Шығармашылық жұмыс Өнертапқыштық шығармашылық негіздері

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ

БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

Шығармашылық жұмыс

Тақырыбы: Өнертапқыштық шығармашылығы негіздері.

Дайындаған: Биология пәні мұғалімі

Касенова Г.Ж.

Қорғалжын 2021 ж

Мазмұны

Қысқартулар......................................................................................... 3

Кіріспе............................................................................................................ 4

І. Өнертабыс түсінігі және объектілері....................................................... 5-7

1.1 Өнертабыстың патентке қабілеттілігінің талаптары........................... 8

1.2 Өнертабысты қорғаудың ерекшеліктері............................................... 8-13

2. Пайдалы модель дегеніміз не?................................................................. 14-16

2.1 Пайдалы модельге өтінім және оған қоса бергендегі құжаттар......... 16-20

2.2 Патенттік іздеу..........................................................................................21

ҚОРЫТЫНДЫ .............................................................................................22

пайдаланылған әдеби және интернет көздерінің тізімі..........23

ҚЫСҚАРТУЛАР

ҚР – Қазақстан Республикасы

АҚШ – Америка Құрама Штаты

ЗМҚСАК - Зияткерлік меншік құқықтарының сауда аспектілері жөніндегі келісім

ҚХР – Қытай Халық Республикасы

ҚҚС - Қосылған құн салығы

«ҰЗМИ» РМК - «Ұлттық зияткерлік меншік институты»

Кіріспе

"Патент" сөзі латынның патерасынан шыққан, ол "ашу" дегенді білдіреді яғни көпшілік алдында тексеруге қол жетімді ету. Бұл "патент" терминінің қысқартылған нұсқасы, ол ашық құжат немесе монарх немесе Үкімет қазіргі патенттік жүйенің алдындағы адамға ерекше құқықтар беретін құжат болды. Қазіргі кездегі қарқынды даму кезіндегі әлем күрделі технологиялық серпінді өзгерістерді бастан кешіруде.

Өнертабыстар мен пайдалы модельдер-бұл көзге көрінбейтін ұғымдар мен идеялар. Мұндай заттарды кез-келген адамға тиесілі және көрінетін біздің үйлердегі және автомобильдердегі материалдық заттар сияқты басқаруға болмайды. Тиісінше, тиісті қорғаныс жүйе арқылы қамтамасыз етілуі керек. Өнертабыс-бұл басқа адамдар оны ұрлап кетпеуі үшін құпия сақталуы керек нәрсе. Екінші жағынан, бұл өнертапқыштың өзі үшін өз өнертабысын тиімді пайдалануға мүмкіндік беріп қана қоймайды, сонымен қатар басқа адамдарды да сол нәрсені ойлап табуға ресурстарды ысырап етуге мәжбүр етеді. Сондықтан мұндай жағдайлардың алдын алу үшін патенттік жүйені жасау керек. Бір жағынан, патенттік жүйе өнертапқышқа белгілі бір шарттарда және белгілі бір уақыт кезеңінде ерекше патенттік құқықтар берілген кезде берілетін қорғауды қамтамасыз етуге арналған. Екінші жағынан, жүйе жаңа өнертабыстарды жариялау арқылы жаңа технологиялық ресурстарды бірлесіп пайдалануды қамтамасыз ете отырып, техникалық прогреске ықпал ету арқылы өнеркәсіптік дамуға ықпал етуге арналған.

Курстық жұмыстың мақсаты: Өнертабыстың мәнін, қызметін, пайдалану құқықтарын анықтау.

Курстық жұмысының міндеттері:

- Өнертабыстың қолданылу негіздеріне сипаттама беру;

Құрылымы:

- Кіріспе,

- екі бөлім,

- қорытынды

- Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.

1 Өнертабыс түсінігі және объектілері

Қазақстан Республикасының Патент заңының 6-бабының 2-тармағына сәйкес өңертабыс деп жаңа бір мақсатта қолданылатын техникалық шешімді айтамыз. Ол техникалық шешімдер өнiмге (құрылғыға, затқа, микроорганизмнiң штаммына, өсiмдiктер немесе хайуанаттар клеткаларының көбеюiне), әдiске (материалдық объектiмен iс-әрекеттi материалдық құралдардың көмегiмен жүзеге асыру процесiне) қолданылуы мүмкін.

