Назар аударыңыз. Бұл материалды сайт қолданушысы жариялаған. Егер материал сіздің авторлық құқығыңызды бұзса, осында жазыңыз. Біз ең жылдам уақытта материалды сайттан өшіреміз
Жақын арада сайт әкімшілігі сізбен хабарласады
Бонусты жинап картаңызға (kaspi Gold, Halyk bank) шығарып аласыз
Техникалық бөлшектердің контурларын сызу
Дипломдар мен сертификаттарды алып үлгеріңіз!
Материалдың толық нұсқасын
жүктеп алып көруге болады
Қазақстан Республикасы
Білім және ғылым министрлігінің
2020 жылғы 6 сәуірдегі
№130 бұйрығына 35-қосымша
М.ТЫНЫШБАЕВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ КӨЛІК ЖӘНЕ КОММУНИКАЦИЯЛАР АКАДЕМИЯСЫНЫҢ
ШЫМКЕНТ КӨЛІК КОЛЛЕДЖІ
2020-2021 оқу жылы
Сабақ жоспары №
Модуль/пән атауы |
« КМ 01.1 Сызу». |
|||||
Сабақтың тақырыбы |
Конструкциялық,технологиялық және басқада нормативтік құжаттаманың негізгі қағидалары |
|||||
Педагог |
Давжанова.Г.С. |
|||||
Курс |
ⅠⅠ |
|||||
Топ |
ТТ 13-69 |
|
|
|
|
|
Сабақтың өткізілетін күні |
03.09.2020ж |
|
|
|
|
|
Сабақтың түрі |
Тәжірибелік сабақ қашықтықтан оқыту |
|||||
Сабақтың мақсаты немесе оқыту нәтижелері |
Конструкторлық құжаттаманың бірыңғай жүйесі стандарттарының талаптарына сәйкес сызуларды графикалық ресімдерді орындау |
|||||
Бағалау критерийлері |
Жазықтықтың,тік және жазықтың қиылысуын сипаттайды |
|||||
Оқу - әдістемелік құралдар, әдебиеттер |
1.Есмұхан Ж .Техникалық сызу,(оқу құралы) –Алматы «Білім» 2007ж. 2.Есмұхан Ж.М. Бәдібеков Ә. К.Нәби Ы. Жаңабаев Ж. Инженерлік графика (сызба геометрия, машина жасау сызуы). Оқулық / Ж. Жаңабаев. Экономика.- Алматы. 2012ж |
|||||
Техникалық құралдар, материалдар |
А4 Ақ қағаз,өшіргіш, сызғыш, шеңберсызар,қалам,компьютерлік техника,тіліктер және күрделі тіліктер,плакаттар,кестелер,аксонометриялық сызбалар,Smartnation, Zoom, WhatsApp. |
|||||
Сабақ барысы |
||||||
Сабақ кезеңдері |
|
|||||
1.Ұйымдастыру кезеңі: (5 минут) |
Студенттермен сәлемдесу. Студенттерді түгендеу,сабаққа дайындау |
|||||
3. Жаңа материалды түсіндіруге дайындық кезеңі (жаңа тақырыпты болжау) / Практикалық, зертханалық жұмысқа дайындық кезеңі (5 минут) |
1.Конструкциялық,технологиялық және басқада нормативтік құжаттаманың негізгі қағидалары 2.(ЕСКД) классификаторы классифицирленген көпшіліктің дедуктивті логикалық бөлуге бағытталған иерархиялық ондық әдіс 3. Конструкциялық құжаттардың түрлері. |
|||||
4. Жаңа материалды түсіндіру кезеңі (Практикалық, зертханалық жұмысты орындау кезеңі) (30 минут) |
Тақырыбы: Конструкциялық, технологиялық және басқада нормативтік құжаттаманың негізгі қағидалары Мақсаты: Стандарттар комплексі өнімнің өмірлік кезеңінде /жобалау, дайындау, пайдалану, жөндеу т.б./ әзірленетін және қолданылатын конструкциялық құжаттарға өзара байланысқан ережелерді, нормаларды орнатады. ЕСКД стандарттарының негізгі тағайындалуы, конструкциялық құжаттарды рәсімдеу барысында келесі мәселелерді қамтамасыз етеді: 1) Бұйымды жобалау барысында жетілдірілген әдістер мен құралдарды пайдалану; 2) Конструкциялық құжаттардың өзара байланысын ешқандай өзгертусіз пайдаланады., 3) Конструкциялық құжаттардың тиімді жинақталуы; 4) Конструкциялық құжаттарды және ондағы ақпаратты өңдеудің