Материалдар / Әбділдә Тәжібаев толағай ақын, толастамас жыр иесі.
2023-2024 оқу жылына арналған

қысқа мерзімді сабақ жоспарларын

жүктеп алғыңыз келеді ма?
ҚР Білім және Ғылым министірлігінің стандартымен 2022-2023 оқу жылына арналған 472-бұйрыққа сай жасалған

Әбділдә Тәжібаев толағай ақын, толастамас жыр иесі.

Материал туралы қысқаша түсінік
Қазақ әдебиеті мұғалімдерге қажет
Авторы:
Автор материалды ақылы түрде жариялады.
Сатылымнан түскен қаражат авторға автоматты түрде аударылады. Толығырақ
25 Қазан 2020
316
0 рет жүктелген
Бүгін алсаңыз 25% жеңілдік
беріледі
770 тг 578 тг
Тегін турнир Мұғалімдер мен Тәрбиешілерге
Дипломдар мен сертификаттарды алып үлгеріңіз!
Бұл бетте материалдың қысқаша нұсқасы ұсынылған. Материалдың толық нұсқасын жүктеп алып, көруге болады
img_page_1
Материал жариялап тегін сертификат алыңыз!
Бұл сертификат «Ustaz tilegi» Республикалық ғылыми – әдістемелік журналының желілік басылымына өз авторлық жұмысын жарияланғанын растайды. Журнал Қазақстан Республикасы Ақпарат және Қоғамдық даму министрлігінің №KZ09VPY00029937 куәлігін алған. Сондықтан аттестацияға жарамды
Ресми байқаулар тізімі
Республикалық байқауларға қатысып жарамды дипломдар алып санатыңызды көтеріңіз!
Сабақтың тақырыбы : Әбділда Тәжібаев –толағай ақын,толастамас жыр иесі. «Портреттер» толғау эссесі, «Монологтар» поэмасы.

1 слайд
Сабақтың тақырыбы : Әбділда Тәжібаев –толағай ақын,толастамас жыр иесі. «Портреттер» толғау эссесі, «Монологтар» поэмасы.

Сабақтың мақсаты : Әбділда Тәжібаев өміріне қатысты тың деректермен таныстыра отырып, «Портреттер» поэмасы ме

2 слайд
Сабақтың мақсаты :   Әбділда  Тәжібаев   өміріне   қатысты  тың  деректермен   таныстыра   отырып,  «Портреттер»  поэмасы   мен  «Монологтер»   драмасы  туралы  түсінік   беру.   Туған  жерді,елді  сүюге,ынтымақтастықты   дәріптеу.  Ұлттық  мәдени  мұрамызды   құрметтеуге,  білімді  әрі  өнегелі  болуға   тәрбиелеу.

Қосымша мәлімет Қасиетті Сыр өңірі – ерте замандардан халқымыздың күнкөріс, тіршілігінің таусылмас көзі,белгілі меке

3 слайд
Қосымша мәлімет Қасиетті Сыр  өңірі  –  ерте  замандардан  халқымыздың  күнкөріс,   тіршілігінің  таусылмас  көзі,белгілі  мекен  жайы.  Бұл  жер  еліміздің   басына  қиын-қыстау  күн  туғанда  халықтар  әр  жақтан  келіп  қоныс   теуіп  паналайтын  аймақ  болған.  Шалқып  жатқан  Сырдарияның  өн   бойын  жергілікті  халық  туған  анасындай  аялап,  қастерлеп  келеді. Сырдария  өзені  ықылым  замандардан  бері  Тұран  ойпатындағы   бірден-бір  өркениет  білгісі  болып  келеді.  Мұнда  ғұмыр  кешіп,   дүниеден  өткен  талай  –  талай  қауымдар  мен  ұлыстардың  кіндігін   Сырдария  кескен.  Түрік  тектес  халықтарының  ел  болып  ғұмыр   кешуіне  де  шапағатын  тигізген  осы  Сыр-  ана. Ә.Тәжібаев ауылы –   Шиелі  ауданындағы  Телікөл  ауылдық  округінің  орталығы,аудан   орталығының  Шиелі  кентінен  солтүстік  батысқа  қарай  12  км  жерде   орналасқан.  Тұрғыны  1,5  мың  адам  (2005).  Ауыл  2000  жылға  дейін   Қызыл  дихан  деп  аталған.  1975  –  96  ж.  қаракөл  қойын  өсіретін   «Телікөл»  кеңшарының  орталығы  болған.  Қазіргі  таңда  бұл  ауыл   Әбділдә  Тәжібаев  атамыздың  атымен  аталады.

