7-сынып "Көсемшенің жасалуы"

1 слайд
Қазақ тілім – өз тілім , ана тілім, Абай , Мұхтар сөйлеген дана тілім . Қастерлейді ұл-қызың мәңгі сені . Болашағым , бақытым дара тілім. Психологиялық дайындық

1 слайд

2 слайд
Үй тапсырмасын тексеру Көсемшенің жасалуы мен түрлері

2 слайд

3 слайд
Етістік дегеніміз не? Етістіктің өзіне тән белгілері қандай?

3 слайд

4 слайд
Етістік құрамына қарай қалай бөлінеді?

4 слайд

5 слайд
Етістіктің болымды, болымсыз түрінің ерекшелігі неде? Болымсыз етістік қалай жасалады?

5 слайд

6 слайд
Салт етістік пен сабақты етістіктің мағыналық ерекшеліктері неде?

6 слайд

7 слайд
Етістіктің есімше түріне анықтама бер?

7 слайд

8 слайд
Не себепті есімше етістіктің ерекше түрі деп аталады? Есімшенің жасалу жолдары қандай?

8 слайд

9 слайд
Етіс нені білдіреді?Етістің қандай түрлері бар және олар қалай жасалады ?.

9 слайд

10 слайд
Барша заттың бір өзімде қимылы, Сөз табының күрделісі, қиыны Сабақты, салт, есімше мен көсемше Шақ пен рай, етіс те боп жиылдым.

10 слайд

11 слайд
Көсемшенің жасалуы мен түрлері

11 слайд

12 слайд
Сабақтың мақсаты: Білімділік:оқушыларға көсемше туралы жалпы түсінік бере отырып , жасалу ,түрлену , қолдану жолдарын үйрету. Дамытушылық: теориялық материалдарды жүйелі, тиянақты орындауға дағдыландыру, өз бетінше жұмыс істеуге, еркін сөйлеуге баулу. Тәрбиелік: әдеби тілде сөйлей білуге үйрету , ұқыптылыққа,жинақылыққа,әдептілікке тәрбиелеу.

12 слайд

13 слайд
Негізгі қимыл, амалды білдіретін немесе оны айқындай түсіп, қосымша қимыл, амалды білдіру қызметінде жұмсалатын етістіктің түрі көсемше деп аталады. Көсемше де етістіктің ерекше түрі. Есімше сияқты көсемше де екі түрлі мәнде, екі түрлі қызметте қолданылады. Іс-әрекеттің жай күйін білдіріп, пысықтауыш болады (Айқын жолдасына таңдана қарады), жіктеліп немесе көмекші етістікпен тіркесіп, баяндауыш болады (Бүгін сыныбымызда ашық сабақ өтіп жатыр).

13 слайд

14 слайд
Көсемшенің түрлері: а) Етістік + - ып, - іп, - п. Кітапты жат-ып оқыма.  ә) етістік + - а, - е, - й. Еділ әңгімесін айт – а бастады.  б) Етістік + - ғалы, - гелі, - қалы, - келі. Көсемше етістік түрлеріне немесе етіс, болымсыз етістік тұлғаларына төмендегі жұрнақтар жалғану арқылы жасалады.

14 слайд

15 слайд
1-тапсырма. Берілген етістік- терден көсемше жасау . Қалану, жаз , айт, кел , жүр. Үлгі: қалан-ып, қалан-ғалы, қалан-а.

15 слайд

16 слайд
Деңгейлік тапсырмалар. І топ . Көсемше жұрнақтарын қатыстыра отырып, мағынасы сәйкес сөзбен тіркестір. (Дәптерге орындайды) 1. Таң----------------------жымыңда+п тұр 2. Жұлдыз----------------ағар+ып атты 3. Ай------------------------жау+ғалы тұр 4. Боран-------------------сыңғырла+й соғылды 5. Қоңырау---------------жарқыра+й+ды 6. Жаңбыр----------------гуілде+й соқты

16 слайд

17 слайд
II топ. Жақшадағы етістіктерді көсемшеге айналдырып жазыңдар. Мен саған(бару) жатырмын.Самат маған (айту) отыр.Ләззат хат (жазып)отыр.Сені (көрмеу)көп болды.Бала кереуетте(ұйықтау)жатыр.Мен мына кітапты (оқу)отырмын.Меруерт әжесіне көйлек (алу)жатыр. Мұғалім бізбен (сөйлесу)келеді.

17 слайд

18 слайд
ІІI топ. Тапсырма. Төмендегі көсемшелерге морфологиялық талдау жасау (Алдымен дәптерге сосын тақтаға орындау) . Түседі, барады, сөйлеппін, бұрылғалы, тартып, салынғалы. Түс-е-ді Түс-етістік, -е-көсемше, -ді-жіктік жалғау ІІІ жақ.

18 слайд

19 слайд
“Кім жылдам?” Есімше,көсемше,етіс тұлғалы сөздерді ажыратып жазу. I топ есімше тұлғалы сөздерді табу . II топ көсемше тұлғалы сөздерді табу. III топ етіс жұрнақтары жалғанған сөздерді табу.

19 слайд

20 слайд
Семантикалық картамен жұмыс. Р\ с Сөйлемдер Есімше Көсемш е 1Тұрар есікті ашып қойды. 2Сірә,бүгін күннің көзі көрінбес. 3Қар жапалақтары басына қона бастады. 4Отанын сүйген отқа жанбайды 5Ауылдың бар баласы маған қарайтын. 6Жаз шыға еліне қайтқалы жүр. 7Жолдасын тастаған жолда қалар.

20 слайд

21 слайд
“Талдау - табыс кілті” I топ көсемше,жұрнақ сөздеріне фонетикалық талдау. II топ “Асыл бұйым тозбайды”морфологиялық талдау. III топ Үндемеген үйдей пәледен құтылады.Сөйлемге синтаксистік талдау .

21 слайд

22 слайд
Қорыту: II топ. Есімше мен көсемшенің ұқсастығы мен айырмашылығы қандай? I топ. Көсемше туралы не білдік? III топ. Етістік ағашына етістік туралы не білеміз?

22 слайд

23 слайд
Тест тапсырмалары 1.Б 2.Б 3.Ә 4.Б 5.Б 6.Б 1-3 - “3” 7.А 4-6 - “4” 8.Б 6-8 - “5”

23 слайд

24 слайд
Етістіктің бір түрі Көсемше -ғалы,-гелі -қалы,-келі, -ып, -іп, -п, -а, -е,-й, Есімше   -ған,-ген, -қан,-кен, -ар,-ер, -с, -р, -мақ, -мек, -пақ, -пек -бақ, -бек, -атын, -етін Үйге тапсырма: 258-жаттығу сөйлем мүшесіне талдау , 132 бет .Білім , өнер тақырыбындағы көсемшесі бар мақал- мәтел теріп жазу.

24 слайд