Материалдар / "Ұлттық ойындар"

"Ұлттық ойындар"

Материал туралы қысқаша түсінік

"Ұлттық ойындар"

Шаяхметова Мақпал Оразбековна

Автор материалды ақылы түрде жариялады. Сатылымнан түскен қаражат авторға автоматты түрде аударылады. Толығырақ

16 Қазан 2018

1069

1 рет жүктелген

Қазақ тілі Ойындар, Сценарийлер Барлық сыныптар

770 ₸

Бүгін алсаңыз
+39 бонус беріледі
Бұл не?

Бүгін алсаңыз +39 бонус беріледі Бұл не?

Тегін турнир Мұғалімдер мен Тәрбиешілерге
Дипломдар мен сертификаттарды алып үлгеріңіз!

Бұл бетте материалдың қысқаша нұсқасы ұсынылған. Материалдың толық нұсқасын жүктеп алып, көруге болады

Материалдың толық нұсқасын
жүктеп алып көруге болады

Сабақ тақырыбы: Ұлттық ойындар туралы түсінік.Сабақтың мақсаты: Қазақ халқының ертеден қалыптасқан, атадан-балаға мұра болып жалғасып келе жатқан ұлттық ойын-сауық түрлері туралы түсінік беру. Қазақтың ұлттық ерекшелігіне, күнделікті тұрмыс-тіршілігіне тығыз байланысты екенін түсіндіру. Балаға жастайынан дене тәрбиесін беруге, оны батылдыққа, ептілікке, тапқырлыққа, күштілікке, төзімділікке т.б. әдемі адамгершілік қасиеттерге баулу.Сабақтың көрнекілігі: Асықтар, таяқша, қолдан жасалынған аттар, тақия.Сабақтың барысы:І. Ұйымдастыру кезеңі. Амандасу рәсімі. «Тілек шеңбері»Балалар тілек шеңберінде бір-біріне жағымды тілек білдіріп, жарқын көңіл-күй, достық сезімін сыйлау.ІІ. Ұлттық ойындар туралы түсінік беріп айтып өту. Ойындар ойнату.Ұлттық қимыл ойындары:«Айгөлек»- бұл ойында балалардың бір-біріне деген қарым-қатынасы мен топталып ойнату, ептілікке, алға қойған мақсатын аяғына дейін орындату және сөздік қорын, тілін дамыту мақсаты қойылған.«Тақия тастамақ»- шеңбер жасап отырып, бала сезімін ояту, аңғара білуге, шапшаңдыққа, ептілікке баулу.«Көтермек»- баланың күшін сынап, өз бойындағы күшті қалыптастыра білуге, жеңе білуге үйрету.Асық ойындары. Асық ойыны баланың жастайынан жүйке жүйелерін шыңдап, оларды дәлдікке, ұстамдылыққа, байсалдылыққа тәрбиелейді. Мұндай қасиеті болмаса, адамда төзімділік, шыдамдылық та болмайды. Ондай қасиеттері болмаса, адам ойында да, өмірде де көздеген мақсатынан шыға бермейді. Бұл ойынның еңбектеген баладан, еңкейген кәріге дейін ойнайтын түрлері болған. Біз солардың ел есінде сақталған үлгілерін келтіріп отырамыз. «Хан алшы»- ойын ауызбірлікке, ептілікке, зейінділікке, төзімділікке, достыққа тәрбиелеп, асықтың алшы, бүк, шік, тәйкі, хан деген ұғымдарын қалыптастырып, есте сақтау қабілетін арттыруға арналған. Қазақ халқының ұлттық “Тоғызқұмалық” ойыныТарихтың терең қойнауынан бастау алған,шығу және пайда болу мерзімі әлі толық дәрежеде зерттелмеген,яғни ғылыми түрде тұжырымдас айқындалмаған,ұлтымыздың асыл қазыналарының бірі-тоғызқұмалақ.Оның ерте замманан келе жатқанына дәлел боларлық тастарға қамшалып қалдырған.ІІІ. Негізгі бөлім. Шығу тарихы туралы айтып өту. Ойында адам қарсыласының әлсіз және күшті жақтарып дұрыс анықтауға ерекше мән береді. Оның күш қабілетін тура бағалау ережесіне енеді.IY. Қорытынды