Өнертабыс - бұл бірегей немесе жаңа құрылғы, әдіс, композиция немесе процесс. Өнертабыс процесі - бұл жалпы инженерлік процесс пен өнімді әзірлеу процесі. Бұл машинаны немесе өнімді жақсарту немесе объектіні немесе нәтижені құрудың жаңа процесі болуы мүмкін. Толығымен бірегей функцияға немесе нәтижеге қол жеткізетін өнертабыс түбегейлі жаңалық болуы мүмкін. Мұндай туындылар жаңа және сол салада білікті адамдарға айқын емес. Өнертапқыш сәттілікке немесе сәтсіздікке үлкен қадам жасай алады.

Кейбір өнертабыстарды патенттеуге болады. Патент өнертапқыштың зияткерлік меншік құқығын заңды түрде қорғайды және мәлімделген өнертабыстың шын мәнінде өнертабыс екенін заңды түрде таниды. Өнертабысты патенттеу ережелері мен талаптары әр елде әр түрлі болады және патент алу процесі көбіне қымбатқа түседі.

Өнертабыстың тағы бір мағынасы - мәдени өнертабыс, бұл адамдар қабылдаған және басқаларға беретін пайдалы әлеуметтік мінез-құлықтың инновациялық жиынтығы. Әлеуметтік өнертабыстар институты журналдар мен кітаптарға осындай көптеген идеяларды жинады. Өнертабыс сонымен қатар көркемдік және дизайнерлік шығармашылықтың маңызды құрамдас бөлігі болып табылады. Өнертабыстар көбінесе адамның білімінің, тәжірибесінің немесе мүмкіндігінің шекараларын кеңейтеді.

ҚР-ның Патент заңының 6-бабының 3-тармағына сәйкес өңертабыс объектілері мыналар:

• ғылыми теориялар, жаңалықтар және математикалық әдiстер;

• шаруашылықты басқару және ұйымдастыру әдiстерi;

• ережелер, шартты белгiлер, кестелер;

• ақыл-ой операцияларын орындау, ойындарды жүргiзу ережелерi мен әдiстерi;

• есептегiш машиналарға арналған бағдарламалар мен алгоритмдердiң өзi;

• ғимараттар, үйлер, аумақтар жоспарларының жобалары мен тәсiлдерi;

• бұйымдардың тек сыртқы түрiне қатысты ұсыныстар;

қоғамдық тәртіпке, iзгiлiк пен мораль қағидаттарына қайшы келетiн ұсыныстар өнертабыстар болып есептелмейді. Өнертабысқа патент беруге өтінім сараптамасы екі кезенен тұрады (1-сурет).

1-сурет. Сараптама кезеңдері

Қазақстан Республикасының Патенттік заңының 17- бабының 2- тармағына сәйкес Ресми сараптама жүргізу кезінде белгіленген құжаттардың болуы, және талаптардың толық сақталуы тексеріледі.

Егер құжаттар белгіленген талаптар бойынша жинақталмаса патетке өтінім берушіге сол күннен бастап 3-ай мерзімде түзету ұсынылады немесе жоқ құжаттарға толықтыру еңгізуге сұрау салу жасалады.

Ресми сараптама бойынша талаптар орындалып, сараптама жақсы нәтижемен аяқталатын болса оны сараптама жасайтын мекеме мәні бойынша сараптама жүргізуге жібереді.

Мәні бойынша сараптама ресми сараптама нәтижесінен кейін толем жасалғандығын растайтын құжаттар жіберілгеннен кейін 3 – ай ішінде жүргізіледі.

Өтінімнің мәні бойынша сараптамасы мәлімделген ұсынысты өнертабыс ретінде қорғалатын объектілерге жатқызу мүмкіндігін анықтауды, техника деңгейін анықтау үшін мәлімделген өнертабысқа қатысты ақпараттық іздестіру жүргізуді, мәлімделген объектінің (объектілердің) өнертабыс бірлігінің талаптарына және Қазақстан Республикасының Патент заңының 6-бабында белгіленген патентке қабілеттілік шарттарына сәйкестігін тексеруді қамтиды.

