрлі дәмдерді біріктіреді. Гхи майы жоғары температурада жақсы сақталады, бұл оны қуыру және пісіру үшін тамаша таңдау етеді. Оның жоғары тұтқырлығы мен қайнау температурасы оны астың дәмін жоғалтпай немесе зиянды заттар шығармай ұзақ уақыт бойы қолдануға мүмкіндік береді.

Гхи майы тағамның құрылымын жақсарта алады, оны жұмсақ әрі дәмді етеді. Сонымен қатар, ол тағамның қоректік құндылығын арттыра алады.

Жалпы, май эликсирі денсаулыққа пайдалы өнім болып табылады. Оны диетаға қосу арқылы сіз дененің өмірлік функцияларын ғана емес, сонымен қатар сыртқы сұлулықты да сақтауға болады. Май майының құрамында жасушалардың қартаю процесін бәсеңдетуге көмектесетін заттар бар. Ол антиоксиданттық әсерге ие және тірек-қимыл аппаратының беріктігін сақтайды. Бұл майды жеткілікті мөлшерде тұтыну арқылы сіз сау, күшті шаш, тырнақтар және тістер аласыз. Егер сіз диетаға май қоссаңыз, буындар мен байламдар ауруларының ерте дамуымен кездесуіңіз екіталай. Ghee көру қабілетін сақтауға көмектеседі.

Аюрведа майы емдік компонент ретінде қолданылады, ол асқынулардың дамуын болдырмауға ғана емес, сонымен қатар ауруларды жоюға бағытталған. Өнім суық тию, тыныс алу органдарының жұқпалы аурулары, сондай-ақ тері жаралары үшін пайдалы. Жалпы алғанда, май адам ағзасының денсаулығын сақтауда үлкен рөл атқарады. Өнімде дерлік қарсы көрсетілімдер жоқ. Жалғыз ескерту - май майын әрқашан дененің жеке ерекшеліктерін ескере отырып, белгіленген мөлшерде қолдану керек. Сондықтан, май - бұл аспаздық талғамға, гастрономиялық көзқарастарға және дәстүрлерге қарамастан, сіздің ас үйіңізде тамыр алатын өнім. Пісіру кезінде майлардан толығымен бас тартқандар ғана бұл компонентті бағаламайды. Дегенмен, адамның денсаулығына қарсы көрсетілімдері болмаса, оның денесі майлардағы заттарға мұқтаж екенін еске түсірген жөн. Ал май - ең жеңіл, зиянсыз және тіпті пайдалы май компоненттерінің бірі. Ghee жалпы денсаулықты нығайту және денені күшпен қанықтыру үшін биоактивті қоспа ретінде ұсынылады. Май дәлелденген профилактикалық әсермен сипатталады. Мысалы, бұл құнды майлы негізді рахит, туберкулез, атеросклероз, артрит, артроз сияқты аурулардың алдын алу үшін пайдалануға болады. Бұл өнімді үнемі қолданғанда қатерлі ісік ауруының даму қаупі айтарлықтай төмендейтіні жалпы қабылданған. Ас қорыту проблемалары, ойық жаралы колит және асқазан-ішек жолдарының шырышты қабатының эрозиялары үшін бұл «денсаулық эликсирі» ішек жұмысын жақсартуға көмектеседі және мүше қабырғаларын тітіркендіргіш факторлардан қорғайды. Суық тию кезінде май тамақ пен мұрын жолдарындағы ауырсынуды жеңілдету үшін қолданылады. Сондай-ақ, ЖРВИ-нің жедел сырқаттануының шыңы кезінде инфекциялардан қорғау үшін танауларды майлау үшін аз мөлшерде май қолданылады.

Оның дәмі және сыртқы түрі қандай? Табиғи майды әлі қолданып көрмесеңіз, оның сипаттамасы сізді қызықтырады. Бұл өнім ешкімге ұқсамайды. Ал кәдімгі май мен май бірдей емес десек, біз мүлдем өтірік айтпадық және айырмашылық деңгейін мүлдем асырмадық. Гидің дәмі жұмсақ. Оның негізінде сәл жаңғақ карамель дәмі бар. Кремді бадам хош иісі. Жаңғақ ноталары нәзік, бірақ олар бар. Шындығында, сіз түсінгендей, бұл өнімде ешқандай жаңғақ іздері жоқ. Дәмі барқыт, сәл тәтті. Ауыздың шырышты қабығын орап алған сияқты. Бірақ бұл өте жұмсақ болады. Кәдімгі сары майды қолданып көргенде мұны сезбейсіз. Өнімнің түсі - алтын сары. Пісіргеннен кейін бірден май бал сияқты дерлік мөлдір болады. Бірақ біраз уақыт тұрғаннан кейін өнім бірдей мөлшердегі және пішіндегі әрең байқалатын майлы кристалдары бар нәзік қалың құрылымды алады. Ол икемді. Тым қатты қатпайды. Дұрыс дайындалған майды ұзақ уақыт бойы дерлік пайдалы қасиеттерін жоғалтпай сақтауға болады (олардың кейбіреулері тіпті күшейтілген). Бірақ оны салқын бөлмеде жабық контейнерде сақтау керек.