Сабақ тақырыбы: Қазақтың ұлттық ойыны Асық ойыны туралы түсінік.Сабақтың мақсаты: Қазақтың ұлттық ойыны Асық ойыны туралы түсінік беру. Балалардың төзімділік , шыдамдылық қасиеттеріндамыту.Қазақтың ұлттық ерекшелігіне, күнделікті тұрмыс-тіршілігіне тығыз байланысты екенін түсіндіру. Асық ойыны баланың жастайынан жүйке жүйелерін шыңдап, оларды дәлдікке, ұстамдылыққа, байсалдылыққа тәрбиелейді.Сабақтың көрнекілігі: Асықтар.Сабақтың барысы:І. Ұйымдастыру кезеңі. Амандасу рәсімі. «Тілек шеңбері»Балалар тілек шеңберінде бір-біріне жағымды тілек білдіріп, жарқын көңіл-күй, достық сезімін сыйлау.ІІ.Жаңа сабақ . Мұғалімнің сөзі. 1.Ой қозғау.Ұлттық ойындар туралы түсінік беріп айтып өту. Ойындар ойнату.Ұлттық қимыл ойындары: Асық ойыны.Қазақта әр үйдің баласы сойған малдың, әсіресе қойдың, арқардың асығын жинайды. Асықты қыны мен бояйды. Асық ойыны баланы ептілікке, мергендікке үйретеді көздейді. Балалар күндіз далада ойнағанда екі бала берілген жерге асықтарды тігіп, көздеп атып тигізуі керек. Қазақ халқының ежелгі спортының бірі асық ойыны. Зерттеушілердің пайымдауынша бұл ойынның пайда болуы ерте заманғы атларымыздан келе жатқан ұлтық ойын екенін айтады. Тақырып бойынша мәлімет беру. Ойынға 5-10 балаға дейін қатыса береді. Асық көп болуы керек. Асықтың ішінен үлкенірек біреуін қызыл түспен боялған болу керек. Осы асық «хан» болуы керек. Алды мен санамақ арқылы ойын бастаушыны тағайындап аламыз. Бастаушы бала асықтың бәрін уысына жинап алып, отырған балалардың алдына шашып жібереді. Қалғанымыз ханның қалай түскенін байқап отырымыз. Егер «хан» бүк, шік, тәйкі түссе ойын бастаушы бала ханның түсуіне қарай жақын жатқан асықтарды бас бармақтың көмегі арқылы сұқ саусағымен итере ыршытып бір – біріне дәлдей отырып тигізеді. Тигізген асықты өзіне алады. Асық ойынының тағы бір ережесі әр баланың өз сақасы болуы шарт. Сақа үлкен салмақты асықтан болады. Сақасы тиген бала асықты ұтады. Ұтылған жақ жаңадан асықты тігеді. Мұндай ойында сақа өте қымбат. Асықтармен танысайық. Олардың 4 қыры болады. Олар алшы, бүк, шік, тәйкі деп аталады. IY. Қорытынды. Қазақтың ұлттық ойындары ерлікті, өжеттілікті, батылдықты, сабырлықты, шапшаңдықты тағыда басқа қуаты молдылығын, білек күшін дененің сомданып шығуын қажет етеді. Сонымен бірге, бұл ойындар әділдік пен адамгершіліктің жоғары принцптеріне негізделген. Өйткені ойынға қатыспай тұрып –ақ оған күні бұрын тер төгіп дайындалуға тура келеді.Біздің қоғамымыздағы ұлттық ойындарының негізгі шығу тегі халқымыздың көшпелі дәстүрлі шаруашылық әрекетінен бастау алады. Ойнамайтын бала жоқ, ойынға қызықпайтын адам жоқ.

