Шудың қоршаған ортаға әсері

Б.Ермекбаев атындағы №271 орта мектебінің

10-сынып оқушысы Дайрабай Ерсінәлі

Жоба жетекшісі:

Аукенова Айдана Абиевна –

физика пәнінің мұғалімі,

жаратылыстану ғылымдарының

магистрі

Құрылыс алаңындағы шу.

Көптеген ғасырлар бойы құрылыс ең маңызды салалардың бірі болып табылады . Дегенмен, әртүрлі ғимараттардың құрылысы және құрылыстар адамдардың жайлы өмір сүруі үшін қажет, құрылыс процесінде пайда болады бірқатар зиянды өндірістік факторлар. Бір мысал-Шу. Шу - кез-келген құрылыс кезінде пайда болады: жаңа ғимарат салынғанда, бұрыннан бар құрылысты жөндеу, қайта жаңарту.

Шу көптеген факторларға байланысты пайда болады, мысалы:

- құрылыс құралдарымен жұмыс;

- құрылыс машиналарының, техникаларының жұмысы;

- жұмысшылардың айқайы және т. б.

Шудың ұзақ әсер етуі ағзаға теріс әсер ететіндіктен, адам тек құрылыс алаңдарында жұмыс істесе ғана емес, сонымен қатар ұзақ уақыт бойы құрылыс алаңының жанында, жұмыс орнында, тұрғын үйінің жақын орналасуы немесе құрылыс өткізудің жанында орналасқан қоғамдық жерде болатын болуынан пайда болады. Бұл жағдайда белгілі бір нормативтерді орнату қажеттілігі зиянды фактордан қорғану немесе шудың адам ағзасына әсерін барынша азайтудан туындайды. Бүгінгі күнге дейін, шудың рұқсат етілген нормаларын белгілейтін нормативтік құжаттар құрылыс алаңында және одан қорғау шараларын қарастырады:

- Санитарлық нормалар, ережелер және гигиеналық норматив "жұмыс орындарындағы шу, көлік құралдарында, қоғамдық ғимараттардың үй-жайларында және тұрғын үй аумағында Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің қаулысымен бекітілген.

- Жеке тұлғалардың қалыпты демалысы мен тыныштығына кедергі келтіретін, сағат 22-ден таңғы 9-ға дейін тыныштықты бұзу, оның ішінде тұрғынжайда және оның сыртында шұғыл қажеттілікпен байланысы жоқ шу шығаратын жұмыстарды жүргізу, сол сияқты тұрғын ғимараттарда және тұрғын үй құрылысы аумақтарында орналасқан ойын-сауық орындарының жұмыс күндері сағат 22-ден таңғы 9-ға дейін, демалыс және мереке күндері сағат 23-тен таңғы 10-ға дейін тыныштықты бұзуы - 
жеке тұлғаларға – бес, шағын кәсіпкерлік субъектілеріне немесе коммерциялық емес ұйымдарға – жиырма, орта кәсіпкерлік субъектілеріне – отыз, ірі кәсіпкерлік субъектілеріне бір жүз айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде айыппұл салуға алып келеді. 
- Әкiмшiлiк жаза қолданылғаннан кейiн бiр жыл iшiнде қайталап жасалған дәл сол әрекет – жеке тұлғаларға – он, шағын кәсіпкерлік субъектілеріне немесе коммерциялық емес ұйымдарға – қырық, орта кәсіпкерлік субъектілеріне – алпыс, ірі кәсіпкерлік субъектілеріне бір жүз елу айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде айыппұл салуға алып келеді. 437-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 30.12.2019 № 300-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 07.07.2020 № 361-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

Құрылыс жұмыстарының көпшілігінде рұқсат етілген нормалардан асатын дыбыстың едәуір үлкен деңгейдегі шу дыбыстары пайда болады. Мысалы, жөндеу жұмыстары қоныстанбаған үйде жүргізілсе, яғни нысан әлі тапсырылмаған және қабылдау актісіне қол қойылмаған болса, түнгі мезгілде жұмыс жасауға рұқсат беріледі. Түсінікті болу үшін мысалдар келтірейік:

- балғамен немесе бұрғымен жұмыс 90-95 дБА шу деңгейін тудырады;

- 67 дБА-ға дейін, ал 77 дБА-ға дейін жүк көлігінің өткелдері;

- шуды қабылдайтын объектіден 1 м қашықтықта құм жару аппараты – 115 дБА;

- 1м – 120 дБА қашықтықтағы балға;

- шынжырлы араның шуы - 100 дБА, ал бұрыштық тегістеуіштен немесе дөңгелек ара - 90 дБА;

- электр Джигсо 80 дБА шу шығарады;

- ал тұрғын үйлерге іргелес аумақтарда шудың рұқсат етілген деңгейі:

- күндізгі уақытта 70 дБА;

- 60 дБА түнгі уақыт.

Шудың ұзақ әсер етуі орталық жүйке жүйесінің тікелей тітіркендіргіші болып табылады. Жүйкеде бұл өз кезегінде оның шамадан тыс жүктелуін тудырады, есту қабілетінің жоғалуына және саңыраулыққа алып келеді. Айта кету керек, барлық адамдар шуды басқаша қабылдайды, ал кейбіреулері мүмкін салыстырмалы қарқындылықтағы шудың қысқа әсерінен де есту қабілетін жоғалтуы мүмкін, ал кейбіреулері өмір бойы тұрақты шу жағдайында және іс жүзінде жұмыс істей алады есту қабілетін жоғалтпауы да мүмкін. Әрине, шудың ағзаға үнемі әсер етуі тек қана есту қабілетінің жоғалуына әсер етіп қана қоймай, келесідей көрінуі мүмкін: бас айналу, құлақтың шырылдауы, тұрақты бас ауруы, шаршау немесе ұйқысыздық.

Шудың әсерінен қорғау үшін жалпы және жеке қорғаныс құралдары қолданылады. Шудан жеке қорғаныс құралдарын қарастырайық. Қолданылатын негізгі сақтану құралын екі негізгі топқа бөлуге болады: шуға қарсы құлаққаптар және шуға қарсы тығындар.

Құлақ тығындары мүмкіндігінше қарабайыр, бірақ есту мүшелерін қорғау үшін тиімді құрал. Құлақ арнасы оңай енеді, формасы оңай икемденеді. Дыбыс сіңіретін материалдың арқасында, қатты дыбыстар сөніп, құлақ қалқанына жетпейді. Бір реттік және қайта пайдалануға болатын құлақтығындары бар.