Трансформаторлардың құрылысы және жұмыс істеу принципімен танысу

«Бекітемін»

директордың оқу - өндірістік

істері жөніндегі орынбасары:

Балтабекова А.Т

__________________

Сабақ жоспары

Сабақ барысы:

Сабақтың кезеңдері:

Оқытушының әрекеттері:

Студенттердің әрекеттері:

Оқу қоры мен материал

Ұйымдастыру кезеңі

(3 минут):

1.Студенттермен сәлемдесу.

2.Студенттердің қатысымын белгілеу.

3.Студенттердің назарын сабаққа аудару.

4.Сабақтың тақырыбы мен мақсаттарын баяндау.

1. Оқытушымен сәлемдесу.

2. Сабақтың тақырыбы мен мақсаттарымен танысады.

3. Психологиялық жағынан табысты жұмыс жасауға іштей дайындалады.

1.Ж.Жәнібеков «Электромонтер», техникалық оқулық,

«Фолиант» баспасы,

Үй тапсырмасын сұрау

(6-7 минут):

«ДОМИНО» ойынының сұрақтары:

1. Айнымалы ток дегеніміз не? (Тізбекте орныққан еріксіз электромагниттік тербелістерді айнымалы ток деп атайды.)

2. Төменгі кернеуге қанша вольтқа дейінгілер жатады? (1000 В.төмен)

3. Жоғарғы кернеуге қандай вольттарды атаймыз? (1000 В. жоғары)

4. Электр тогын қайдан аламыз? (Ағын судан, желден, ЖЭС, АЭС)

5. Электр энергиясын механикалық энергияға ненің көмегімен айналдырады? (Электр қозғалтқыштардың көмегімен)

6. Ток генераторы дегеніміз не? Оның негізгі бөліктері мен атқаратын қызметі қандай? (Ток денераторы деп энергияның қандай да бір түрін электр энергиясына айналдыратын қондырғыны айтады. Кез келген индукциялық генератордың негізгі бөліктері мыналар:

   • Индуктор – магнит өрісін тудыратын қондырғы.

   • Якорь – ЭҚК индукцияланатын орама;

   • Щеткалар мен сақиналар – айналып тұрған бөліктерден индукциялық токты шығарып алатын немесе электромагнитерге қоректенетін ток беретін қондырғылар;)

Оқытушының «ДОМИНО» ойынының:сұрақтарына жауап береді, тапсырмалар орындайды

Сұрақ- жауап

Студенттерді негізгі кезеңде жұмысқа дайындау

а)Студенттерді тақырыптың мазмұнымен таныстыру

б)Еңбек және техника қауіпсіздігі ережелерін қайталап бекіту

в)Студенттерді жұмыс орындарына орналастыру

г)Студенттердің жұмысын бақылау

Жаңа білімді игереді

Презентациялық слайдтар, бейнероликтер, интернет желісі, элekтр құрaл-сaйMAндaры, Makeттeр

Жаңа тақырыпты түсіндіру

(10 минут):

Жаңа тақырып бойынша ақпарат беру:

(Слайд, видеоролик және кесте арқылы түсіндіру)

Көптеген жағдайда бiр ток көзiнен әртүрлi кернеуге арналған құралдарды қоректендiру қажет болады. Мысалы, теледидарды 220 В-тық ток көзiне қосқан кезде оның iшiндегi қыздыру шамдарына 6,3 В, транзисторларға 1-2 В, ал электронды-сәулелендiру түтiкшесiне 15000 В кернеу беру қажет. Кернеудi осылай қажетiмiзше көтерiп, немесе төмендету үшiн трансформаторлар деп аталатын құралдар пайдаланылады.

Қуаттың тұрақты дерлік мәнінде айнымалы ток кернеуінің ток күшімен қатар өзгеруін айнымалы токтың трансформациясы дейді.

Айнымалы токтың трансформациясын жүзеге асыратын құрал трансформатор деп аталады. Ол электромагниттік индукция құбылысына негізделген.

Трансформаторды алғаш рет 1878 жылы орыс ғалымы П.Н.Яблочков ойлап тапқан, кейін оны 1882 жылы И.Ф. Усагинжетілдірді. Қарапайым трансформатор ферромагниттi өзекшеге кигiзiлген өткiзгiштердiң екi жақты орамдарынан тұрады

Бiрiншi реттi орам қоректендiрушi кернеу көзiне, ал екiншi реттi орам тұтынушыларға қосылған. Олардың сәйкес орамдарының саны n₁ және n₂-ге тең.

Трансформатордың жұмыс iстеу принципi электромагниттiк индукция құбылысына негiзделген. Бiрiншi реттi орамдар арқылы айнымалы ток өткен кезде ферромагниттiк өзекшеде айнымалы магнит ағыны пайда болады. Бұл магнит ағыны өз кезегiнде екiншi реттi орамдарды да тесiп өтетiн болғандықтан осы орамдарда индукциялық ЭҚК-iн туғызады. Егер екiншi реттi орамдар тұтынушыларға қосылған болса, онда бұл тiзбектен де айнымалы ток өтедi. Ал бұл айнымалы ток өзекшеде қайтадан өзiнiң айнымалы магнит ағынын туғызады. Екiншi орамдардың туғызған магнит ағыны өзекшедегi толық магнит ағынын кемiтедi, бұл өз кезегiнде бiрiншi реттi орамдардағы өздiк индукция ЭҚК-iнiң кемуiне алып келедi. Өздiк индукция ЭҚК-iнiң кемуiнен бiрiншi реттi тiзбекте ток арта бастайды да, қоректендiрушi кернеудiң мәнi өздiк индукция ЭҚК-iне теңескенде жүйеде тепе-теңдiк орнайды.

Орамдар санының бiр-бiрiне қатынасын

трансформациялау коэффициентi деп атайды. К>1 болғанда трансформаторлар төмендеткiш, ал K<1 болса жоғарылатқыш трансформаторлар болып табылады. Бiрiншi және екiншi орамдардағы ток күшi, кернеу мен орам сандарының арасында мынадай байланыс бар

Энергияның сақталу заңына сәйкес

Р₂=P₁-P_ор-P_өз

мұндағы Р₂=I₂U₂cosφ_2<