Сабақ тақырыбы: Асық ойынындағы сақа сайлау ережесі.Сабақтың мақсаты: Қазақтың ұлттық ойыны Асық ойынындағы сақа сайлау ережесі туралы түсінік беру. Балалардың сақа сайлауға деген қызығушылық қасиеттеріндамыту. Асық ойыны арқылы жастайынан жүйке жүйелерін шыңдап, оларды дәлдікке, ұстамдылыққа, байсалдылыққа тәрбиелеу.Сабақтың көрнекілігі: Асықтар.Сабақтың барысы:І. Ұйымдастыру кезеңі. Амандасу рәсімі. «Жылулық шеңбері»Балалар жылулық шеңберінде бір-біріне жағымды тілек білдіріп, жарқын көңіл-күй, достық сезімін сыйлау.ІІ.Жаңа сабақ . Мұғалімнің сөзі. 1.Ой қозғау. Асық ойынындағы сақа сайлау ережесі. Ойындар ойнату.Асық ойынының тағы бір ережесі ол сақа сайлау ережесі. Асық ойынында асықтың берекесі де, басшысы да «сақа». Асықтарды атқанда сақамен көздейді. Асық ойынында әр баланың өз сақасы болуы шарт. Сақа үлкен салмақты асықтан болады. Сақасы тиген бала асықты ұтады. Ұтылған жақ жаңадан асықты тігеді. Мұндай ойында сақа өте қымбат. Асық ойыны, баланың күн ұзақ қимылына тигізер әсері мол. – Ойын барысында: • жүгіру • жүру • иілу • секіру • сақа иіру • көздеп тигізу • лақтыру, ату т.б, жатады Асық қазақ халқының, ырымдарында қадірлі сүйектің бірі. Баласының ермегі, ойыншығы, сүйікті ойыны болған. Асық атаулары: • Құлжа - арқардың аталығының асығы • Сақа - арқардың асығы • Жабайт – еліктің асығы • Асық - қой мен ешкінің асық жілігінен • Шүкімайт - қозы мен лақтың асығы. Асық ойынында тігілген асықтарды атуға жарамды сақа таңдап алынады. Сақа болатын асық салмақты, ірі болуға тиіс. Ол көбінесе еркек қойлардың, не қошқарлардың асығы болып келеді. Асық ойынында сақаның атқаратын маңызы зор. Кезкелген асық ойынында ойыншы сақас арқылы жеңіске жетіп немесе жеңіліс табуы мүмкін, сондықтан сақаны таңдағанда асыққа қатты мән берілуі керек. IY. Қорытынды. Асықпен ойналатын ойынындарда сақаның болуы шарт. Кез-келген асық ойыны сақамен ойналады. Сақа болатын асық салмақты, ірі болуға тиіс.Сақа ойыншының ең басты асығы, сақаны ірі, ауырлау болу үшін оған қорғасын құйған. Ойын басталар алдында, ойын жүргізуші, барлығының сақаларын жинап алып, ойында әркімнің кезегін белгілеу үшін, яғни, кімнен кейін кім асық ату керектігін анықтау үшін, сақаларды иіреді.

