Ұлттық тәрбие беру

Қыз ұзату- салт –дәстүріміздің ең қасиетті бөлігі болып табылады . Қыз ұзату- ол үлкен бақыт. Ертеден келе жатқан екі елдің арасындағы байланыс болар ер адам мен әйел адамның, ағайын мен халықтың алдында бата алып, отау құруға бастау болар салт-дәстүр.Қыз ұзату дәстүрі осы сөйлеммен шектелмейді. Қыз баланы болашақ жарына аттандыру үшін бірнеше міндеттелген ұғымдар мен сатыдан тұрады. Атап өтсек: бұл дәстүр бір қазақ елінде әр руда әртүрлі іс –әрекетпен орын алады.

Мысалы:

• Қалың мал – қыз баланы «сату» құны;

• Қыз танысу: қыз баланың туыстарынан, әдетте жеңгесі немесе жақын туысы, қыз аттанып отырғалы елдің жағдайы мен тұрмыс-тіршілігін көріп, таныс болады. Бұл – қызды ұзатар алдында болады.

• Той малы – күйеу бала жақтан келгендер алып келетін, келешек отау тігу тойында сойылатын мал. Оған қоса бағалы мата секілді қосымша сыйлықтар беріледі.

• Сүт ақы- қыздың анасына арналып берілетін ерекше сый-тарту.

Мұсылман қауымында ер мен әйелдің жақындасу шегі некемен басталады деп есептеледі. Қыз баланы аттандыра отырып, қыз елінде молда екі жастың некесін қияды.Құрсағында болғанда асыға күтіп, дүниеге келгелі көзінің қарашығындай қорғаған әр анаға қай баласын болмасын жат елге, жат жерге жіберу бауыр етін қажамай қоймас. Сәукеле таққан, қияр-қимас қарасымен алаңдап тұрған, жүрегінде жас сәби қыз баланы анасы қоштасу әнімен - сыңсумен шығарып салады.Ұзатылған қыз баланың тұрмыс-тіршілігіне керекті көрпе-төсек пен киім-кешектерін, кілем және әшекей бұйымдарын, жасау- жабдығын жасап, өзімен бірге аттандырып жіберу - қыздың ата-анасының міндеті . Қазақтың салты-дәстүрі мұсылмандық өмір әдемілігін сипаттайды. Соған орай әр заттың өз орнымен болғаны қазақтың мықтылығы мен үлгілі жарқын болшақты қамтамасыз ететіндей. Егер барлық салтымыз сақталып, түсірген келіннің қадірін білетін болсақ , онда сол босаға келін болып келе жатқан қыз балада жауапкершілік артады.

Ерулік

Б.Момышұлы атындағы орта мектептің «Ерулікке шақыру» тәрбие сағатынан көрініс.Жақыпбекова С,ЖакежановаШ
Ата дәстүрін ардақтау - қазақтың халықның ұлттық педагогикасының ұжданы.
«Атадан бала тусайшы, ата жолын қусайшы» деп, халық атадан балаға мұра болып келе жатқан жақсы қасиеттерді келесі ұрпақтың бойына сіңіріп, ізгілікке тәрбиелейді. Ата дәстүрі бойынша ең әуелі ата – ананы құрметтеп, солардың алдында ұрпақтық қарыздарды өтеу – кейінгі ұрпақтың міндеті. Ол ұрпақтық борыштар: ананың ақ сүтін, еңбегін өтеу, ата дәстүрлерін құрметтеп, одан әрі ол дәстүрлерді жалғастыру, адамгершілік қағидаларды қалтқысыз орындау болып табылады. Тәуелсіз мемлекетімізде ата – бабамыздан қалған қазынаның бірі салт – дәстүрлерді балаларымызға оны байтып мирас етіп қалдыру әр адамның міндеті деп есептеймін. Олай болса осы елдің ертеңі жасөспірімдерге салт - дәстүрімізді насихаттай отырып, ғасырдан – ғасырға жалғасып келе жатқан тәрбие көзін ананың ақ сүтімен бойына сіңіріп. Педагогика саласында ұттық педагогиканы насихаттау барлық ұстаздардың міндеті , осы салтымыздағы дәстүрлері тәрбие сағаттарына балаға үйрете отырып жалғасын табу болып табылады .Әр жұмысты ұлттық негізде құрай отырып, халқымыздың тамаша салт - дәстүрінің бірі «Ерулік» жөнінде кейінгі ұрпақ жан – жақты білуі тиіс . «Ерулік» жаңадан көшіп келген көршіні сақа шақырып өздерін таныстырады, сый құрметін көрсетеді. Көптеген ұлттарда мынадай мақал бар . Үй сатып алма , көрші сатып ал» ия көрші жақсы болса ол сенің бір бақытың. Ана дүниеде де сұрайды дейді көршіңмен қалай тұрдың деп – кім біледі бырақта көрші сенің ең жақын ағайынанда жақын адам жақсылықта да, жамандықта да сенімен ылғи бірге. Қианлсаң алыстағы туысыңа бармайсың көршің барасын . Сондықтан бұл дәстүрді барлық ұлттарда берік ұстайды.

Ерулікке жаңа түскен келінді де шақырасыз себебі үйге келіп - кетіп, араласып тұру үшін, өзінің келін түсірген отбасына деген құрметін көрсету үшін шақырады , бұның барлығы үлкендердің кішігі деген құрметі жоғары болса кішілер үлкендерді мінтетті түрде сыйлайды деген мағынаны білдіреді.

Енші

Енші деп қазақ халқым бекер айтқан ба? Ол бір салтымыздың ең мағыналы дәстүрі.Жаңадан бөлініп шыққан отауға берген көмек деп саналады ,себебі ата –бабамыз жас отау өмірге енді ғана аяқ басқан өмірді бастамас бұрын қиыншылығын көрмесін деген ұғыммен ол отбасына әкесі еншісін бөліп берген . Ол – мал мүлік,қаржыдай көмек

Сыбаға

Сыбаға салтымыздың қысқы соғымнан немесе басқа да жасаған той, ас берсе келмей қалған адамға арнайы сақталып қойылатын дәм .Мынау сіздің сыбағаңыз деп беріп те жібереді. Немесе сыбағаңызды жеп кетіңіз деп қонаққа шақырады. Бұл дәстүр бойынша адамдар бірін –бірін құрметтеп , біріне –бірінің ұлкен сыйластығының жарқын көрінісі. Ұяда не көрсең, ұшқанда соны ілерсің деп бекер айтпаған.