Топтарда жұмыс істеу ережелері

ӘЛЕУМЕТТІК
ӨЗАРА ӘРЕКЕТТЕСТІКТІ ҰЛҒАЙТУ:
ТОПТЫҚ ЖҰМЫС
ЖҮРГІЗУ
1
Кембридж университеті Білім беру факультеті
Талқылауды қолдануды не үшін ұлғайту керек?
Егер сыныпта жайлы өзара әрекеттестік орнап, балалар сабаққа
тартылса, талқы жүргізіп, әңгімелесу үшін мүмкіндіктер жасаудың маңызы
зор болмақ. Бір мақсатқа жету үшін жүргізілген талқылау – бұл топтағы
барлық жұмыстардың сәтті болуының негізі. Талқылау оқушыларға өз
идеяларын зерделеп, өзара әрекеттестікті жақсартуға, топтық жұмыстың
қарқынды өтуіне ықпал етіп, оқушылардың оған белсенді қатысуына
көмектеседі.
Талқылау жүргізуге жағдай жасау
Белсенді талқылау қызметінің түрлері әртүрлі болып келеді. Алайда
бұл жұмыс түрлерін 1-суретте көрсетілгендей кеңінен жіктеуге болады.
Ауыспалы тәсілді қолданған әлдеқайда ұтымды болып табылады.
1
-сурет. Талқылау жүргізу қызметі
•белгілі бір шешімдерге
жету үшін бағдарлама
бойынша топты алып
жүру
•оқушыларға рөлдерді,
тапсырмаларды бөлу;
•шағын топтардан үлкен
топтарға көшу
•атаулы топ және
мозаика әдістемесі
•шарлар
•тақырыпқа кіріспе
•шолу, түйіндеме, кейінгі
тапсырма
•қызметті
жоспарлау/ұйымдастыру
•нәтижелер туралы есеп
•отырыстардың сұрақтары
мен жауаптары
•идеяларды зерттеу
•проблемаларды шешу
•рөлдік ойын дайындау
•тапсырмаларды анықтау
•жұмыс жобасы
•қолданыстағы
идеяларды немесе
нақты сұрақ бойынша
білімдерін зерттеу;
•идеяларды туындату,
мысалы, миға шабуыл;
•пленарлық отырыстар,
«шар немесе шеңбер»
сияқты рөлдік
ойындар.
Ортада
мұғалім
тұрады
Ортада
оқушы
тұрады
Шағын
топ
Ортада
мұғалім
тұрады
ұзақ талқылау
Бағытталған/
құрылымдалған
талқылау
бүкіл сыныппен
талқылау
шағын топтарда
талқылау
4-үлестірме материал

ӘЛЕУМЕТТІК ӨЗАРА ӘРЕКЕТТЕСТІКТІ ҰЛҒАЙТУ:
ТОПТЫҚ ЖҰМЫС ЖҮРГІЗУ

2
Кембридж университеті Білім беру факультеті

ШАҒЫН ТОПТАРДА ТАЛҚЫЛАУ ҒА АРНАЛҒАН ТАПСЫРМАЛАР
БОЙЫНША БІРНЕШЕ ҰСЫНЫС

Толық құрылымдалмаған тапсырмалар талқылауды қадамдап жүргізуге
арналған нұсқаулықты қолдануды талап етеді. 2-суретті қараңыз.

2-сурет. Талқылау жүргізудің қадамдары туралы нұсқаулық үлгісі

ӘЛЕУМЕТТІК ӨЗАРА ӘРЕКЕТТЕСТІКТІ ҰЛҒАЙТУ:
ТОПТЫҚ ЖҰМЫС ЖҮРГІЗУ

3
Кембридж университеті Білім беру факультеті


Оқушылар шағын топтарда орындай алатын тапсырмалардың үлгісі
төменде 3-суретте көрсетілген.



3-сурет. Шағын топтарда жұмыс істеуге арналған ұсыныстар

ӘЛЕУМЕТТІК ӨЗАРА ӘРЕКЕТТЕСТІКТІ ҰЛҒАЙТУ:
ТОПТЫҚ ЖҰМЫС ЖҮРГІЗУ

4
Кембридж университеті Білім беру факультеті



4-сурет. Шағын топтарда талқылау жүргізудегі мұғалімнің рөлі


Бірлескен оқу – мозаикалық оқыту әдісі
Мозаикалық оқыту әдісі – бұл оқытуды құрылымдаудың, сондай-ақ
жұмыс көлемін бөлудің пайдалы техникасы. Мозаика атауының
мағынасында жатқандай, топтың әр мүшесінен жалпы тапсырманың нақты
бір бөлігін оқып әрі орындау кезінде жауапты болуын талап етеді. Содан
кейін топтың әр мүшесі жалпы тапсырманы аяқтау үшін бастапқы тобына
қайта оралады.