механикалығы және автоматты 5) Тұтынушының өмірі мен денсаулығына қоршаған ортаға бұйым қауіпсіздігін қамтамасыз ететін талаптардың конструкциялық құжаттарда болуы; 6) Бұйымның жоғарғы сапасы; 7) Бұйымды жобалауда стандарттау және унификациялау мүмкіндігінің кеңеюі; 8) Бұйымды сертификаттау мүмкіндігі, 9) Өндірісті дайындаудың еңбек сыймдылығын төмендету және мерзімін қысқарту; 10) Бұйымды дұрыс пайдалану, 11) Жұмыс істеп тұрған өндірісті қайта жетілдіру үшін құжаттарды әзірлеудің ыңғайлылығы; және қол жетімділігі; 12) Конструкциялық құжаттар мен графикалық бейнелердегі формалардың жеңілдеуі 13) Автоматтандырылған жүйелердің біртекті ақпараттық базасын жасау мүмкіндігі; 14) Халықаралық стандарттарға сәйкестендірудің ырғақтылығы; ЕСКД стандарттары машина жасау және прибор жасау бұйымдарына таратылады. ЕСКД стандарттарымен орнатылған нормалар мен ережелер келесі құжаттарды әзірлеу, өңдеу , рәсімдеу барысында қолданылады: 1) Конструкциялық құжаттардың барлық түр 2) Конструкциялық құжаттарды есепке алу, тіркеу құжаттары; 3) Конструкциялық құжаттарға өзгерістер енгізу бойынша құжаттарға; 4) Нормативті техникалық, технологиялық құжаттарға; Сондай-ақ басқа да стандарттарға, нормалар мен ғылыми-техникалық оқу әдебиеттеріне қолданылад Стандартты белгілеу келесідегідей: 1) Стандарт категориясының индексі, 2) ЕСКД стандарттар комплексімен берілген сан келтіріледі; 3) Кестеге сәйкес стандарт тобының нөмерін белгілейтін сан келтіріледі; 4) Аталынған топтағы стандарттың реттік нөмерін белгілейтін сан келтіріледі; 5) Стандарттың бекітілген жылын көрсетеді ГОСТ 2604- ГОСТ – стандарт категориясының индексі «2» - стандарт комплексінің номері «6» - кестеге сәйкес стандарт тобының номері «04» - топтағы стандарттың реттік номері ЕСКД стандарттары халықаралық стандарт үшін орнатылған тәртіпте ендіріледі. Жаңа немесе қайта қаралған ЕСКД стандарт ендіру барысында оларды қайта рәсімдеуге болады. Тек қана қорғаныс мақсатында әзірленген немесе конструкторлық құжаттар тапсырыс берушімен келіседі Бұрын әзірленген конструкторлық құжаттарды қолдануда, әзірлеуші көшірмесін өз қолында ұстауға немесе қайта дайындауға құқылы. ЕСКД классификаторында барлығы 100 класс бар. Барлық бұйым дар функционалдық біртипті класқа қатысты болып келеді. Резервті кластар уақыттың өтуіне байланысты қажеттілікке орай бұйымның жаңа түрін орналастыру үшін керек. ЕСКД классификатордың әр класы 10 кішкентай кластарға бөлінеді (0-ден 9-ға дейін), әр кішкентай кластардың өзі 10 топқа , әр топ кішкентай топшаларға ,кішкентай топшалар 10 түрге бөлінеді. ЕСКД классификаторын қолдану мынаны қамтамасыз етеді: 1.Бұйымдардың және машина, құрал жасап шығарушы конструкторлық құжаттардың тағайындалуының біріңғай жүйесін. 2.Проектеу өндіріс ремонттау мақсатында әр түрлі мекемелерде, ұйымдарда қолдану мүмкіндігі. 3.Жасап шығарушы және дайындалған бұйымдарды,сондай-ақ конструкторлық құжаттарды іздеуді тездету және жеңілдету. 4.Стандарттаудың және унификацияның бағытын анықтау. 5. Бұйымдарды өндіруде , проектеуде, автоматизацияда қолданылатын құралжабдықтардың кең қолданылуы.КҚБЖ 2.