Сабақ тақырыбы: «Алшы ойыны» туралы түсінік.Сабақтың мақсаты: Қазақтың ұлттық ойыны «Алшы ойыны» туралы түсінік беру. Балалардың алшы ойынына деген қызығушылық қасиеттерін дамыту.Балаларды алшы ойыны арқылы дәлдікке, ұстамдылыққа, байсалдылыққа тәрбиелеу.Сабақтың көрнекілігі: Асықтар.Сабақтың барысы:І. Ұйымдастыру кезеңі. Амандасу рәсімі.Балалар жылулық шеңберінде бір-біріне жағымды тілек білдіріп, жарқын көңіл-күй, достық сезімін сыйлау.ІІ.Жаңа сабақ . Мұғалімнің сөзі. 1.Ой қозғау. Алшы ойынын ойнату. Тақырып туралы мәлімет беру. Ойын тапсырмасы. Ойыншылар сақаларын иірген кезде бүк, шік түскен ойыншылар өз кезектерімен көнге тігілген асықты көздеп атып асықтарды көп жинауы керек. Ойын іс әрекеті. Ойын басталар алдында, ойын жүргізуші, барлығының сақаларын жинап алып, ойында әркімнің кезегін белгілеу үшін, яғни, кімнен кейін кім асық ату керектігін анықтау үшін, сақаларды иіреді. Иірген кезде кімнің сақасы алшы түссе, сол бірінші, тәйке түссе екінші, бүк түссе үшінші, шік түссе одан кейін асық ататын болады. Ойын ережесі. Кезек алу үшін сақаларын иірген кезде бүк, шік түскен ойыншылар өз кезектерімен көнге тігілген асықты ата береді. Осы ретпен көндегі асықты атып тауысқанға дейін ойнайды да, асықтарын қайта тігіп, ойынды жалғастыра береді. Құралдар. Асықтар, әр баланың сақасы.Ойын барысы «Алшы ойыны» сақаның салмақты да алшы тұрғыштығына байланысты. Бұл ұту үшін өте қажет.«Алшы ойынын» ойнаушыларға шек қойылмайды. Ойын басталар алдында, ойын жүргізуші, барлығының сақаларын жинап алып, ойында әркімнің кезегін белгілеу үшін, яғни, кімнен кейін кім асық ату керектігін анықтау үшін, сақаларды иіреді. Иірген кезде кімнің сақасы алшы түссе, сол бірінші, тәйке түссе екінші, бүк түссе үшінші, шік түссе одан кейін асық ататын болады. Атқан кезде сақасы мен асығы бір жақты түссе, атқан асығын алып, әрі қарай ата береді. Енді бірде асық атқан кезде сақасы алшы түсіп, асық кез келген жағында жатса да асықты алады, тағы атады, ал сақа мен асық екеуі екі түрлі түссе, онда алмайды. Ол атуды тоқтатып, кезекті келесі ойыншыға береді. Екінші ойыншы өз кезегінде сақасын иірген кезде тәйке түссе, онда өзінен кейін кезекте тұрған ойыншы көмбеде тұрып оның тәйке түскен сақасын атады, тигізсе, сақа иесі ойыннан шығып қалады, тигізе алмаса, өзі ойыннан шығады. Кезек алу үшін сақаларын иірген кезде бүк, шік түскен ойыншылар өз кезектерімен көнге тігілген асықты ата береді. Осы рет көндегі асықты атып тауысқанға дейін ойнайды да, асықтарын қайта тігіп, ойынды жалғастыра береді.IY. Қорытынды. Алшы ойыны балаларды дәлдікке, ұстамдылыққа, байсалдылыққа үйретеді.

Сабақ тақырыбы: «Омпа ойыны» туралы түсінік.Сабақтың мақсаты: Қазақтың ұлттық ойыны «Омпа ойыны» туралы түсінік беру. Балалардың Омпа ойынына деген қызығушылық қасиеттерін дамыту.Балаларды алшы ойыны арқылы дәлдікке, ұстамдылыққа, байсалдылыққа тәрбиелеу.Сабақтың көрнекілігі: Асықтар.Сабақтың барысы:І. Ұйымдастыру кезеңі. Амандасу рәсімі.Балалар жылулық шеңберінде бір-біріне жағымды тілек білдіріп, жарқын көңіл-күй, достық сезімін сыйлау.ІІ.Жаңа сабақ . Мұғалімнің сөзі. 1.Ой қозғау. Омпа ойынын ойнату. Тақырып туралы мәлімет беру. Ойын тапсырмасы. Ойынның мақсаты — асық ұту. Ойын іс әрекеті. Ойнаушылар екінші белгіленген жерден бірінің артына бірі тұрып әркімнің өз кезектері бойынша, қолдарыңдағы сақаларымен «омпаны» ата бастайды. Ойын ережесі. Бұл ойынды көбінесе бозбалалар ойнайды. Оны таза ауада алаңда, не үлкен бөлмелерде ойнауға болады. Ойнаушылардың санына шек қойылмайды. Құралдар. Асықтар, әр баланың сақасы.Ойын барысыАсық ойынының бір түрін «Омпа» деп атайды. Бұл ойынды көбінесе бозбалалар ойнайды. Оны таза ауада алаңда, не үлкен бөлмелерде ойнауға болады. Ойнаушылардың санына шек қойылмайды. Ойынның мақсаты — асық ұту. Ойнаушылар арасы 20 қадам екі көн сызады да біріншісіне төрт бұрыш жасайды (оның көлемі өзара келісіледі) дәл ортасындағы сызыққа әрбір ойыншы өздерінің асықтарын тігеді. Тігілген асықтардың ортасына бір асық мұртынан «Омпа» тұрғызады. Ойнаушылар екінші белгіленген жерден бірінің артына бірі тұрып әркімнің өз кезектері бойынша, қолдарыңдағы сақаларымен «омпаны» ата бастайды. Егер кімде-кім омпаға тигізсе және оны төрт бұрыштың шетіне шығарса, онда көндегі асықты түгел алады. Ал омпаға тимей, жанындағы асықтарға тисе, оны да төрт бұрыштың шетіне шығара алса, онда сол атқан асығын ғана алады. Асық таусылған сайын, көнге асық қайтадан тігіліп отырылады. Ойын жалғаса береді.Шебер ойыншы қарсыласының асығын түгел ұтып алалады.Сақа мынадай жағдайда асықты ұта алмайды • Сақа бүк жатса- бүк жатқан асықты ұта алмайды • Сақа ішік жатса- ішік жатқан асықты ұта алмайды • Сақа бүк, ішік, тәукі, омпа жатса- алшы тұрған асықты жеңе алмайды • Сақа бүк, ішік, тәукі, омпа жатқанда - тәукі тұрған асықты жеңе алмайды • Сақа бүк, ішік, тәукі, омпа жатқанда - омпа тұрған асықты жеңе алмайды.IY. Қорытынды. Омпа ойыны балаларды дәлдікке, ұстамдылыққа, байсалдылыққа үйретеді.