Өтiнiм берушi сараптама жасау ұйымының патент беруден бас тарту туралы шешімі жiберiлген күннен бастап үш ай мерзiмде уәкiлеттi органға апеляция бере алады. Апеляциялық шағым кеңесi ол түскен күннен бастап төрт ай мерзiмде қарауға тиiс (1 - кесте).

1 – кесте. Патенттік сараптама және апелляция жүйесінің Блок-схемасы

Сараптама үшін өтінім

патенттік сараптама

Шешім туралы хабарлама

мәні бойынша сараптама

Сараптама нәтижесінде Қолдану өтеді

Өтініш беруші төлем төлейді

Өтініш берушінің жауабы

\

соңғы бас тарту

патент

Өтініш берушінің жауабы

Кеңес Беру Әрекеттері

Апелляцияға өтініш беру

Егер өтiнiмге мәнi бойынша сараптама жасау нәтижесiнде сараптама ұйымы өтiнiм берушi сұрап отырған құқықтық қорғау көлемiндегі мәлімделген ұсыныс Патент заңының 6-бабында айқындалған өнертабыстың патентке қабiлеттiлiк шарттарына сәйкес келетiнiн анықтаса, онда өнертабысқа патент беру туралы шешім шығарылады.

Өтінім берушіге сараптама ұйымының патент беру туралы шешім қабылдағаны туралы хабарлама жіберілген күннен бастап үш ай ішінде өтінім беруші сараптама ұйымына патентті беруге дайындағаны және жариялағаны үшін тиісті төлемді растайтын құжатты ұсынады. Көрсетілген құжат ұсынылмаған кезде өткізіп алған мерзімді қалпына келтіру төлемінің төленгені туралы құжат ұсынылған жағдайда төлем мерзімі үш ай ішінде қалпына келтірілуі мүмкін. Керісінше жағдайда өтінім кері қайтарып алынды деп есептеледі, өтінім бойынша іс жүргізу тоқтатылады, бұл жөнінде өтінім беруші қалпына келтіру мерзімі өткен күннен бастап бір ай мерзімде хабардар етіледі.

1.1 Өнеркәсіптік объектілерінің патентке қабілеттілігінің талаптары

Шекті өлшемдер өнертапқыш өнертабысқа айрықша құқық алғанға дейін сақталуы тиіс. Патентке қабілетті болу үшін өнертабыс тақырыптың белгілі бір кең санаттарында, жаңа және анық емес болуы керек.

Қазақстан Республикасының Патент Заңының 6-бабы бойынша Өнертабыстың патентке қабiлеттiлiгiнiң талаптары келесідей:

1. Егер жаңа, өнертабыстық деңгейге жеткен әрi өнеркәсiпте қолдануға жарамды болса, өнертабысқа құқықтық қорғау берiледi.

Егер ол техника деңгейi туралы мәлiметтерде белгiсiз болса, өнертабыс жаңа болып табылады.

Егер маман үшiн ол техника деңгейi туралы мәлiметтерден айқын кездеспейтiн болса, өнертабыс өнертабыстық деңгейде болады.

2. Өнiмге (құрылғыға, затқа, микроорганизмнiң штаммына, өсiмдiктер немесе хайуанаттар клеткаларының көбеюiне), әдiске (материалдық объектiмен iс-әрекеттi материалдық құралдардың көмегiмен жүзеге асыру процесiне), сондай-ақ белгiлi өнiмдi немесе әдiстi жаңа мақсатта немесе жаңа өнiмдi белгiлi бiр мақсатта қолдануға жататын кез келген саладағы техникалық шешiмдер өнертабыс ретiнде қорғалады.