(ЕСКД) классификаторы классифицирленген көпшіліктің дедуктивті логикалық бөлуге бағытталған иерархиялық ондық әдіс бойынша жасалған. Бұл әдіс бойынша классификацияның әр сатысындағы құжаттар мен бұйым классификациясының белгілерін нақтылау жүзеге асырылады.Кластағы бұйымдарды класси фикациялау кезінде келесідегідей негізгі белгілер қолданылады: а) Функционалдық (бұйыммен орындалған негізгі эксплуатациялық функция ә) Конструкторлы ( бұйымның коструктивті ерекшеліктері) б) Әрекет ету принципі (физикалық , физика – химиялық процесс) с) Параметрлік(бұйымның жұмыс параметрінің дәлдік деңгейлері және шамалары:негізгі размерлер ,қуат ,қысым ,ток күші ,жиілік) д) Геометриялық форма е) Бұйымның аталу. Кластарды түзету кезінде жиынтық бірлігінің , комплекттердің,комплекстердің классификациясының бірінші деңгейінде функционалдыбелгі қолданылады.Бұл белгі кластың бұйымдары туралы мәлімет беріп және оларды басқа кластың бұйымдарынан ерекшелеуге мүмкіндік береді. классификатор бұйымының класының классификациялық мінездемесінің коды Технологиялық классификатордың құраушы бөлімі ретінде қолданылады. Жалпы құжаттың классификациясы үшін барлық кластағы "О" кіш кентай кластар қолданылған. Бұл "О" кішкентай класқа барлық клас,оның кішкентай класы, топ, топша, түр, норма, тәртіп, талап, әдіс, бұйымның құраушылары, олардың маркировкасы, орауы, бақылауы, қабылдауы , сақтауы, монтаждауы, және т.б құрайтын құжаттар жатады. 3. Конструкциялық құжаттардың түрлері. Конструкциялық құжаттарға бұйымның құрамы мен қасиетін анықтайтын оны жобалау, дайындау, пайдалану және жөндеу барысындағы қажетті мәліметтерді қамтитын графикалық және мәтіндік құжаттар жатады : 1) 899Бөлшек сызбасы – бұл бөлшекті дайындау мен бақылауға қажетті мәліметтерді қамтитын кескін, яғни құжат. 2) Құрастыру сызбасы – бұл құрастыру бірліктері мен басқа да мәліметтерді қамтитын құжат, сондай-ақ құрастыру сызбасына гидромонтаждау мен пневмомонтаждау әрекеттерін орындайтын сызбалар да жатады. 3) Жалпы көрініс сызбасы – бұйымның конструкторлық ерекшелігін оның құрамдас бөліктермен өзара іс-әрекетін сондай-ақ жұмыс істеу принципін айқындайтын құжат. 4) Теориялы сызба – бұйымның геометриялық формасын оның құрамдас бөліктерінің координаталар орналасуын айқындайтын құжат. 5) Габаритті сызба - /пішінді/ - бұйымның жалпы нобайын және орнатылатын қосылатын өлшемдерін көрсететін құжат. 6) Монтаждау сызбасы – бұйымның қолданылу орнына орналастыру үшін мәліметтері бар құжат. Сондай –ақ монтаждау сызбасына бұйымды орнату үшін арнайы әзірленген іргетастық сызбалар да кіреді. 7) Қораптау сызбасы – бұйымды қораптау үшін қажетті мәліметі бар құжат. 8) Схема /сұлба/- шартты белгі түрінде немесе бұйымның құрамдас бөлігінің өзара қатынасын белгілейтін сызба түрінде келтірілген құжат. 9) Спецификация – құрастыру бірлігінің құрамын, комплекстілігін, комплектілігін айқындайтын құжат. 10) Спецификация тізбесі - бұйымның құрамдас бөлігінің саны мен сыйымдылығын көрсететін барлық спецификация жиынтығын құрайтын құжат. 11) Сілтемелік құжаттар тізбесі – бұйымның конструкторлық құжаттарына сілтеме көрсетілген құжаттар жиыны бар құжат. 12) Бұйымды сатып алу тізбесі – бұйымды әзірлеуде пайдаланылатын сатып алу тізбесін құрайтын құжат. 