1917-1930 жылдардағы қазақ балалар әдебиеті.

1 слайд
Орындаған: Адилханова Г.Қ. Тақырыбы:1917-1930 жылдардағы қазақ балалар әдебиеті.

1 слайд

2 слайд
Балалар әдебиеті - әрбір ұлт мәдениетінің мықтап қаланған тас іргесі, халықтың рухани ахуалын балалар әдебиетінің дамуымен өлшеу керек, балалар әдебиеті жолға қойылмай тұрып, әдебиетіміз кемелдену үстінде деп мақтанушылық – үйдің ірге тасын қаламай тұрып, шатырын жабамын деген әурешілікпен бара-бар.

2 слайд

3 слайд
Қазақ балалар әдебиеті —  қазақ әдебиетінің  мектеп жасына дейінгі және мектеп жасындағы балаларға арналған саласы. Оның қайнар көзі  қазақ фольклорынан  бастау алады  20-30 жылдары көркем әдебиетке тікелей қатысты қаулылар қабылданды. 1925 жылы 18-маусымда Орталық комитет қабылдаған «Партияның көркем әдебиет саласындағы саясаты туралы» қаулысы ел мәдениетін пролетарит мүддесіне ыңғайлау саясатын ұстанды. 1932 жылы 23-сәуірдегі «Көркем әдебиет ұйымдарын қайта құру туралы» қаулысы бойынша пролетарит жазушыларының ассоцициялары таратылып, Кеңес жазушыларының Одағы құрылды.

3 слайд

4 слайд
Балалар әдебиетінің жіктелуі, салаланып дамуы, сараланып сөз бола бастауы 30-шы жылдарынан басталды. 1927 жылы “Өтірік” деген жинаққа жазған алғысөзінде І.Жансүгіров “Ел өтірігі үлкендерден гөрі балалардікі, балалар әдебиетіне жатады”- деп өтірік өлеңге бірінші рет анықтама береді. 1931 жылы жазған “Мен қалай жаздым?” мақаласында “Бізде балалар әдебиеті жасалмаған әдебиет. Сондықтан менің бір ойым осы әдебиеттің бізде жасалуына көмектесу еді” – деген

4 слайд

5 слайд
М.Әуезов “Әр жылдар ойлары”, “Ертегілер” деген еңбектерінде “Балалар әдебиетінің арғы төркіні халықтық шығармалардан туады” деп көрсетеді. С.Ерубаев “Балалар әдебиетін жасайық” деген мақаласында(1930) мектепте оқитын жүз мыңдаған оқушылардың балалар әдебиетіне шөліркеп отырғандығын айтады. Б.Бұлқышевтің Қазақстан Жазушыларының ІІ съезі қарсаңында жазылған “Балаларға жақсы кітаптар керек” мақаласында балалар әдебиетіне жеткілікті дәрежеде көңіл бөлінбей келе жатқандығы айтылады.

5 слайд

6 слайд
С.Ерубаев қазақ балалар әдебиеті жайында. Горькийдің 20-жылдардың аяғы мен 30-жылдардың басында жарыққа шыққан “Тағы да сауаттылық туралы”, “Балалар әдебиеті туралы”, “Балаларға - әдебиет”, “Тақырыптар туралы”, “Балалар кітаптары мен ойындары туралы жазбалар” мақалаларында да болашақ балалар жазушыларын тәрбиелеу мәселесі басты орынға қойылды. Саттар мақаласының нысанасы да осыған саяды. Саттар ақын-жазушыларға “…балалардың өз тілімен өз өмірлерінен де жазып беріңдер” деу арқылы аңғартып өтеді. С.Ерубаевтың аталған мақаласынан балалар әдебиетін ересектер әдебиетінен дараландырып тұратын сипаттарға сол тұстағы қазақ қаламгерлерінің назарын аудармақ болған мақсатын байқағандаймыз. Саттар хат иелері – кішкентай оқырмандар жөнінде былай дейді: “Бұл оқушылар – кітапқа, қызғылықты өмірге, күреске құмар оқушылар. Бұлардың бәрі де “қызғылықты кітап жоқ, ал болса аз” дейді”.

