тіл ұстарту жаттығулары мен ойындары

Біржан сал ауданы Донской орта мектебінің жанындағы «Балдәурен» шағын орталығы

ТІЛ ҰСТАРТУ
ЖАТТЫҒУЛАРЫ МЕН

ОЙЫНДАРЫ

жжж

Жасаған: Шамшит Алия

Біржан сал 2019ж.

Кіріспе

Баланың тілі негізінен мектепке дейінгі білім беру кезеңіңде қалыптасады. Мектепке дейінгі білім беру ұйымдарында бала тілін дамытуға,олардың сөздік қорларын молайтуға,ауызша сөйлеуге үйрете отырып,үйренген сөздерін күнделікті өмірде еркін әрі күнделікті іс-әрекет кезіндегі тілдік қарым-қатынаста қолдана білуге жаттықтыруға бейімдеу қажет. Сол кезеңде ағзаның барлық бөліктері және жүйелері қарқынды дами бастайды. Соңғы кезде балалар арасында сөйлеу тілінің бұзылуы жиі кездесетін құбылысқа айналып барады. Ал сөйлеу тілі бұзылған баланың белсенді қозғалуына жетіспеушіліктер пайда болады. Балалардың дыбысты дұрыс айтуын түзету жұмыстарына кіріспес бұрын, оның жеке тұлғалық белгілерін міндетті түрде білу қажет. Кейбір балалардың сөйлеу тілінін бұзылуымен қатар, нервті- психология саласында да психологиялық ауытқушылықтар болатына да назар аудару қажет. Сол себепті де балалармен күнделікті жұмыста әр баланың жеке қабілетін ескере отырып, жалпы және арнайы дамыту үшін ойындар мен тапсырмалар беріп отыру қажет.

Тіл дамытуға арналған жаттығулардың мақсаты:

Балалардың дыбысты дұрыс айтуын түзету, тілін дамыту

Зерттеудің өзектілігі:

Тіл дамытуына арналған жаттығулар баланың жеке қабілетін дамытуға көмектеседі

Тәрбиешінің міндеттері:

Балалармен бірге тіл жаттығуларын істеу, іс-қимыл арқылы көрсету және сол жаттығудың дұрыс орындалуын қамтамасыз ету

Жанылтпаштар

Жыл мезгілі туралы

Жануарлар туралы

11. Ік - ік - ік 13. Ық- ық -ық

Шәукілдейді күшік Тышқанды жейді мысық

12. Ю - ю —ю

Қорбаңдайды аю

14.ыс-ыс-ыс

Тарғыл түсті жолбарыс

Ойын «Суретті жаттығулар»

Мақсаты: баланың қиялын дамыта отырып сөздік қорын дамыту

Балалардың арасынан бір бастаушы тандалады, қалғандары отырады. Мұғалім үлкен қораптан кішкентай неше түрлі суреттері бар карточкаларды бір- бірнен алып шығып, суреттегі бейнені сөзбен сипаттап жасырады. Бастаушы суретті карточканы алып, балаларға көрсетпей, ондағы бейнені, затты сипаттап, суреттейді. Балалар түрлі жауаптар айтып, не бейнеленгенін тауып алу керек. Дұрыс жауапты айтқан бала ойынды жалғастырады.

«Ән айту» жаттығуы

Әженін әлдиі: Әжеміз кішкентай бөбекті ұйқтатарда

« Ә...ә...ә... әлди - әлди ақ бөпем..» деп әндетеді. Кәне, бізде әндетейік

Аюдың ақыруы: Аюдың тісі сарнап ауырды. Ол «А - А - а » деп аңырап отыр. Кәне аю қалай дыбыстады?

Шалқан: Шалқан үлкен болып өсіп қалған екен. Оны көрген атай: «О...о...о!» деп таң қалды. Кәне, бізде айтып

Жыланның ысылы: Жылан қалай дыбыстайды?

ыы

Ыс – с – сссс

Араның ызылдағаны: Ара болсаң, ызыңда

З-з-з, ж-ж-ж, з-з-з, ж-ж-ж

Жұмыс істе, тығылма.

- Ара қалай дыбыстайды? (з-з-з) -қатты\ жай

Дауыс жаттығулары

1.Т: Күй сандықты ашайық

Б до- до- до

Т: тілдерін біз бастайық

Б: ре - ре - ре

Т: бас дыбысты бастайық

Б: ми - ми - ми

Г Жайлап әнге салайық

Б: до - до - до

2. Шалқып шығар сонда күй

Б: фа - фа - фа

Т: Бәрі до - дан басталар

Б: до- до -до

Т: До -ны қоштар басқалар

Б: До, ре, ми, фа, соль,

ля , си, до

Ойын «Сұхбат алмасу»

Мақсаты: бір - бірін тыңдауға, сөздік қорын дамытуға маңызды рөл атқарады.

Алдымен балаларды жаңа сөздермен таныстыру керек.

Сұхбат газет, теледидар немесе радиодан берілетін сұхбат әңгіме.Тілші - сұрақ қойып отыратын кісі. Респондент сұраққа жауап беретін адам

Балаларды микрофонға нық сөйлеуге үйрету керек. Ол үшін балаларды 10 дейін өсу, кему ретімен санауды ұсынамыз. Сосын балаларға рөлдерді бөліп береміз. Тілшілер сұрақ қоюды бастайды. Сосын әңгімені ұжым болып тындап, талқылаймыз.

Ойын «Ойыншықты ата»

Миксты: Балалардың логикалық ойлау, зейін, есте сактау фонематикалық қабылдау қабілеттерін дамыту

Әр бала өзімен бір ойыншық ала келеді. Бір бастаушы тағайындалады. Ол 3-5 минутқа сыртқа шыға тұрады. Ол жоқта мұғалім балалармен бір оқиға құрастырады. Ол оқиғада негізгі кейіпкер балалардың әкелген бір ойыншығы болады.

Барлық ойыншықтарды орындыққа тізіп қояды. Бастаушы баланы шақырады. Балалар оған ойдан шығарған оқиғаны ретімен айта бастайды. Бірақ кейіпкердің атын атамайды.

Оқиға 3-5 мин ғана болуы керек. Бастаушы оқиғаның негізгі кейіпкерін ойланып, тауып алу керек

«Өлең» арқылы тіл ұстарту жаттығуы

Ша - ша - ша

Айшаның шанасы тама(ша)

Са - са -са

Қасқыр соқты Мұса

Ол - ол - ол

Ағашта лимон м(ол)

Ра - ра - ра

Дүкеннен нан алды Сара

Із – із – із

Тамаққа қосты сәб(із)

Жу-жу-жу

Ыдысты тазалап(жу)

Мазмұны

Кіріспе...........................................................................................2

Жаңылтпаштар..............................................................................4

Ойын «Суретті жаттығулар».....................................................6

«Ән айту» жаттығуы.....................................................................7

Дауыс жаттығулары.....................................................................9

Ойын «Сұхбат алмасу»...............................................................10

Ойын «Ойыншықты ата»............................................................11

«Өлең» арқылы тіл ұстарту жаттығуы.....................................12