13) Сатып алынған бұйымды қолдануы рұқсат тізбесі – ГОСТ 2.124 сәйкес сатып алынған бұйымдарға қолдану үшін рұқсат мәліметтерін қамтитын құжат. 14) Техникалық ұсыныс тізбесі – техникалық ұсынысқа кіретін құжаттар жиынынан құралған құжат. 15) Эскиздік жоба тізбесі – эскиздік жобаға кіретін құжаттар тізбесінен құралған құжат. 16) Техникалық жоба тізбесі – бұйымның техникалық жобасына кіретін құжаттар тізбесінен құралған құжат. 17) Түсіндірме жазба – әзірленген бұйымның әсер ету принципін жазбалайтын құжат, сондай-ақ мұнда оның техникалық әзірлеу, техника-экономикалық шешімі келтіріледі. 18) Техникалық шарт – бұйымды әзірлеу, бақылау, қабылдау, жеткізу талаптарынан құралған құжат. 19) Сынау әдістемесі және бағдарламасы – бұйымды сынауды сондай-ақ соны бақылауды әдістері мен реті барысындағы техникалық мәліметтерді қамтитын құжат. 20) Есеп – параметрлер, шамалар есептеулерінен құралған құжат. 21) Пайдалану құжаттары – пайдалану барысындағы бұйымды пайдалану, қызмет көрсету, жөндеу мәліметтерін қамтитын құжат. 22) Жөндеу құжаттары – арнайы кәсіпорындарда жөндеу жұмыстарын жүргізу үшін мәліметтерді қамтитын құжат. Конструкциялық құжаттарды әзірлеу кезеңіне байланысты келесідегідей бөлеміз: 1. Техникалық 2. Жөндеу құжаттары – арнайы кәсіпорындарда жөндеу жұмыстарын жүргізу үшін мәліметтерді қамтитын құжат. Конструкциялық құжаттарды әзірлеу кезеңіне байланысты келесідегідей бөлеміз: 1.Техникалық ұсыныс 2. Эскиздік жоба 3 Техникалық жоба Аталынған құжаттар топтамасын негізінен жобалық құжаттар деп атайды. 4. Жұмысшы құжаттар Конструкциялық құжаттарды әзірлеу тәсілдеріне байланысты келесідегідей бөлеміз: 1. Түпнұсқа – кез келген материалда әзірленген екінші түпнұсқалы дайындау үшін тағайындалған құжат. 2. Екінші түпнұсқа - орнатылған тәртіпте екінші түпнұсқа ретінде кез келген интервалда рәсімделінген көп қайтара көшірме алуға мүмкіндік беретін құжат. Екінші түпнұсқа ретінде алғашқы түпнұсқаны немесе типографиялық тәсілмен басылған екінші түпнұсқаны пайдалануға болады. 3. Қайталау құжаты – кез келген материалда әзірленген көшірме алуға мүмкіндік беретін екінші түпнұсқаның көшірмесі. 4. Көшірме – бұйымды жобалау, пайдалану, жөндеу барысында тікелей қолдануға тағайындалған екінші түпнұсқаның немесе қайталау құжатының көшірмесі. Конструкциялық құжаттардың комплектілігі Конструкциялық құжаттардың комплектілігін анықтауда келесілерді анықтап алу керек: 1. Негізгі конструкторлық құжатты 2. Конструкциялық құжаттың негізгі комплектілігін 3. Конструкциялық құжаттың толық комплектілігін Бұйымның негізгі конструкциялық құжаты бұйымның немесе оның құрамының толық және біртекті жазбаларымен ерекшеленеді. Конструкциялық құжаттың негізгісі : болып келесілер қабылдануы мүмкін, мысалы, бөлшек үшін оның жалпы сызбасы, құрастырма бірлік үшін спецификациядағы көрсетілетін бірліктер жиынтығы. Конструкциялық құжаттың бірыңғай жүйесі стандартына сәйкес әзірленген конструкторлық құжаттарды қолдануда бұйымның барлық параметрлерін айқындайтын мәліметтер қарастырылады. Осындай жағдайда ғана бұйымға негізгі конструкциялық құжат толық қарастырылған деп саналады. Конструкциялық құжаттың негізгі комплектісі деп бұйымның барлық құраушыларының қамтитын / құрастыру сызбасы, принциптік сызбасы, техникалық шарты, пайдалану құжаттары және т.