Ghee ащы болмауы керек, оның массасы мөлшері мен түсі бойынша негізгі мазмұннан ерекшеленетін қатты бөлшектерді қамтымауы керек. Май барлық мағынада біртекті, дәмді, жағымды болуы керек. Осы тұжырымдамалардан ауытқыған кез келген нәрсе өнімнің дұрыс дайындалмағанын көрсетуі мүмкін.

Майды құрамы мен қолданылуы бойынша басқа өсімдік майларымен салыстыру оның бірегей қасиеттерін және басқа майларға қарағанда ықтимал артықшылықтарын немесе кемшіліктерін түсінуге көмектеседі. Бұл салыстыруда біз майдың негізгі сипаттамаларын қарастырамыз және оны күнбағыс майымен салыстырамыз.

Химиялық құрамы

Гхи майы

Май қышқылдары:

Негізгі: қаныққан май қышқылдары (шамамен 62-65%), бір қанықпаған май қышқылдары (шамамен 29-32%), полиқанықпаған май қышқылдары (2%-дан аз).

Қаныққан: лаурик, миристикалық, пальмиттік.

Бір қанықпаған: олеин.

Витаминдер:

Е дәрумені (токоферолдар және токотриенолдар).

А дәрумені.

Антиоксиданттар: полифенолдар.

Фитостеролдар: айтарлықтай мөлшерде болмайды.

Күнбағыс майы

Май қышқылдары:

Негізгі: полиқанықпаған май қышқылдары (шамамен 60-70%), бір қанықпаған май қышқылдары (шамамен 20-30%), қаныққан май қышқылдары (шамамен 10%).

Полиқанықпаған: линол, альфа-линолен.

Бір қанықпаған: олеин.

Витаминдер:

Е дәрумені

Антиоксиданттар: токоферол түріндегі Е дәрумені.

Фитостеролдар: айтарлықтай мөлшерде болады.

Өнімнің ғажайып қасиеттері жоқ, бірақ бұл оның пайдасы жоқ дегенді білдірмейді. Мысалы, сүттің әртүрлі компоненттеріне төзбеушілігі бар адамдар үшін ghi — бұл нағыз құтқару. Кәдімгі өсімдік майынан ерекшеленеді, ол қоспалардан, яғни судан, сүт ақуыздарынан және қанттардан тазарту үшін ұзақ уақыт баяу отта қайнатылады. Өнімде казеин де, лактоза да жоқ — аллергия жиі кездесетін ең "проблемалық" төзімсіздігі бар адамдар ботқа, гарнирге және кондитерлік өнімдерге қосуға болады.

2.2 Гхи майының үй жағдайында дайындалуы

Май (немесе тазартылған майды) жасау бірнеше қадамдарды қамтиды, олардың әрқайсысы сапалы өнім жасауда шешуші рөл атқарады. Үйде май дайындаудың қадамдық нұсқаулары:

Құрамы:

Сары май (тұзсыз және қоспасыз)

Қажетті заттар:

Түбі қалың кастрюль (сталь)

Араластыру үшін қасық

Сүзу үшін елек немесе дәке

Шыны ыдыс немесе сақтауға арналған контейнер.

Майды дайындау процесі:

Тұздалмаған сары майдың қажетті мөлшерін алыңыз. 1 кесе сары майдан шамамен 1 кесе май шығатынын ескеріңіз. Сары майды түбі қалың кастрюльге салыңыз. Қалың түбі жылудың біркелкі таралуын қамтамасыз етеді және майдың жануын болдырмайды. Табаны орташа отта қыздырыңыз. Сары майды толығымен ерігенше үнемі араластырыңыз. С

1.1 сурет Майды еріту

1.2 сурет Майдың көбігін алу

2. с

   1.4 сурет Ыдыс түбіне шөккен нәруыздар

   урет Дайын болған майды ыдысқа құю

Егер дәмімен жасағыңыз келсе майды қайнату барысында дәкеге орап қалампыр, зире, лавр жапырағы, күнжіт қосуға болады.

