«Абай табиғат жыршысы»

1 слайд
Түркістан облысы Қазығұрт ауданы   «Шарбұлақ» жалпы орта білім беретін мектебі 3-сынып оқушысы Жұмабек Қыдырәлі ҒЫЛЫМИ ЖОБА Тақырыбы: «Абай табиғат жыршысы» Секция:қазақ әдебиеті

2 слайд
Зерттеу жұмысының мақсаты : Абайдың тау тұлғасына үңіле отырып, оны тереңірек танып білу. Абайдың табиғат тақырыбындағы өлеңдерін насихаттау.

3 слайд
 Абайдың асыл мұралары қазір де өзекті, жас ұрпақты тәрбиелеуде маңызды құрал болып отыр. Ендеше, бүгінгі ұрпақ, біз үшін Абай – ұлы ұстаз, ал оның мұралары – Мәңгілік Елдің таусылмас асыл қазынасы. «Өлді деуге сыя ма, ойлаңдаршы, өлмейтұғын артына сөз қалдырған», - деп ақынның өзі айтып кеткендей, Абай бүгін жарқын бейнесімен, жалынды жырымен, нақыл сөздерімен бізбен бірге жасасып келеді.

4 слайд
 Табиғат көркем әдебиеттен үлкен орын алды. Абайдың айрықша жырлағанының бірі табиғат болды. Ол табиғат аясында өсіп, оны сүйе білді.  Абайдың табиғат лирикасы - кең көлемді мол қазына. Биігі бітпес, тереңі таусылмас сырлы мұра. Абай бүкіл бір халықтың ұлттық мәдениетінің ғасырлық мерейі, әдебиетінің заңғар биігі. Абайдың «Желсіз түнде жарық ай», «Күз», «Қыс», «Жаз» деген өлеңдерін оқығанда, табиғаттың әртүрлі құбылысы көзіңе елестейді. Жаратылыстың жайдары жазын, түсі суық тұманды күзін, не болмаса сақылдаған аязы мен қарлы боранын өзің көріп тұрғандай боласың.

5 слайд
 Сұр бұлт түсі суық қаптайды аспан, Күз болып, дымқыл тұман жерді басқан. Білмеймін тойғаны ма, тоңғаны ма, Жылқы ойнап, бие қашқан, тай жарысқан. Жасыл шөп, бәйшешек жоқ бұрынғыдай, Жастар күлмес, жүгірмес бала шулай. Қайыршы шал-кемпірдей түсі кетіп, Жапырағынан айрылған ағаш, қурай. Сидиған, көркінен айырылған ағаш-қурайды, мүсәпір, өмірінің көркі жоқ қайыршы шал- кемпірге ұқсатады. Мысалы: «Күз» деген өлеңінде Абай:

6 слайд
 Жаздыгүні шілде болғанда,  Көкорай шалғын, бәйшешек,  Ұзарып өсіп толғанда;  Күркіреп жатқан өзенге,  Көшіп ауыл қонғанда;  Шұрқырап жатқан жылқының  Шалғыннан жоны қылтылдап,  Ат, айғырлар, биелер  Бүйірі шығып, ыңқылдап,  Суда тұрып шыбыңдап,  Кұйрығымен шылпылдап,  Арасында құлын-тай  Айнала шауып бұлтылдап.Жылдың 4 мезгілі туралы жазылған өлеңдері бейнеті мен азабы мол мал баққан шаруаны баянсыз көшпелі ауылды көрсететін сұлу шығармалар болып табылады. Мәселен «ЖАЗ» өлеңінде:

7 слайд
 « Жазда » күркіреп жатқан өзеннің көкорай- шалғын жағасына көшіп барып қонып жатқан ауыл, ақ білегін сыбанып үй тіккен қыз- келіншектер, өзен жағасында шыбындап, бөгелектеп тұрған құлын-тайлы көп жылқы одан әрі сол ауыл шындығы өрістеп кете беретін болса, « Қыста » шидем мен тондарын қабаттап киіп, оранып алса да долы боранға «бет қарауға шыдамай сырт айналып», тағы да мал соңында қаржамылып, мұз жастанған жылқышылар, суық тиіп, титығы құрыған тай-құнандарға ауыз салуға аран ашып, жанталасып айдалада соқақ-қоқақ жортып жүрген аш қасқырлар көз алдымызға келеді.

8 слайд
 Ақ киімді, денелі, ақ сақалды,  Соқыр, мылқау, танымас тірі жанды.  Үсті-басы ақ қырау, түсі суық,  Басқан жері сықырлап, қеліп қалды.  Дем алысы - үскірік, аяз бен қар,  Кәрі құдаң - қыс келіп, әлек салды.  Ұшпадай бөркін киген оқшырайтып,  Аязбенен қызарып ажарланды.  Бұлттай қасы жауып екі көзін,  Басын сіліксе, қар жауып, мазаңды алды. Абай атамыздың «Қыс» өлеңінде:

9 слайд
 Жазғытұры қалмайды қыстың сызы, Масатыдай құлпырар жердің жүзі. Жан-жануар, адамзат анталаса, Ата-анадай елжірер күннің көзі. Ал көктем жайлы өлеңінде:

10 слайд
 Мен өз түсінігім бойынша “бас ақын” шығармаларындағы кейбір табиғат суреттерін көрсеттім. Табиғат суреті – мәңгі өлмес тақырып, өйткені адам табиғатпен біте қайнасқан, бірге өмір сүреді.  Абай шығармашылығына үңілсек жылдың төрт мезгілінен бастап, табиғаттың қилы құбылыстарын көз алдымызға келтіріп, түсіне оқи аламыз. Әсем де әсерлі әлемде жүргендей боламыз. Қорыта айтқанда «Абай - дана, Абай-дара қазақта!»

11 слайд
 Абай Құнанбайұлының 175 жылдық мерейтойы тойланады. Абай-қазақ халқының ұлы перзенті, ақын дарын иесі. Абайдың өнегелі өмірі, әрбір ұланның жүрегінде мақтаныш сезімін ұялатады. Абайдың әр сөзі білген адам үшін өнеге, өсиетке толы.  Асыл сөзді іздесең,  Абай оқы ,ерінбе!  Адамдықты көздесең  Жаттап тоқы көңілге,-деп С.Торайғыров жырлағандай, сондықтан Абай сөзімен айтқанда, адам болам десеңіз, абай жолымен жүріп,ата баласы емес, адам баласы болып, адамгершілік пен ізгілік қасиеттерін бойға сіңіре беріңіздер деп айтқым келеді.

12 слайд
Абайды таныту арқылы біз Қазақстанды әлемге танытамыз, қазақ халқын таныта-мыз, Абай әрқашан ұлттық ұранымыз болуы тиіс. Н.Ә.Назарбаев

13 слайд

14 слайд
Дайындық барысы

15 слайд

16 слайд
Кітапханадағы дайындық

17 слайд
Мектеп оқушыларына А.Құнанбайұлының табиғат лирикасы туралы ақпарат беруда

18 слайд

19 слайд

20 слайд

21 слайд
http://yznaika.com/powerpoint

22 слайд