Мозаикалық тапсырмаға мысал: 1-қосымшаны қараңыз.
Берілген тапсырмада оқушылар төрт адамнан тұратын бастапқы
топтарға бөлініп, жануарлар мен өсімдіктерге әсер ететін маусымдық
өзгерістерге қатысты негізгі сегіз сұрақтан тұратын тапсырма бойынша

ӘЛЕУМЕТТІК ӨЗАРА ӘРЕКЕТТЕСТІКТІ ҰЛҒАЙТУ:
ТОПТЫҚ ЖҰМЫС ЖҮРГІЗУ

5
Кембридж университеті Білім беру факультеті

жұмыс істеуі керек. Топтарға талқылауға он минут беріледі, содан кейін
топтар өз ойларымен барлық сыныппен бөліседі. Мұғалім тапсырманы
орындаудың тиімді нұсқасын, яғни топтың әр мүшесін жауап үшін қажет
болып қалатын нақты бір ақпаратқа жауапты етіп тағайындауды ұсынады.
Осыдан кейін бастапқы топтар тапсырманы одан әрі тереңірек зерделеу үшін
сарапшы топтарға бөлінеді.





5-сурет. Мозаикалық әдісті қолдану жолы

Әр сарапшы топқа сұрақтың белгілі бір аспектісі, яғни бірінші
қосымшадағы төрт ақпараттық парақтардың бірі беріледі. Топқа ойларын
талқылап, бір тоқтамға келу үшін шамамен жиырма минут беріңіз. Осыдан
кейін сарапшы-оқушылар алған ақпараттарымен бөлісу мақсатында бастапқы
топтарына оралады. Оқушылар өздерінің сөйлейтін сөздерін нақтылап, қайта
қарап және кеңейту үшін бір-біріне сұрақтар қояды. Олар қазір талқылауға
және орнықты сұрақтар қоюға айтарлықтай тиімді жағдайда. Оқушылардан
таныстырылымды бастапқы топта ұсынуды сұрауға болады. Мұғалімдер
оқушылардан нені және қалай оқығандарын көрсетуді сұрай алады. Бұл
мұғалімге оқытуды бағалауға және алдағы даму жоспарын бағалауға
көмектеседі






Қысқы ұйқы
Бастапқы
топ
Бастапқы
топ
Таныстырылым, мысалы,
есеп беру
Барлық сынып – мұғалім
жетекшілік етеді
5-қадам
(рефлексия)
4-қадам
(таныстырылым)
3-қадам
(Пішіннің
өзгеруі)
2-қадам
(Зерттеулер)
1-қадам
(берілген
ақпарат)
1-сарапшы топ
Маусымдар
2-сарапшы топ
Көші-қон
3-сарапшы топ
Қысқы ұйқы
4-сарапшы
топ
Түн мен күн
Таныстыру тобы (қалауы бойынша
)

ӘЛЕУМЕТТІК ӨЗАРА ӘРЕКЕТТЕСТІКТІ ҰЛҒАЙТУ:
ТОПТЫҚ ЖҰМЫС ЖҮРГІЗУ

6
Кембридж университеті Білім беру факультеті

Жануарлар мен өсімдіктерге әсер ететін өзгерістер

Қысқаша бағдарлама

Сарапшы топтарда ұсынылған
тақырыптардың бірін
талқылаңыз: қысқы ұйқы, көші-
қон, маусымдар, түн мен күн
Енді төменде көрсетілген
бағдарламаны қолдана отырып,
барлық үш тапсырманы бастапқы
топта талқылаңыздар.

ӘЛЕУМЕТТІК ӨЗАРА ӘРЕКЕТТЕСТІКТІ ҰЛҒАЙТУ:
ТОПТЫҚ ЖҰМЫС ЖҮРГІЗУ

7
Кембридж университеті Білім беру факультеті



Оқушылардың ерекшеліктерін ескеру
Ұяң әрі ұялшақ
Достарының қасына отырғызыңыз.
.
-әлсін өзіне сенімді болуы үшін уақыт
беріңіз.
уақыттың белгіленгені туралы жариялаңыз.
артық көңіл бөлмеңіз.
мұнымен абай болғайсыз.
тыйым салыңыз.
Сырттан бақылаңыз, бірақ қажет болса кеңес
беріңіз.

Сайқымазақ немесе көңіл бөлуші
қиындықтар туындайтынын айтыңыз.
өзі ұстауды жақсартуға қатысты нақты
кеңестер беріңіз.
-өзін дұрыс ұстағандарды мадақтаңыз.
ейтін топқа
отырғызыңыз.
өзі бұлай ұстауды
мадақтайтын оқушылардан алыс ұстаңыз.
-санда топқа қосылыңыз.
сұраңыз.

Енжар немесе жабырқаңқы

атысуға деген кез келген құлшынысын
мадақтаңыз.
беріңіз.
өткізуге тырысыңыз.

Үстем немесе сөзшең
арналған уақытты бөліп
қойыңыз.
беріңіз.
өзі ұстаудың мұндай түрі басқалар
үшін қаншалықты кері әсерін тигізетіні
көрсетіліп, қадағалаушы сауалнамасын
қолдану арқылы кері байланыс орнатуға
болады. Алайда баланың талпынысын
мақтаңыз.
үшін көшбасшылық рөлін ұсыныңыз.