Сабақ тақырыбы: «Асықты тігіп ойнау» туралы түсінік.Сабақтың мақсаты: Қазақтың ұлттық ойыны «Асықты тігіп ойнау» туралы түсінік беру. Балалардың Асықты тігіп ойнау ойынына деген қызығушылық қасиеттерін дамыту.Балаларды асықты тігіп ойнау ойыны арқылы дәлдікке, ұстамдылыққа, байсалдылыққа тәрбиелеу.Сабақтың көрнекілігі: Асықтар.Сабақтың барысы:І. Ұйымдастыру кезеңі. Амандасу рәсімі.Балалар жылулық шеңберінде бір-біріне жағымды тілек білдіріп, жарқын көңіл-күй, достық сезімін сыйлау.ІІ.Жаңа сабақ . Мұғалімнің сөзі. 1.Ой қозғау. Асықты тігіп ойнау ойынын ойнату. Тақырып туралы мәлімет беру. Ойын тапсырмасы. Ойынның мақсаты — асық ұту. Бір топ бала, жастар жиылып келіп, тегіс жерді таңдап алады да оны тазартып, ортадан төрт бұрышты сызық сызады. Ойын іс әрекеті. Ойыншылар осы жерден тұрып көндегі асықты ататын болады. Ойын ережесі. Бір топ бала, жастар жиылып келіп, тегіс жерді таңдап алады да оны тазартып, ортадан төрт бұрышты сызық сызады. Сол төрт бұрышты ортасынан тең етіп екіге бөледі. Әр жағының қашықтығы балалардың жас мөлшеріне қарай белгіленеді. Сонда 1—1,20 см немесе 1,5 метрге дейін болады. Мұны «көн» деп атайды. Құралдар. Асықтар, әр баланың сақасы.Ойын барысыАсықты тігіп ойнау. Бір топ бала, жастар жиылып келіп, тегіс жерді таңдап алады да оны тазартып, ортадан төрт бұрышты сызық сызады. Сол төрт бұрышты ортасынан тең етіп екіге бөледі. Әр жағының қашықтығы балалардың жас мөлшеріне қарай белгіленеді. Сонда 1—1,20 см немесе 1,5 метрге дейін болады. Мұны «көн» деп атайды. Сонда ойнаушылардың өзара келісімі бойынша көннен 4—5 м. не одан да көп мөлшерде асық ататын орын белгіленеді. Оны сызықпен белгілейді. Ойыншылар осы жерден тұрып көндегі асықты ататын болады. Ойынды кім бірінші болып бастайтынын сақа иіру арқылы анықтайды. Сақасы алшы түскен ойыншы бірінші болып ату кезегін алады.Ойыншы асыққа дәл тигізіп, оны көнбе сызығынан шығарса, оны алады да, сақасы түскен жерден қайта атады. Сөйтіп көннен шығарғандарын ала береді. Егер оның сақасы көндегі асыққа тимей кетсе, асықты келесі ойыншы атады. Ал тігілген асықтарды бұзып, бірақ көннен шығара алмаса, қалған ойыншылар асықтарды сол жатқан қалыбында атып, көннен шығарып алуға тиіс. Ойын көндегі асықтар бойынша біткенше ойнала береді. Көндегі асық біткен соң, ойынға қатынасушылар бір-бірден көнге қайта асық тігіп, ойын қайта басталып, жалғаса береді.IY. Қорытынды. Асықты тігіп ойнау ойыны балаларды сабырлыққа, дәл тигізуге, байсалдылыққа үйретеді.