4 слайд

Атақ дәрежелері: Ә. Тәжібаев қоғамдық еңбектерге белсене араласуының арқасында Жоғарғы кеңес депутаты болды. Екі

5 слайд
Атақ дәрежелері: Ә. Тәжібаев   қоғамдық   еңбектерге  белсене  араласуының   арқасында  Жоғарғы  кеңес  депутаты  болды.  Екі  мәрте   Еңбек  Қызыл  Ту, Ленин,  «Құрмет  белгісі»  ордендерімен,   бірнеше  медальдармен марапатталған.

6 слайд

«Әбділда тудырған шығармалардың жиынын үш айқын салаға бөлуге болады. Оның біріншісі – ұсақ түрдегі сыршыл өле

7 слайд
«Әбділда тудырған  шығармалардың  жиынын  үш   айқын  салаға  бөлуге  болады.  Оның  біріншісі  –   ұсақ  түрдегі  сыршыл  өлеңдер.  Екіншісі  –   поэмалар.  Үшінші  саласы  –  пьесалар  болады»   М.Әуезов. Ә.  Тәжібаев  ХХ  ғасырдағы  қазақ  көркем  сөз   өнерінің  өсіп  толысуына,  қарыштап  дамып,   әлемдік  өркениетті  әдебиеттердің  қатарынан   орын  тебуіне  ірі  үлес  қосқандардың  бірі,  сыр   елінің  саңылақ  ұлы.Ақынның  еңбектерін  үлкен  3   салаға  бөліп  қарастыруға  болады.  

Өлеңдері Дарамалық, комедиялық туындылары. поэмалары «Сырдария», «Теңізбен бетпе-бет », «Келеміз», «Қара теңізге», «

8 слайд
Өлеңдері Дарамалық, комедиялық туындылары. поэмалары «Сырдария», «Теңізбен   бетпе-бет  »,  «Келеміз»,   «Қара  теңізге»,  «Теңізге   тілек»,  «Сыр  жырлары»   «Сорлайды  екенбіз»,   «Тынықсын,тимеңдер   адамға» «Майра»,  «Жалғыз  ағаш   орман   емес»,»Көңілдестер»,   «Қыз  бен  жігіт»,   «Монологтер»,  «Той   боларда»,  «Дубай   Шубаевич»,   «Сағынамын  күн  сайын» «Ақ  қайың»   М.Әуезовпен  бірге   жазған  тұңғыш  пьесасы   «Құлғарадан»,   «Темірші»,  «Комсомол   сөйлейді»,   «Портреттер»,«Ашықтар », «Ой»,  «Күй  атасы»,   «Еске  алу»,  «Катерина»,   «Күзетші»,  «Толғау»,   «Күйеулер»,  «Абыл»,   «Ақын»,  «Ол»,  «Ағалар   туралы»,  «Комунист   сөзі»,  «Құрдастар»,   «Майра».  

Поэма -шығармада жеке дара көрнекті образдары бар,сюжетті,оқиғалы,ұзақ,көлемді өлең.Кейде поэманы әңгімелі жыр,к

9 слайд
Поэма -шығармада жеке  дара  көрнекті  образдары    бар,сюжетті,оқиғалы,ұзақ,көлемді  өлең.Кейде  поэманы  әңгімелі   жыр,кейде  қысқаша  жыр  деп  те  атайды.  Ақынның   ең  шоқтығы  биік   күрделі  философиялық  үлгіде  жазылған  поэмасы-  «Портреттер».Бұнда   заманның  көкейкесті  сырлары,адамның  қат-қабат  тағдыры,уақыт   алдындағы  жауапкершілігі  суреттеледі.Ақын  ұрпақтар   тұтастығын,буындар  аманатын  толғайды.Поэмадағы  әкенің  балаға   беретін  сағаты-символдық  мәнге  ие,жинақтаушылық  күші  бар  көркем   деталь.Поэманың  бас  кейіпкері-лирикалық  кейіпкер.Адам   тағдыры,характері  осы  лирикалық  кейіпкердің   түсінігі,сезімі,ойы,толғанысы  арқылы  беріледі.Лирикалық  кейіпкер  көз   алдынан  өткен,өзі  көрген  күрескер  ұрпақтарының  өмірінен  сыр   шертеді.Өмірді  паравозымен  өрге  сүйреген  әке  тағдыры,әке  орнына   аренаға  шыққан  аға  тағдыры,бұлардың  орнын  басқан  талантты   қарындасының  тағдыры  суреттеледі.Поэманың  шешімі-осы   әкелердің,ағалардың,қарындастардың  –жалпы  күрескер  ұрпақтардың   төгілген  қанымен  келген  өмірді  сақтауға,қадірлеуге  үйретеді.

