Тұран жазығы

Пән мұғалімі:

Абдулаева Жанна Аукеновна

География Сыныбы 8ә

Сілтеме

Сабақ жоспары

Сабақтың тақырыбы

Тұран жазығының жер бедері мен геологиялық құрылысы

Жалпы мақсаттар

• Білімділік мақсаты: тақырыпқа сәйкес қосымша ғылыми түсініктер қалыптастырып білім беру. Проблемалық сұрақтар арқылы, кестемен және сызбалар арқылы оқушылардың топонимикалық, экологиялық, экономикалық білімдерін толықтыру.

• Дамытушылық мақсаты: әр түрлі сызбалар мен кестелер арқылы оқушылардың таным қабілеттерін дамыту. Экологиялық жағдайы туралы білім бере отырып,өз ойын ашық айта білуге дағдыландыру.

• Тәрбиелік мақсаты:табиғатты қорғай білуге,оны тиімді пайдалануға үйрету, ластамауға тәрбиелеу.

Күтілетін нәтиже

Топта талдауға,бір-бірін тыңдауға дағдыланады.

Сабақтың түрі, типі

жаңа сабақ

Әдіс-тәсілдер

Оқыту мен оқудағы жаңа тәсілдер. Жеке, жұппен, топтық жұмыс, Проблемалық оқыту технологиясының элеметтері

Пәнаралық байланыс

әдебиет,тарих, экология, биология, экономика...

Дерек көздері

Оқу бағдарламасы. Жалпы білім беретін мектептің 8- сыныбына арналған «География» оқулығы

Көрнекіліктер

Кестелер, бағалау парағы,тірек- сызба, кесте, сәйкестендіру сызбасы, график-диаграмма

Түйінді идеялар

Топтық жұмыста ұйымшылдыққа, шапшандыққа, өз ойларын жеткізе алуға, өзіне сенімділік қалыптасады

Бағалау

Бағалау парақтары арқылы оқушылардың жинаған ұпай сандары және сабаққа белсене қатысқан оқушыларды бағалау

Тапсырманың мазмұны

Өзара диалогтық байланысқа түсе отырып,тапсырманың мазмұнын ашу

Ресурстар

Физикалық карта,кестелер,бағалау парақтары

Сабақтың құрылымы:

• 1.Ой қозғау (Ұйымдастыру кезеңі)

• 2.Ой толғау (Өткенді еске түсіру)

• 3.Қызығушылықты ояту (Жаңа білімге кіріспе)

• 4.Мағынаны тану (Жаңа білімді меңгерту)

• 5.Ой толғаныс (Білімді қорытындылау)

• 6. .Білімді бағалау

• 7. Рефлексия

• 8. Үйге тапсырма

Сабақ бойынша мұғалімнің жазбалары

Кезеңдері

Мұғалімнің іс-әрекеті

Оқушының іс-әрекеті

1.Ой қозғау (Ұйымдастыру

/2 мин/)

Топ аттарының мәнін ашу

/1 мин/

Уәж беру

/3 мин/

-Оқушылармен амандасу;

1).Ұйымдастыру кезеңінде оқушылардың сабаққа қатысуы мен көңіл күйлеріне назар аудару,

Балалар, бүгінгі сабағымызды бастау үшін топқа бөлініп алайық. Столдың үстіндегі қағаздағы жасырынған атаулар бойынша бөліну арқылы топтасыңыздар. Топтар:Жалпы Сырт қыраты Орал алды үстірті Каспий маңы ойпаты

Топпен жұмыс үшін араларыңнан топ көшбасшысы, баяндаушы, таймкипер, бағалаушы сайлап алыңдар. Топтарға бағалау парағы беріледі.

-Уәж беру/сабақ басталмас бұрын көңіл-күйлерін көтеру/

• Жалпы Сырт қыраты тобына –қырат өзендері секілді жайдарлы,сабырлы болуларыңды тілеймін;

• Орал алды үстіртіне тобына – бірігіп, топпен жұмыс істеу арқылы бір үлкен істі жасап, жетістіктерге жетуге тілеймін;

• Каспии маңы ойпаты тобына – үнемі қарқынды жұмыс істеулеріңді тілеймін;

• Ертіс-Құлынды даласы тобына- барлық тапсырмаларды тез орындап, алысқа дейін баруларыңды тілеймін.

Оқушылар 3 топқа бөлінеді. Бұл топ атаулары туралы жалпы түсініктерін айтып шығады.