Сабақ тақырыбы: «Тас қала» асық ойыны туралы түсінік.Сабақтың мақсаты: Қазақтың ұлттық ойыны «Тас қала» асық ойыны туралы түсінік беру. Балалардың «Тас қала» асық ойынына деген қызығушылық қасиеттерін дамыту.Балаларды асықты тігіп ойнау ойыны арқылы байсалдылыққа дәлдікке, ұстамдылыққа, тәрбиелеу.Сабақтың көрнекілігі: Асықтар.Сабақтың барысы:І. Ұйымдастыру кезеңі. Амандасу рәсімі.Балалар жылулық шеңберінде бір-біріне жағымды тілек білдіріп, жарқын көңіл-күй, достық сезімін сыйлау.ІІ.Жаңа сабақ . Мұғалімнің сөзі. 1.Ой қозғау. «Тас қала» асық ойыны ойынын ойнату. Тақырып туралы мәлімет беру. Ойын тапсырмасы. Ойынның мақсаты — асық ұту. Шеңберден атып шығарған асықтарын ала береді. Ойын іс әрекеті. Атушы «Тас қалаға» саңасын дәл тигізіп, бір асықты шеңберден шығарса, ойынды жалғастырып, саңасы түскен жерден қайта атады. Ойын ережесі. Ойынға қатынасушыларға шек қойылмайды. Олар тегіс жерді таңдап алып шеңбер сызады да, дәл ортасына асықтарды бірінің үстіне бірін пирамида етіп жияды. Сонан соң асық тігілген жерден ойынға қатынасушылардың жас ерекшелігіне орай көн белгіленеді. Оның қашықтығы 7—8 метрден кем болмайды. Құралдар. Асықтар, әр баланың сақасы.Ойын барысыАсық ойынының ендігі бір түрі —«Тас қала» деп аталады. Ойынға қатынасушыларға шек қойылмайды. Олар тегіс жерді таңдап алып шеңбер сызады да, дәл ортасына асықтарды бірінің үстіне бірін пирамида етіп жияды. Сонан соң асық тігілген жерден ойынға қатынасушылардың жас ерекшелігіне орай көн белгіленеді. Оның қашықтығы 7—8 метрден кем болмайды. Ойынды бірінші болып бастайтын ойыншыны анықтау үшін сақаларын иіреді. Кімнің сақасы бұрын алшы түссе ойынды сол бастап, қалғандары да осы тәртіппен өз кезектерін алады. Алшы бірінші, тәйке екінші, бүге үшінші, шіге төртінші.Егер ойыншының асығы омпа түссе, онда ол алшыдан жоғары болып есептеледі де, бірінші орынды сол алады. Егер де екі не үш адамның асығы бірдей не алшы не бүк, не шік, не тәйке түссе, онда саңалар қайта иіріледі.Атушы «Тас қалаға» саңасын дәл тигізіп, бір асықты шеңберден шығарса, ойынды жалғастырып, саңасы түскен жерден қайта атады. Шеңберден атып шығарған асықтарын ала береді. Егер бірінші атушы тигізе алмаса, онда екінші ойыншы атады. Егер атқан ойыншы «Тас қаланы» бүзып, бірақ асықты шеңберден шығара алмаса, онда айыбын қосып «Тас қаланы» қайта түрғызады. Егер атушы тас қаланы бұзып бір асықты шеңберден шығарса, онд

Ресми байқаулар тізімі

Республикалық байқауларға қатысып жарамды дипломдар алып санатыңызды көтеріңіз!