б./ құраушы бөлік қарастырылған конструкторлық құжаттың жиынтығын айтамыз. Құраушы бөліктердің конструкциялық құжаттары бұйымның негізгі құжаттар комплектісіне кірмейді. Бұйымның конструкциялық құжаттарының толық комплектісі келесілерді қамтитын құжаттар: берілген бұйымның конструкциялық құжаттарының негізгі комплектісін берілген бұйымның және оның құраушы бөліктерінің конструкциялық құжаттарының негізгі комплектісі. Конструкциялық құжаттардың негізгі комплектісіне конструкторлық құжат кіруі мүмкін, егерде бұл құжаттар берілген бұйымға қатысты болса. Конструкциялық құжаттардың номенклатурасы бұйымды әзірлеу кезеңдеріне байланысты анықталынады. 22) Жөндеу құжаттары – арнайы кәсіпорындарда жөндеу жұмыстарын жүргізу үшін мәліметтерді қамтитын құжат. Конструкциялық құжаттарды әзірлеу кезеңіне байланысты келесідегідей бөлеміз: 1. Техникалық ұсыныс 22) Жөндеу құжаттары – арнайы кәсіпорындарда жөндеу жұмыстарын жүргізу үшін мәліметтерді қамтитын құжат. Конструкциялық құжаттарды әзірлеу кезеңіне байланысты келесідегідей бөлеміз: 1. Техникалық ұсыныс 2. Эскиздік жоба 3. Техникалық жоба Аталынған құжаттар топтамасын негізінен жобалық құжаттар деп атайды. 4.Жұмысшы құжаттар Конструкциялық құжаттарды әзірлеу тәсілдеріне байланысты келесідегідей бөлеміз: 1.Түпнұсқа – кез келген материалда әзірленген екінші түпнұсқалы дайындау үшін тағайындалған құжат. 2.Екінші түпнұсқа - орнатылған тәртіпте екінші түпнұсқа ретінде кез келген интервалда рәсімделінген көп қайтара көшірме алуға мүмкіндік беретін құжат. Екінші түпнұсқа ретінде алғашқы түпнұсқаны немесе типографиялық тәсілмен басылған екінші түпнұсқаны пайдалануға болады. 3. Қайталау құжаты – кез келген материалда әзірленген көшірме алуға мүмкіндік беретін екінші түпнұсқаның көшірмесі. 4. Көшірме – бұйымды жобалау, пайдалану, жөндеу барысында тікелей қолдануға тағайындалған екінші түпнұсқаның немесе қайталау құжатының көшірмесі. Конструкциялық құжаттардың комплектілігі Конструкциялық құжаттардың комплектілігін анықтауда келесілерді анықтап алу керек: 1. Негізгі конструкторлық құжатты 2. Конструкциялық құжаттың негізгі комплектілігін 3. Конструкциялық құжаттың толық комплектілігін Бұйымның негізгі конструкциялық құжаты бұйымның немесе оның құрамының толық және біртекті жазбаларымен ерекшеленеді. Конструкциялық құжаттың негізгісі : болып келесілер қабылдануы мүмкін, мысалы, бөлшек үшін оның жалпы сызбасы, құрастырма бірлік үшін спецификациядағы көрсетілетін бірліктер жиынтығы. Конструкциялық құжаттың бірыңғай жүйесі стандартына сәйкес әзірленген конструкторлық құжаттарды қолдануда бұйымның барлық параметрлерін айқындайтын мәліметтер қарастырылады. Осындай жағдайда ғана бұйымға негізгі конструкциялық құжат толық қарастырылған деп саналады. Конструкциялық құжаттың негізгі комплектісі деп бұйымның барлық құраушыларының қамтитын / құрастыру сызбасы, принциптік сызбасы, техникалық шарты, пайдалану құжаттары және т.