2.Ой толғау (Өткенді еске түсіру) /5-7 мин/

3.Қызығушылықты ояту

(Жаңа білімге кіріспе) /5-6 мин/

4.Мағынаны тану (Жаңа білімді меңгерту) /15-17мин/

2)Өткен сабақты еске түсіру үшін қандай тақырыпты өткендігімізді сұрау. Үй тапсырмасын білімді жинақтау кестесін тарату арқылы сұрау. Кестені толтырып болғаннан кейін 3 оқушыға жеке-жеке талдау жасату.

Каспий теңізі- Еуропа мен Азия аралығында орналасқан жер шарындағы ең үлкен тұйық көл. Үлкендігіне қарап, оны теңіз деп атайды.Каспий теңізі неоген дәуірінің аяғында жер қыртысының көтерілуінен Қара теңізден бөлінді.Бұл кезді Каспий теңізінің пайда болған уақыты деп есептеуге болады. Каспий теңізінің жалпы ауданы 376 мың км ².Оның беті теңіз деңгейінен 28 метр төмен жатыр.Теңіз солтүстіктен оңтүстікке қарай 1200 км-ге созыла орналасқан.Теңіздің ендірек жері- 435 км,ал енсіз жері - 193 км.Каспий теңізінің жағалау сызығының ұзындығы- 7000 км.Оның суы 5 мемлекеттің жағалауын шайып жатыр.Жағалау сызығының Қазақстан үлесіне 29 % (2340 км) , Ресейге -16% , Әзірбайжанға- 20%, Түрікменстанға - 21%, Иран Ислам Республикасы- 14% тиеді.

1.Тұран жазығының экологиялық проблемасы

Табиғаты шөлді аймақ болғандықтан Тұран жазығының экологиялық жағдайлары тұрақсыз болып келеді.Мұнда аңызақ желдер көбірек болып,ол жердің шаңын аспанға көтеріп тұрады.Арал теңізінің тартылуы құрғаған теңіз түбінің тұзы мен сортаңы айналасын басып,жарамсыз жерлердің көлемін ұлғайтуда.Мұндай жағдайлар жануарлардың өміріне де қауіп тудыруда.Ақбөкендер мен қарақұйрықтардың қырылуы жиі кездеседі.Тұран ойпатын,оның табиғи байлығын шаруашылық мақсатына пайдаланудың проблемалары көп.Олар ауданның су тапшылығынан туындайды.

1. Аралдың экологиялық проблемасы: адам әрекетінен,Әмудария мен Сырдарияның суларының теңізге жетпей егістіктерге бұрылуынан;Теңіз табаныны жылына атмосфераға 200 млн тонна тұзды шаң-тозаң ұшады.Теңіз суының шегінуінен жағалауындағы жануарлар дүниесі жойылып,теңіз айналасы бұл күнде тіршілігі жоқ құмды,сортаң жарамсыз жерлерге айналды.

2. Балқаштың экологиялық проблемасы:Іле өзенінде Қапшағай бөгені мен су электр стансасының (СЭС) салынуы Іле –Балқаш су шаруашылығы кешенінде бетбұрыс кезеңі боды.Іле өзенінің гидрологиялық режимі өзгеріп,Іле-Балқаш алабының экологиялық жағдайы өзгере бастады.Суармалы алқаптардың есепсіз кеңейтілуі,төменгі Іле қоңыр көмір кен орнын игеруді бастау көлдің болашағы үшін қауіпті.Көл деңгейінің төмендеуі,суының шамадан тыс минералдануына әкеп соғуда.Су құрамындағы тұздар құрамы артуда.балқаштың тартылуы Батыс Сібір мен қазақстандағы географиялық зоналардың шекараларын өзгертуі мүмкін.

3. Аңызақ желдердің шаруашылыққа тигізетін кері әсері (жел эрозиясы);

2. Тұран топонимдері

1. Ақтау қаласы туралы

Маңғыстау облысының орталығы Ақтау қаласы Маңғыстау түбегінде,Каспий теңізінің жағасында жайласқан.Қаланың үйлері түбектегі Ақтаудан алынатын әктастан салынған.Каспий теңізінің жағасындағы орны, мұнайлы өлкенің ортылығы болуы,үйлердің әктастан салынуы Ақтау деп аталуына себеп болды

3.Тұран жазығының экономикасы

Мұнай өндіру ісінде,газ өндіруде, балық аулау шаруашылығында, ауыз суды пайдалануда т.б.