Даукес немесе жанжал шығарушы
өзі бұлай ұстауының себебін
анықтауға тырысыңыз; ол жөнінде сөйлесіңіз
және қиындықтарды шешуге тырысыңыз.
өзі бұлай ұстағанда қандай
қиындықтар туғызатынын түсіндіріңіз.
өзі ұстаудың ұнамды әдісін
ұсыныңыз.
өзі басқару және даулы жағдайларды
шешу туралы кеңес беріңіз.
жағдайларды түсіндіріп, негізгі ережелермен
таныстырыңыз.
Айқын даукестерді айырыңыз.
шығарыңыз.

Ерекше мәселелер
тұрған тақырып жөнінде алдын-ала
ескертіңіз және оған қатысуға таңдау
құқығын беріңіз.

ндай оқушыны түсінігі мол топқа немесе

ӘЛЕУМЕТТІК ӨЗАРА ӘРЕКЕТТЕСТІКТІ ҰЛҒАЙТУ:
ТОПТЫҚ ЖҰМЫС ЖҮРГІЗУ

8
Кембридж университеті Білім беру факультеті

таңдап алуға мүмкіндік беріңіз.
жұмыс істеуді ұсыныңыз
тапсырманы қолданыңыз.
Сырттан бақылаңыз, бірақ қажеттілік
туындағанда кеңес беріңіз.
мұғалімі бар топқа қойыңыз.
қашқақтай
отырып, тақырыптарды қарап шығыңыз.
талқылауға қатыспауға болатыны туралы
ережелерді түсіндіріңіз.

Бүкіл сынып болып талқылау
Бүкіл сыныпты маңызды талқылауға тарту оңай емес. Осыған орай бұл
жұмыстың өзіне тән көптеген кемшіліктері бар.







Бүкіл сыныппен талқылауды жақсарту үшін қандай стратегияны қолданған
жөн?


Тапсырманы бірнеше оқушы ғана орындайды, қалғандары
тыңдамайды немесе оларға қызық емес.
Тұрақты түрде жақсы жұмыс істеу қиын.
Мұғалім өзара әрекеттестік кезінде маңызды рөл атқару үшін көп
сөйлейді.

ӘЛЕУМЕТТІК ӨЗАРА ӘРЕКЕТТЕСТІКТІ ҰЛҒАЙТУ:
ТОПТЫҚ ЖҰМЫС ЖҮРГІЗУ

9
Кембридж университеті Білім беру факультеті

ӘЛЕУМЕТТІК ӨЗАРА ӘРЕКЕТТЕСТІКТІ ҰЛҒАЙТУ:
ТОПТЫҚ ЖҰМЫС ЖҮРГІЗУ

10
Кембридж университеті Білім беру факультеті


3. Номиналдық топ
әдісі (НТӘ). Бұл –
ұзақ талқылаусыз
топты құру немесе
келісімге келуге
мүмкіндік беретін
пайдалы әдіс. Бұл
әдіс сондай-ақ
басымдықты
орнатуда ыңғайлы,
мысалы, мәселенің
оңтайлы шешімін
келісуде қолдануға
болады.

4. Басқа стратегиялар
Мүмкін барлық сыныппен талқылаудың ең қарапайым түрі мұғалімнің
баяндап, содан кейін сұрақ қоюы шығар. Бұл талқылаудың өте шектеулі түрі
және бұл әдісті жаратылыстану ғылымдары мұғалімдерінің жиі қолдануына
қарамастан, айтарлықтай дағдыларды талап етеді. Егер сіз талқылаудың осы
әдісін қолданатын болсаңыз, мына жайтты есте сақтаңыз:

Ойындар, рөлдік ойындар, мысалдар және дебаттар мәселені барлық
сыныппен талқылауға мүмкіндік береді.

ӘЛЕУМЕТТІК ӨЗАРА ӘРЕКЕТТЕСТІКТІ ҰЛҒАЙТУ:
ТОПТЫҚ ЖҰМЫС ЖҮРГІЗУ

11
Кембридж университеті Білім беру факультеті

1-қосымша:

ӘЛЕУМЕТТІК ӨЗАРА ӘРЕКЕТТЕСТІКТІ ҰЛҒАЙТУ:
ТОПТЫҚ ЖҰМЫС ЖҮРГІЗУ

12
Кембридж университеті Білім беру факультеті

ӘЛЕУМЕТТІК ӨЗАРА ӘРЕКЕТТЕСТІКТІ ҰЛҒАЙТУ:
ТОПТЫҚ ЖҰМЫС ЖҮРГІЗУ

13
Кембридж университеті Білім беру факультеті

ӘЛЕУМЕТТІК ӨЗАРА ӘРЕКЕТТЕСТІКТІ ҰЛҒАЙТУ:
ТОПТЫҚ ЖҰМЫС ЖҮРГІЗУ

14
Кембридж университеті Білім беру факультеті