Гхи майын бөлме температурасында салқындатып, кейін тоңазытқышта сақтаңыз. Судың және сүт протеиндерінің болмауының арқасында оны тоңазытқышта қажетсіз бірнеше ай бойы сақтауға болады. Дұрыс дайындалған кезде, май таза, бай дәм мен хош иіске ие болады, бұл оны аспаздық және дәрілік мақсаттар үшін тамаша таңдау жасайды.

1.5 сурет Дайын болған гхи майы

Қорытынды

Сұйық алтын гхи майы – дәстүрлі үнді медицинасы аймағында кеңінен қолданылатын тағамдық өнім. Бұл майдың адам денсаулығына тигізетін әсерлері ғылыми зерттеулермен және тәжірибелермен расталған. Гхи майының құрамында пайдалы май қышқылдары, антиоксиданттар және дәрумендер (әсіресе A, D, E, K) бар, олар денсаулықты қолдауға және ауруларды алдын алуға көмектеседі. Гхи майы ас қорытуды жақсартуға, иммунитетті нығайтуға, терінің саулығын арттыруға және метаболизмді күшейтуге ықпал етеді. Сонымен қатар, гхи майының қабынуға қарсы қасиеттері бар, бұл оны әртүрлі аурулардың, соның ішінде жүрек-қан тамырлары аурулары мен қант диабетінің алдын алу үшін пайдалы етеді. Жалпы алғанда, сұйық алтын гхи майы – денсаулықты жақсарту және ауруларды алдын алу үшін тамаша табиғи өнім. Зерттеулердің нәтижелері гхи майының потенциалын ашуға көмектеседі, ал дәстүрлі медицинадағы оның орны қазіргі заманғы ғылыми негіздермен нығайтылуда.

Гхи майының адамның психоэмоционалдық денсаулығына да оң әсері бар. Бұл майдың тұтынуы стрессті азайтуға, көңіл-күйді көтеруге және жалпы эмоционалдық жағдайды жақсартуға ықпал ететіні туралы мәліметтер бар. Гхи майының бай дәрумендер мен пайдалы майлармен толығуынан туындайтын энергетикалық құндылығы, әсіресе физикалық белсенділікпен айналысатын адамдар үшін маңызды. Сонымен қатар, майды өндіру және сақтау әдістері де оның сапасына және денсаулыққа әсеріне ықпал етеді.

Болашақ зерттеулер гхи майының пайдалы қасиеттерін тереңірек зерттеуге, оның терапиялық әсерлерін анықтауға, сондай-ақ әртүрлі халықтар мен мәдениеттердегі қолдану ерекшеліктерін ашуға мүмкіндік береді. Бұл гхи майының әлеуетін түсінуге, оның денсаулық сақтау жүйесіндегі орнын анықтауға және адамдардың өмір сүру сапасын арттыруға ықпал етуі мүмкін. Сондықтан, гхи майын ұтымды әрі сауатты пайдалану – денсаулықты нығайту мен сапалы өмір сүру үшін маңызды қадам болып табылады. Салауатты тамақтану мен өмір салтына ықпал ететін құнды тағам ретінде гхи майы, дәстүрлі даналық пен заманауи ғылымның синтезі нәтижесінде адам денсаулығына тиімді қосымша бола алады.

Ұсыныс: «Сұйық алтын» — гхи майы тек салауатты өмір салтын ұстанушылар үшін ғана емес, барлық адамдар үшін пайдалы өнім. Оның тағамдағы және денсаулық сақтау саласындағы рөлін насихаттау, оны үйде дайындау және дұрыс пайдалану әдістері туралы ақпарат тарату маңызды. Гхи майының артықшылықтарын түсіну арқылы адамдар өз денсаулығына қамқорлық жасап, салауатты өмір салтын қалыптастыруға ықпал ете алады.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

 "Indian Cooking: A Simple Introduction to Indian Cooking" - Субха Гупта

 "The Complete Book of Indian Cooking" - Сайра Джафри

 "Ghee: The Ultimate Guide to Cooking with Ghee" - Саванна Эдвардс

 "Ayurvedic Cooking for Self-Healing" - Usha Lad, Dr. Vasant Lad

 "The Art of Indian Cuisine" - Ненси Д. Куин

 "The Essential Ayurvedic Cookbook" - Дэвид Фроуд

 "The Complete Indian Cookbook" - Анита М. Рам

 "The Science of Ghee: Everything You Need to Know" - Нишант М. Сарма