6 слайд

7 слайд
Б.Бұлқышев Қазақстан жазушыларының ІІ съезі қарсаңында жазылған “Балаларға жақсы кітаптар керек” мақаласында балалар әдебиетіне жеткілікті дәрежеде көңіл бөлінбей келе жатқандығын айтады. Мақаладан Баубектің бала психологиясын жетік білетіндігі байқалады. Олардың әр нәрсеге әуестенгіш, әсерленгіш, жылт еткен құбылысқа ынтық көңілдерін тап басып көрсетеді. Балалар үшін үлкен тәрбие құралы – көркем әдебиет екендігін жұртшылық есіне салады. Қазақ балалар әдебиетінің сараланып сөз бола бастауы ХХ ғасырдың 30-жылдарында басталса, Баубектің балалар әдебиеті мәселелеріне арнаған мақалалары сол тұстағы зерттеулер сапында балалар әдебиетінің даму ерекшелігінен қалың жұртшылықты хабардар етті. Сонымен Баубек ізденісі өткеннен бастау алған және өзге ел мәдениеті мен әдебиеті дәстүрінен үлгі алған сапада ғана емес, жаңашылдыққа бой алдырған сапада да жемісті болды.

7 слайд

8 слайд
Балалар әдебиетінің ерекшеліктері. М.Горькийдің 1928 жылдан 1936 жылға дейін жазған «Тағы да сауаттылық туралы»(1928), «Құлағына мақта тығып алған адам»(1930), «Жауапсыз адамдар туралы»(1930), «Балаларға әдебиет»(1933), «Тақырып туралы»(1933), «Ертегілер туралы»(1935) деген көптеген еңбектері ғылымға және балалар әдебиеті жайында жазылған сын мәселелеріне енгізілген ірі мұра болып табылады. Аталған мақалалар балалар әдебиетінің теориясын дамытқан еңбектер болып саналады. М.Горькийдің айтуынша балалар әдебиетінің өзіндік өзгешелігі қайсы? Баланың талғамы, ойы, ықыласы, есі, қабілеті, тілінің даму мәдениеті, олардың өсу, есею жылдарына қарай әр түрлі ерекшеліктері болады. Жазушы тіл шеберлігін игерумен қатар, алдыңғы қатардағы білімді, мәдениетті азамат болумен қатар, бала тәрбиесіндегі мақсаты мен міндетін ұмытпауы керек

8 слайд

9 слайд
1912 ж. орыс ақын-жазушыларының мысалдарын қазақ тіліне аударып, оған өзінің төл шығармаларын қосып, "Үлгілі тәржіма" атты кітап шығарды. "Үлгілі бала" оқулығын шығарған педагог жазушы С. Көбеевтің де Қазақ балалар әдебиетін дамытуға сіңірген еңбегі мол. Қазан төңкерісіне дейінгі таңдаулы үлгілері катарында М. Көшімовтың "Әдеп" (1907), "Ақыл" (1908) атты жинақтарын, М. Нұрбаевтың "Көргенді бала - үлгілі ана" (1908), Е. Можитовтың "Қазақ шәкірттеріне ақыл" (1910), М. Дибердиевтің "Қазақ балаларына қирағат кітабы" (1910) кітаптарын, сондай- ақ, Т. Жомартбаевтың "Балаларға жеміс" (1912) кітабын атауға болады. 30-жылдары Қ. Әбдіқадыров, А. Тоқмағамбетов, Г. Жароков, Ж. Саинның, 40-жылдары Қ. Аманжоловтың, М. Хакімжанованың, Е. Ормановтың балаларға арналған өлең-жырлары жарияланды.   30-жылдардан бастау алған драматургия саласы да Қазақ балалар әдебиетінде қызу қолға алынып, лайықты жалғасты. Жазушылар І. Жансүгіров, А. Садуақасов, Т. Ахтанов, С. Омаров, Ш. Ахметов, т.б. - балаларға арналған алғашқы пьесалардың авторы. Қазақ балалар әдебиетінің дамуына 1912-30 жылдар үлес қосқандар және шығармалары

9 слайд

10 слайд
Пайдаланған әдебиет 1. «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы « Қазақ энциклопедиясы» 2. Интернет материалдары.

10 слайд