Мысалы, Каспий теңізінің суы тұзды болғандықтан Маңғыстауда адамдарға, өндіріске, малға су жетпейді.Сондықтан теңіз суын атом қуатымен тұщыландырып пайдаланады.Ақтау қаласындағы тұрғындардың суды үнемді пайдалануы үшін,арнаулы есептегіштер қойылған

4. Ең,ең,ең...

1. Еліміздегі ең жалғыз,ең ірі АЭС қай қалада орналасқан? (Ақтауда)

2. Қазақстанның ең төмен жері (-132 метр, Қарақия ойысы,Каспий теңізінің маңында )

3. Мұнайдың ең көп қоры кездесетін жер? (Каспий теңізі)

4. Каспий теңізіне құятын ең үлкен өзен? (Жайық)

5. Каспийдің ең терең жері қанша метр? (1025 метр)

6. Еліміздегі ең терең көл? (Каспий теңізі)

7. Еліміздегі ең ұзын көл? (Каспий теңізі)

8. Жануарлар дүниесі ең бай көл? (Каспий теңізі)

5.Сабақтың ғылыми жаңалығы

Тұран жазығының қазіргі экономикалық-экологиялық жағдайы;

Арал теңізінің жағдайын жақсартуға байланысты атқарылып жатқан қарқынды істер;

Су ресурстарын белсенді игерумен байланысты проблемалар;

Ауданның тарихи ластану;трансшекаралық мәселелер;әскери ғарыштық және тәжірибелік кешендер полигондарының әсерін топ мүшелері талдайды, диалогқа түседі

6. Мақал-мәтелдер,тыйым сөздер айтқызу,талдату

Шығыс Еуропа жазығы бойынша білімді жинақтау

Барлық топқа тапсырмалары беріледі.

1. Берілген мәтінді оқу,сұрақтар құру,келесі топқа сұрақ қою,жауап алу. Бір-бірімен топ ішінде пікір алмасу

2. Сұрақтардың мазмұндас

Әр топқа жеке-жеке тапсырма беріледі.талдау,түсіндіру (Мозайка әдісі арқылы)

1.Тұран жазығының экологиялық проблемасы жайлы не айтар едің?

2.Арал теңізінің экологиялық проблемасы сені толғандыра ма?

3.Балқаштың экологиялық проблемасын қалай қалпына келтіруге болады?

(топонимиканы топпен талдау)

(жұппен талдау)

(интербелсенді ойлау әдісін пайдалану)

1. (Ақтауда)

2. (-132 метр, Қарақия ойысы, Каспий теңізінің маңында )

3. (Каспий теңізі)

4.(Жайық)

5. (1025 метр)

6.(Каспий теңізі)

7.(Каспий теңізі)

8. (Каспий теңізі)

Жұппен диалогке түсу

«Су ішкен құдығыңа түкірме»

«Су-тіршілік көзі», «Су анасы – бұлақ», «Судың кепкені-тіршіліктің

кеткені» осы мақалдарды оқушылар жеке, топпен дайындалып,бір-бірімен диалогқа түсу арқылы түсінгендерін айтады.

5.Ой толғаныс (Білімді қорытындылау) /5-6 мин/

7.Сәйкестендіру сызбасын орындату

556 метр Қарақия ойысы

- 123 м қаңтар температурасы

170 мың.км² Қызылқұм шөлі

қорықтар Үстірт қыратты жазығы

табиғат зоналары Бесшоқы

-18 мен - 05 ^о С Жайық,Ырғыз,Жыланшық

Құмды шөл Дала,шөлейт,шөл

Өзендер Барсакелмес,Үстірт

556 метр Қарақия ойысы

- 123 м қаңтар температурасы

170 мың.км² Қызылқұм шөлі

қорықтар Үстірт қыратты жазығы

табиғат зоналары Бесшоқы

-18 мен - 05 ^о С Жайық,Ырғыз,Жыланшық

Құмды шөл Дала,шөлейт,шөл

Өзендер Барсакелмес,Үстірт

6.Бағалау

/2-3 мин/

Бағалау парақтары сабақтың басында үлестірілген. Бағалау парақтары арқылы оқушылардың жинаған ұпай сандары және сабаққа белсене қатысқан оқушыларды бағалау.

Оқушылар бірін-бірі бағалайды

7.Рефлексия

/5 мин/

Кері байланыс – «Алты қалпақ»

Оқушыларға 6 түсті қалпақтан ұнаған түсін алу арқылы бүгінгі сабақтан алған әсерін айту

Қалпақты киіп, бүгінгі сабақ туралы пікір айтады

8.Үйге тапсырма беру

/1 мин/

Үйге тапсырма; Тұран жазығының номенклатурасын жаттап келу