Монолог -шығармада бір адамның пікір түйе сөйлеген сөзі.Монолог негізгі кейіпкердің сезімін,көңіл күйін,ойын білді

10 слайд
Монолог -шығармада бір  адамның  пікір  түйе   сөйлеген  сөзі.Монолог  негізгі  кейіпкердің   сезімін,көңіл  күйін,ойын  білдіріп,сахнаға   шығуын  да  дайындайды.«Монологтер»   сахналық  поэма  болып  табылады. Ақын  мен  уақыт  арасындағы  тартысты  айтыс   түрінде.Соңында  Сәкен  монологы. «Ол  –  әдебиеттің  тынысын  тарылтқан  небір   қиын  кезеңдерде  «шындық»  деп  жаны   шырқыраған,  ұлт  перзентінің  намысты  сөзін   айта  білген,  ақиқат  туын  қолдан  түсірмеген,   жаратылыстан  қайсар  мінезді,  адал  ер   азамат  еді. Әбділда  Тәжібаев  –  қазақ  әдебиетінің   көрнекті  өкілдерінің  бірі»

Әбділда Тәжібаевтың «Монологтар» поэмасы 1964 жылы «Жүректілер» атты жинақта жарияланған. Бұл – ақынның драматургия

11 слайд
Әбділда Тәжібаевтың  «Монологтар»  поэмасы  1964  жылы   «Жүректілер»  атты  жинақта  жарияланған.  Бұл  – ақынның  драматургия   саласындағы  еңбегі.  Автор  өзі  шығармасының  жанрын  «сахналық   поэма»  деп  атаған.  Поэмада  9  кейіпкер  бар.  Олар  түрлі  кезеңдерде   өмір  сүрген  танымал  тарихи  тұлғалар.  Бірі  ақын,  бірі  әнші,  бірі  ғалым,   бірі  батыр,  бірі  еңбек  ардагері.  Олардың  бәрінің  басын  бір  жерге   тоғыстырып  тұрған  бас  кейіпкер  ақыннның  өзі  және  уақыт  атты   құдірет.  Поэмада  уақыт  данышпан  қарт  ретінде  беріледі.  Уақыт  пен   ақын  айтысқа  түсіп,  керек  жерінде  уақыт  ақынды  сөгіп  алып  отырады.   Уақыт  ақынға  талап  та  қояды.  Алайда  әр  талабының  өз  орындаушысы   шығады.  Кейде  ол  талапты  орындаған  жанның  өзі  опа  таппаған   болады.  Автор  бұл  өмірдегі  басты  құндылықты  іздеп,  шарқ  ұрады.   Ақыры  өмірдегі  ең  басты  құндылық  - адам  екенін  түсінеді.   Шығарманың  идеясы  да  осы.  Бір  ғасырда  бір  рет  қана  туатын,  өмірден   өтпес,  көңілден  кетпес  адамдар  болады,  олардың  істеген  істері  талай   ұрпаққа  өнеге.  Композициялық  жағынан  поэма  екі  тарауға  бөлінген.   Әр  кейіпкер  өз  жайын  бірінші  жақтан  баяндайды

Поэманың алғашқы тарауында уақыт ақынға Ленинді жырла деген ұсыныс айтады. Ақын қолынан келмейтінін айтады. Сол

12 слайд
Поэманың алғашқы  тарауында  уақыт  ақынға  Ленинді   жырла  деген  ұсыныс  айтады.  Ақын  қолынан  келмейтінін   айтады.  Сол  кезде  Ленинді  жырға  қосқан,  Отанды  қорғаған,   қазақтың  мұңын  айтқан  Сәкен  Сейфуллин  ортаға  шығып  өз   жайын  сөз  етеді.  Ақыры  атылып,  көрінің  де  белгісіз  болып   қалғанына  налиды.  Сәкен  монологінде  оның  өз  өлеңдері  де   беріледі.  Мұнан  кейін  генерал  Панфилов,  Төлеген  Тоқтаров,   Мәншүк  Мәметова,  Ыбырай  Жақаев,  Күләш  Байсейітова,   Қаныш  Сәтбаевтар  өздері  өмірде  қастер  тұтқан  ойларын   бөліседі.  Ақын  –  адам  өз  қолымен,  маңдай  терімен  жасаған   асқақ  заттарға  мадақ  айтып,  адамды  қорлауға  жол  бермеу   керектігін,  бүгінгі  үшін  де,  ертеңгі  үшін  де  адамдардың   жауапты  екендігін  еске  салады.  Поэманың  жалпы  сюжеті   осы.