3. Мыналар:

1) жаңалықтар, ғылыми теориялар және математикалық әдiстер;

2) шаруашылықты ұйымдастыру және басқару әдiстерi;

3) шартты белгiлер, кестелер, ережелер;

4) ақыл-ой операцияларын орындау, ойындарды жүргiзу ережелерi мен әдiстерi;

5) есептегiш машиналарға арналған бағдарламалар мен алгоритмдердiң өзi;

6) ғимараттар, үйлер, аумақтар жоспарларының жобалары мен тәсiлдерi;

7) бұйымдардың тек сыртқы түрiне қатысты ұсыныстар;

8) қоғамдық тәртіпке, iзгiлiк пен мораль қағидаттарына қайшы келетiн ұсыныстар өнертабыстар деп танылмайды[2].

2. Өнертабысты қорғаудың ерекшеліктері

Патенттік қорғау жаңа техникалық шешім әкелетін өнертабысқа, өнімге немесе процеске беріледі. Патентпен қорғалатын өнертабыс жаңа, пайдалы, Функционалды және инновациялық болуы керек; яғни патенттік қорғауды сұрайтын шешім айқын болмауы керек. Патенттік қорғау әдетте жаңа инновациялық өнімдерге, олардың құрамына және технологиясына беріледі. Патенттік өтінімдердің басым көпшілігі бұрыннан бар патенттелген өнертабыстарды жетілдіруді патенттеуге беріледі. Патент берілгеннен кейін патент иесінің патенттелген өнертабысты басқа тұлғалардың коммерциялық пайдалануына кедергі жасауға айрықша құқығы бар. Әлемнің түрлі елдеріндегі ұлттық жағдайлардағы айырмашылықтарға байланысты патенттермен қорғауға жататын объектілердің тізбесі және тиісті құқықтық нормалар сәйкес келмейді. Мысалы, "Патенттер туралы" ҚР Заңына сәйкес ғылыми жаңалықтар, зияткерлік қызметтің ережелері мен әдістері, ауруларды диагностикалау және емдеу, жануарлар тұқымдары, өсімдіктер сорттары және ядролық айналдыру әдістерімен алынған заттар патенттік қорғауға жатпайды. Жапонияда жануарлардың жаңа тұқымдары мен өсімдіктердің сорттары, сондай-ақ ядролық түрлену әдістерімен алынған заттар патенттермен қорғалуы мүмкін. АҚШ-да ядролық айналдыру жолымен алынған заттар патенттік қорғауға жатпайды, ал өсімдіктердің жаңа сорттары жатады. Қытайдың патенттік жүйесіне өнертабыстарға, пайдалы модельдерге және өнеркәсіптік үлгілерге патенттер кіреді. Өнертабыстар мен пайдалы модельдерге арналған патенттер техникалық шешімдерді қорғайды, ал өнеркәсіптік үлгілер өнеркәсіптік бұйымдардың нысандарын, ою-өрнектерін және басқа да ұқсас айырым белгілерін қорғайды.

