Шығыс Қазақстан облысы білім басқармасы

Катонқарағай ауданы бойынша білім бөлімінің

«Рыков атындағы орта мектебі» КММ

Қайырханова Құралай Тастанбековна

сынып жетекші

«Тәртіп — тәрбие бастауы,тәртіпсіздік – өміріңнің қас жауы»

Тәртіп – адамның рухани және әлеуметтік дамуының маңызды негізі. Тәртіп адамның ішкі мәдениетін қалыптастырып қана қоймай, оның өміріндегі тәрбие мен жетістікке жетуіне септігін тигізеді. «Тәртіп – тәрбие бастауы, тәртіпсіздік – өміріңнің қас жауы» деген нақыл сөздің терең мәні бар: тәртіпсіздік адамның өмірін ретсіздікке, сәтсіздікке және жауапсыздыққа жетелейді. Бұл мақалада тәртіптің адам өміріндегі маңызы, оны қалыптастыру жолдары және тәртіпсіздіктің зардаптары қарастырылады.

1. Тәртіптің мәні және оның адам өміріндегі рөлі

Тәртіп – адамға өз мақсатына жетуге, өмірді жоспарлы түрде ұйымдастыруға және қоғамда өз орнын табуға көмектесетін қасиет. Адам тәртіп арқылы жауапкершілікті сезінеді, уақытты тиімді пайдаланып, еңбегінің нәтижесін көре алады. Тәртіп адамды жинақылыққа, адалдыққа және төзімділікке баулиды. Бұл қасиетсіз өмірде тұрақтылық пен жетістікке жету қиын.

2. Тәртіпті қалыптастырудағы отбасылық тәрбиенің маңызы

Отбасы – тәртіптің негізі қалыптасатын орын. Баланың тәртіпке үйренуі отбасынан басталады. Ата-аналар өздері үлгі болып, балаларға күнделікті өмірде тәртіп пен жауапкершілікті үйретеді. Мысалы, таңертеңгі уақытында тұрып, уақытылы сабаққа бару, үй шаруаларын орындау, өз бөлмесін жинау арқылы балада алғашқы тәртіп негіздері қалыптасады. Ата-аналардың балаларға деген талапшылдығы және қолдауы баланың өзін-өзі тәрбиелеуіне үлкен әсер етеді.

3. Мектептегі тәртіп пен тәрбие

Мектепте тәртіпті сақтау – сапалы білім алудың негізгі шарты. Мұғалімдер оқушыларға біліммен қатар тәртіптің мәнін үйретіп, оларды жауапкершілікке баулиды. Мектептегі ережелер мен күнделікті міндеттерді орындау балалардың өз мінез-құлқын бақылауына және оларды басқаруына көмектеседі. Бұл бала бойында ішкі тәртіпті қалыптастырады, ал бұл қасиет олардың болашақта қоғамдағы жауапты азамат болуына негіз болады.

4. Тәртіпсіздіктің зардаптары

Тәртіпсіздік адам өміріне үлкен зиян келтіреді. Ол жеке тұлғаның өмірін ретсіздікке, жауапсыздыққа және сәтсіздіктерге әкеледі. Тәртіпсіз адам өз уақытын босқа өткізіп, өміріндегі мақсаттарына жете алмай, қиыншылықтарға тап болады. Сонымен қатар, тәртіпсіздік көбінесе адамның айналасындағылармен қарым-қатынасына да кері әсер етеді, өйткені ондай адамға сенімсіздік пайда болады, ол көп жағдайда қоғамнан алыстап, жалғыз қалады.

5. Тәртіпті қалыптастыру жолдары

Тәртіпті қалыптастыру үшін бірнеше маңызды қағидаттарды сақтау қажет:

• Мақсат қою және жоспарлау: Әрбір істі бастамас бұрын алдымен нақты мақсат пен жоспар құру – тәртіпті қалыптастырудағы басты қадам. Әр күнді жоспарлап, қойылған мақсаттарға қол жеткізуге ұмтылу адамды жүйелілікке және жинақылыққа үйретеді.

• Өзін-өзі бақылау және жауапкершілік: Тәртіптің басты негізі – адамның өз ісіне жауапкершілікпен қарауы. Өз қателіктерін түсініп, оларды түзетуге ұмтылу арқылы адам өз тәртібін жетілдіре алады.

• Өзіне талап қою және тәртіпке үйрену: Күнделікті өмірде өзіне талап қойып, белгіленген ережелерге бағыну арқылы адам тәртіпке үйренеді. Мысалы, уақытылы оянып, жеке гигиенаны сақтау, денсаулықты қадағалау – адамның өзіне деген құрметін арттырады.

• Оңай әрі жүйелі істерден бастау: Адам күрделі істерден емес, қарапайым және оңай орындалатын міндеттерден бастаса, тәртіпті қалыптастыру да оңайырақ болады.

6. Тәртіп және табыс

Тәртіпті адамдар көбінесе табысты болады. Олардың жетістігі мен беделі еңбекке және жинақылыққа негізделген. Тәртіпке ие адам уақытын тиімді жоспарлап, қойылған мақсатқа жетуде тұрақтылық көрсетеді. Бұл қасиеттер әр түрлі салада табысты болуға көмектеседі. Мысалы, білім алуда тәртіпке бағынған оқушы өз нәтижелерін жақсарта алады, ал жұмыста тәртіпке үйренген қызметкер өз мансабында жоғары нәтижелерге жетеді.

Қорытынды

Тәртіп – тәрбиенің бастауы, ал тәртіпсіздік – өмірдің қас жауы. Тәртіп арқылы әрбір адам өз өміріне қажетті тәртіпті, мақсаттылықты және жауапкершілікті енгізе алады. Тәртіптің арқасында адам қоғамда құрметке ие болып, өз әлеуетін толық іске асырады. Ұрпақ тәрбиесінде тәртіпті насихаттап, оны өміріміздің айнымас бөлігіне айналдыру – жарқын болашаққа апарар жол.