б./ құраушы бөлік қарастырылған конструкторлық құжаттың жиынтығын айтамыз. Құраушы бөліктердің конструкциялық құжаттары бұйымның негізгі құжаттар комплектісіне кірмейді. Бұйымның конструкциялық құжаттарының толық комплектісі келесілерді қамтитын құжаттар: берілген бұйымның конструкциялық құжаттарының негізгі комплектісін берілген бұйымның және оның құраушы бөліктерінің конструкциялық құжаттарының негізгі комплектісі. Конструкциялық құжаттардың негізгі комплектісіне конструкторлық құжат кіруі мүмкін, егерде бұл құжаттар берілген бұйымға қатысты болса. Конструкциялық құжаттардың номенклатурасы бұйымды әзірлеу кезеңдеріне байланысты анықталынады. |
|||||
5. Жаңа материалды бекіту кезеңі. (Практикалық, зертханалық жұмысты тапсыру кезеңі) (20 минут) |
Сұрақ-жауап Конструкциялық құжаттарды әзірлеу кезеңіне байланысты қанша түрге бөлінеді ??? Студенттер жауап береді 1.Техникалық ұсыныс 2.Эскиздік жоба 3.Техникалық жоба Аталынған құжаттар топтамасын негізіннен жобалық құжат деп атайды Тапсырманы толықтыру 1. Түпнұсқа - 2. Екінші түпнұсқа – Студенттер толықтырады 1.Түпнұсқа – кез келген материалда әзірленген екінші тұп нұсқалы дайындау үшін тағайындалған құжат. 2. Екінші түп нұсқа – орнатылған тәртіпте екінші түпнұсқа ретінде кез келген интервалда рәсімделінген көп қайтара көшірме алуға мүмкіндік беретін құжат. |
|||||
6.Үй тапсырмасы туралы ақпараттандыру кезеңі (5 минут) |
Үйге тапсырма: Кез келген заттың сызбасын өлшем бірлігімен сызып келу. А4 Ақ қағазға орындау Конспект дәптерге көшіріп жазу. «Миға шабуыл» Сұрақ - жауап |
|||||
|
Орындаған тапсырманы бағалау |
Сабақ жоспарының берілген тармақтары міндетті болып табылады. Оқытушы пән ерекшеліктерін және білім алушылардың қажеттіліктерін ескере отырып қосымша элементтерді енгізе алады Бірлестікмеңгерушісі: _______________________ Педагог: ___________________________________
Қазақстан Республикасы
Білім және ғылым министрлігінің
2020 жылғы 6 сәуірдегі
№130 бұйрығына 35-қосымша
М.ТЫНЫШБАЕВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ КӨЛІК ЖӘНЕ КОММУНИКАЦИЯЛАР АКАДЕМИЯСЫНЫҢ
ШЫМКЕНТ КӨЛІК КОЛЛЕДЖІ
2020-2021 оқу жылы
Сабақ жоспары №
Модуль/пән атауы |
« КМ 01.1 Сызу». |
|||||
Сабақтың тақырыбы |
Геометриялық құрылыстар |
|||||
Педагог |
Давжанова.Г.С. |
|||||
Курс |
ⅠⅠ |
|||||
Топ |
ТТ13-69 |
|
|
|
|
|
Сабақтың өткізілетін күні |
07.09.2020ж |
|
|
|
|
|
Сабақтың түрі |
Тәжірибелік сабақ қашықтықтан оқыту |
|||||
Сабақтың мақсаты немесе оқыту нәтижелері |
Конструкторлық құжаттаманың бірыңғай жүйесі стандарттарының талаптарына сәйкес сызуларды графикалық ресімдерді орындау |
|||||
Бағалау критерийлері |
Геометриялық денелердің және олардың беттерінің құрылымын сипаттайды |
|||||
Оқу - әдістемелік құралдар, әдебиеттер |
1.Есмұхан Ж .Техникалық сызу,(оқу құралы) –Алматы «Білім» 2007ж. 2.Есмұхан Ж.М. Бәдібеков Ә. К.Нәби Ы. Жаңабаев Ж. Инженерлік графика (сызба геометрия, машина жасау сызуы). Оқулық / Ж. Жаңабаев. Экономика.- Алматы. 2012ж |
|||||
Техникалық құралдар, материалдар |
А4 Ақ қағаз,өшіргіш, сызғыш, шеңберсызар,қала Сіз үшін 400 000 ұстаздардың еңбегі мен тәжірибесін біріктіріп, ең үлкен материалдар базасын жасадық. Төменде пәніңізді белгілеп, керек материалды алып сабағыңызға қолдана аласыз |