ЗМҚСАК келісіміне сәйкес қорғау мерзімі патенттер үшін кемінде 20 жыл және өнеркәсіптік үлгілер үшін кемінде 10 жыл болуы тиіс. ЗМҚСАК бойынша келісімде аталған кезде "патенттер" термині өнертабысқа арналған патенттерді білдіреді. Қорғау мерзімі патент берілген күннен емес, өтінім берілген күннен бастап есептеледі. Патенттік іс жүргізу процесі (өтінім сараптамасы және патент беру) көп уақыт алады, кейде бұған бірнеше жыл кетеді. Өтінім берілген күннен бастап есептелетін құқық иеленуші алатын қорғау мерзімі, әрине, патенттік іс жүргізудің ұзақтығы көп болғанда қатты қысқарады [3]. Мысалы, егер өнертабысқа патент өтінім берілгеннен кейін сегіз жылдан кейін ғана берілсе, нақты қорғау мерзімі небәрі 12 жылды құрайды.Іс жүзінде көптеген патенттер іс-әрекеттің ресми аяқталу күніне дейін күшін жояды. Бұл патентті күшінде ұстау үшін жыл сайын жиі көтерілетін жыл сайын баж төлеу қажеттігіне байланысты. Патенттiк баж салығы өнертабыстарға, өнеркәсiп үлгiлерiне, пайдалы модельдерге, тауар таңбаларына және қызмет көрсету белгiлерiне, патент грамоталарын және өнертабыс сипаттамалары жарияланымдарына, өнеркәсiп меншiгiнiң тiркелген объектiлерi туралы ведомствоның ресми бюллетеньдерiне, сондай-ақ материалдық-техникалық базаны дамытуға, кадр даярлауға және халықаралық патенттiк келiсiмдерге қатынасуға берiлген өтiнiмдерге сараптау жүргiзуге бағытталған қызметтi атқару үшiн ведомствоның арнаулы қаражат жөнiндегi ағымдағы есепшотына аударылады. Жыл сайынғы баж патент иеленушілерді патенттерден бас тартуға мәжбүрлеуі мүмкін қаржылық негізі болып табылады, олар үшін үлкен құндылықты білдірмейді. Әрине, жыл сайынғы бажды төлемеу патенттен бас тартудың жалғыз тәсілі болып табылмайды, патент иелері де бас тартуды айқын түрде ресімдей алады. Бұл жағдайда патент оның қолданылу мерзімі аяқталғанға дейін күшін жоғалтады. Пайда болған кезде қандай өнертабыстардың коммерциялық әлеуетке ие екенін анықтау жиі қиын болғандықтан, фирмалар патенттеуді шамадан тыс қолдана алады, бұл олардың бәсекелестерінің инновациялық белсенділігін шектеуі мүмкін. Осылайша, бір жағынан, патенттік қорғау инновациялық кәсіпорындардың өз инновацияларынан барабар қайтарым алуын қамтамасыз ету арқылы инновацияларды ынталандыруға бағытталған. Екінші жағынан, шамадан тыс патенттеу жағымсыз салдарға әкелуі мүмкін. Патенттеу құны салыстырмалы түрде төмен (әсіресе ірі, жақсы құрылған фирмалар жағдайында) және инновацияны жеткіліксіз қорғаудан болатын ықтимал шығындар үлкен. Зияткерлік меншікті тиімсіз қорғауға байланысты бәсекелестік артықшылықтарын жоғалтқан компаниялардың нақты мысалдарын келтіреді. Осының арқасында кәсіпорындар инновациялық процестің ерте сатысында патенттік өтінім беруге, сондай-ақ инновациялардың балама коммерциялық қосымшаларын қорғауды қамтамасыз ету және сайып келгенде коммерциялық тұрғыдан сәтті болатын технологияға патент алу үшін бір технологиямен байланысты бірнеше патенттік өтінім беруге ынталандырады. Айта кету керек, патенттер-бұл патент берілген елде немесе аймақта берілген аумақтық құқықтар. Патенттік қорғау тек шектеулі мерзімге беріледі, әдетте өтінім берілген күннен бастап 20 жыл. Осылайша, егер компания патенттелген өнімді әртүрлі елдерде сатқысы келсе, онда бизнес жүзеге асырылатын барлық елдерде жеке патенттік қорғауды іздеу керек. Бұл пациентті қорғаудың қымбаттауына ықпал етеді. Патенттік өтінімге байланысты бастапқы алымдарды қоспағанда, патент иелері патенттік қорғауды "ұстап тұру" үшін мезгіл-мезгіл төленетін пайдалану алымдарын жабуы керек. Патент иесі басқа субъектілерге патентті пайдалану құқығын бере алады.Зияткерлік меншікті патенттік қорғау саласындағы халықаралық ынтымақтастық Патенттік кооперация туралы келісіммен қамтамасыз етіледі, оған 1970 жылы қол қойылған және 148 қол қойылған. Шарт оған қол қойған мемлекеттерде патенттік өтінімдер беру рәсімдерін үйлестіруге бағытталған. Халықаралық патенттік өтінім осы Шартқа сәйкес берілуі мүмкін екендігіне қарамастан, ол халықаралық патент беруге алып келмейді және Ұлттық патенттік өтініммен қоса берілуге тиіс. Еуропада Еуропалық патенттік Ұйым-1973 жылы қол қойылған Еуропалық патенттік конвенция негізінде 1977 жылы құрылған үкіметаралық ұйым. Еуропалық патенттік ведомство