13 слайд

1- тапсырма Дұрыс, бұрысын белгілеңіз. Дұрыс Бұрыс Ә.Тәжібаевтың «Портреттер» поэмасының тақырыбы- қазақ халқының тарихында

14 слайд
1- тапсырма Дұрыс, бұрысын белгілеңіз. Дұрыс Бұрыс Ә.Тәжібаевтың «Портреттер» поэмасының тақырыбы- қазақ халқының тарихындағы ұлы тұлғалардың өнегелі өмірі.     Ә.Тәжібаевтың «Портреттер » поэмасы 1959 жылы жазылған.     «Портреттер» поэмасында бір отбасының өмірі баян етіледі     Поэма бес тараудан тұрады.    

Әкесі Джульетта Анасы Саттар Бірнеше дұрыс жауапты белгілеңіз. Ә.Тәжібаевтың « Портреттер » поэмасының кейіп

15 слайд
Әкесі Джульетта     Анасы     Саттар    Бірнеше дұрыс жауапты белгілеңіз. Ә.Тәжібаевтың « Портреттер » поэмасының кейіпкерлерін көрсетіңіз.

16 слайд

Сабақ мазмұнына байланысты берілген тест тапсырмасын орындаңыз. 1.Ә.Тәжібаев «Портреттер» поэмасының қай жылы жазылғанын көрсет

17 слайд
Сабақ мазмұнына байланысты берілген тест тапсырмасын орындаңыз. 1.Ә.Тәжібаев «Портреттер» поэмасының қай жылы жазылғанын көрсетіңіз. А) 1966 Б) 1945 В) 1958 Д) 1959 2. Поэмадағы Шекспир шығармаларын сүйіп оқитын кейіпкерді көрсетіңіз. А) әкесі В) бозбала С) анасы Д)қарындасы 3. Ә.Тәжібаевтың «Портреттер» шығармасының жанрын көрсетіңіз. А) повесть В) поэма С) өлең Д) роман 4. Поэманың басты тақырыбын көрсетіңіз. А) Бір отбасының тағдыры. В) Ұлы Отан соғысы жылдарындағы тылдағы адамдар өмірі С) Халқы үшін жанын қиған батырлардың істері. Д) Өнер адамының тағдыры. 5. «Портреттер» поэмасының лейтмотивін көрсетіңіз. А) әке сөзі В) ағасының айтқан өсиеті С) шойын сағаттың жүрісі Д) қарындасының қылығы

6. Автор поэмаға қай ақынның өлеңдерінен эпиграф алғанын көрсетіңіз. А) Жамбыд Жабаев В) Мұқағали Мақатаев С) Мағжан Жұмабаев Д

18 слайд
6. Автор поэмаға қай ақынның өлеңдерінен эпиграф алғанын көрсетіңіз. А) Жамбыд Жабаев В) Мұқағали Мақатаев С) Мағжан Жұмабаев Д) Абай Құнанбаев 7. Поэманың композициялық құрылымы неше бөлімнен тұратының көрсетіңіз. А) 3 В) 2 С) 1 Д) 4 8.Ә.Тәжібаевтың заманның ауысып, ұрпақтардың алмасуын көрсеткен поэмасын белгілеңіз. А) «Портреттер» В) «Монологтар» С) «Еске алу» Д) «Нартайлар» 9. Поэмада «Сағаттың шықылдағы емес ермек, һәмиша өмір өтпек ол білдірмек» деген үзінді композиция қандай қызмет атқарып тұрғанын белгілеңіз. А) пролог В) эпилог С) эпиграф Д) алғы сөз 10. Поэмада «Дөң маңдай, қысық көз, қасы сұйық» деп сипатталған кейіпкерді көрсетіңіз. А) анасы В) қарындасы С) інісі Д) ағасы        

Үйге тапсырма: Әбділдә Тәжібаевтың «Портреттер толғау эссесі », «Монологтар» поэмаларын оқу.

19 слайд
Үйге тапсырма: Әбділдә Тәжібаевтың «Портреттер толғау эссесі », «Монологтар» поэмаларын оқу.

Қолданылған әдебиеттер: 1. Қазақ әдебиетінің тарихы. Он томдық. 7-том. А., 2004- 2008 2. Нұрғали Р. Қазақ әдебиетінің алтын ғасы

20 слайд
Қолданылған әдебиеттер: 1. Қазақ әдебиетінің тарихы. Он томдық. 7-том. А., 2004- 2008 2. Нұрғали Р. Қазақ әдебиетінің алтын ғасыры. А., 2002 3. Умарова Г.С., Шарабасов С.Ғ. Қазақ әдебиетінің тарихы. Астана, 2006 4. Дәдебаев Ж. Шымырлап бойға жайылған. А., 1988 5. Тәжібаев Ә. Өмір және поэзия. – Алматы:1960 6. Кәрібаева Б. Қара өлең және лирика. А.,2000 7. Нарымбетов Ә. Қазақ совет поэмасы. А., 1982

21 слайд