Әдебиетті оқыту әдістемесі

1 слайд
1. Әдебиетті оқыту әдістемесінің даму кезеңдері. 2. Әдіскер ғалымдардың әдебиетті оқыту әдістерін жіктеуі 3.Интерактивті әдістер

2 слайд
Ж о с п а р01 0302 Әдебиетті оқыту әдістемесінің даму кезеңдері. Әдіскер ғалымдардың әдебиетті оқыту әдістерін жіктеуіИнтеракти вті әдістер

3 слайд
011 ) Ы . А л т ы н с а р и н е ң б е к т е р і. 2 ) А . Б а й т ұ р с ы н ұ л ы ж ә н е с о л к е з д е г і ә д е б и е т т ің д а м у ы н а ү л е с қ о с қ а н ғ а л ы м д а р . 3 ) 1 9 3 0 - 4 0 ж ы л д а р ы ә д е б и е т т і о қ ы т у ә д іс т е м е с і. Жоспар

4 слайд
2018--2019 Қазақ әдебиеті пәнінің мектепте дербес пән ретінде оқытылып, оқу жоспарына енуі 1930 жылдан есептеледі. Ы.Алтынсариннің "Қазақ хрестоматиясы” 1889, 1896, 1889 жылдары "Мактуба" деген атпен араб алфавитімен, 1906 ж. А.Васильев редакциясымен толықтырылып, о рыс алфавитімен жарияланды."Біздің жұмысымызда қ ыр ғ ыз (қазақ) мектептерінің бүкіл болашағы қазір басталып отырған іске байланысты, сол себепті мен қазір дүниеде жақсы мүғалімді бәрінен де жоғары бағалаймын. Халық мектептері үшін мұғалім бәрін шешеді". М. Нұрбайұлы "Қазақша әліппе” (1910), Е.Закарияұлы "Қазақ әліппесі" (1910), М.Малдыбаев "Қазақша әліппе"(1912), С.Көбеев Үлгілі тәржіма"(1910). О. Алмасов, Т.Мендешов, К.Бейсембаев т.б. ауылдық мектептерге арнап аударма- хрестоматиялар ұсынды. Ы.Алтынсарин еңбектері. 1914 жылы жазушы, педагог-ғалым М.Дулатұлын ың " Қи ра ғ ат" оқулығы жарық көрді. "Сүйікті қазақ мұғалімдері, міне, сол сіздер керексінген қазақ тіліндегі оқу кітабының бірі- осы кітап. Балаларды оқыту - ө з алдына бір ғылым, педагогика. Мектеп бағдарламасында бірінші орын алған нерсе қирағат, баяндап оқыту.

5 слайд
2018--2019 Осы басылымында оқу материалдарының берілу тәртібі: 1. Балалар өмірінен алынған әңгімелер. Орыс хрестоматияларынан, атап айтқанда, Л.Н.Толстойдың, И.Паульсонның т.б. хрестоматияларынан алынған; 2. Әртүрлі жинақтардағы адамдар ӛмірінен алынған әңгімелер; 3. Қазақ ақындарының таңдаулы ӛлең- жырларынан үзінділер; 4. Қазақтың мақал-мәтелдері. Ы.Алтынсариннің «Қазақ хрестоматиясына» енген халық ауыз әдебиеті үлгілері: 1.Аңыз әңгімелер: «Лұқпан Хәкім», «Таза бұлақ», «Жиренше шешен» т.б.; 2.Ертегілер: «Қара батыр», «Тазша бала», «Алтын айдар» т.б.; 3.Эпостық шығармалар: «Қобыланды батыр», «Қазбек батыр» т.б., 4.Әр тақырыптағы мақал-мәтелдер; 5.Айтыс үлгілері. Әуезовтің «Әдебиет тарихы» оқулығында әдеби материалдар жеті бөлімге жіктеліп ұсынылған: 1. Сыршылдық салт өлеңдер; 2. Батырлар әңгімесі; 3. Ел поэмалары; 4. Тарихи өлеңдер; 5. Ертегілер; 6. Айтыс өлеңдер; 7. ХVІІІ-ХІХ ғасыр ақындары Бірінші бөлім : Әдебиет танытқыш . Андату. Көрнек өнерінің тараулары Сөз өнері. Шығарма сөз ; Мазмұн түрлері ; Сөз өнерінің ғылымы ; Тіл қисыны ; Сөз талғау ; Тіл (лұғат) әуезділігі. Өлең шығару ; Қара сөз бен дарынды сөз жүйесі ; Ауыз әдебиет. Жазу әдебиет. Екінші бөлім : Өлеңдер . Maca ; Сөз иесінен ; Жазушының қанағаты ; Туысыма ; Қазақ салты ; Қазақ қалпы Достыма хат . Жиған-терген ; Анама хат ; Тілек батам ; Жауға түскен жан сөзі ; Адамдық диқаншысы ; Бақ ; Тарту .

6 слайд
2018--2019 А.Байтұрсынұ лы "Бұл күнге шейін қазақ тілінде 1-нші һәм 2- нші буын мектептер үшін оқу құралдары жоқ, сондықтан қазақ ша оку құралдарын жазып, тәржімалауға тезінен кірісу керек. Әдебиет пәні үшін хрестоматия құрастырып жазу ісі С.Сейфуллинге, Ж.Аймауытовқа тапсырылады", - деп міндеттеген. Қазақ ұлттық мектебінің жүйесін жасап, негізін қалауда С.Сәдуақасұлы (1925-1927) О.Жандосов (1927- 1929), С.Мендешов (1930-1933) т.б үлкен қайраткерлік таныта отырып, ресейлік оқыту әдістемесінің теориялық идеяларын, озық тәжрибесін ретіне қарай пайдалану керектігін ашып көрсете білді. М.Жұмабаев «Педагогика кітабын шығарса, Ж.Аймауытұлы психология, әдістеме, эстетика саласында үш еңбек берді. А.Байтұрсынұлы мектеп оқушыларына арнап тұтас кітапхана тудырды. Бұл игілікті істің басында А.Байтұрсынұлы тұрды.А.Байтұрсынұлы және сол кездегі әдебиеттің дамуына үлес қосқан ғалымдар 1934-1936 жылдары Ә.Қоңыратбаев, А.Әлібаев, М.Қаратаев, М.Жолдыбаев, С.Сейфуллин, Ө.Тұрманжановтың құрастыруымен басылып шыққан 3-5-сыныптарға арналған әдебиет оқулықтары сол кездегі заман сұранысын өтеуге талпынған алғашқы қадамдар eдi.

7 слайд
2018--2019 Т.Шонанұлы М.Әуезов Академик С.Қирабаев:1930-40 жылдары әдебиетті оқыту әдістемесі. "Оқу құралы" (А.Байтұрсынұлымен бірге, 1926) "бастауыш сыныптарда тіл дамыту" (1930), "Жа ң а арна" (М.Жолдыбаевпен бірге) (1927), "Бастауыш мектептер індегі қазақ тілінің өдісі" С.Жиенбаев, Ғ.Бегалиевпен бірге, 1935 "Орыстар үшін қазақша ә ліппе" (1931), т.б. еңбектері жарық көріп, пайдалануға ұсынылды. 1930 ж. Қызылордада басылған "Жеткіншек" оқу құралы, "Қазақ шаруа жастар мектебіне арналған бағдарлама мен түсінік хаттарда" нені оқыту, қалай оқыту керек сияқты өзекті мәселелер жан- жақты сөз болды.1932 жылы басылған І.Жансүгіров , С.Сейфуллин, Ә. Мәметова, Б.Майлин құрастырған 5-сыныпты, "Әдебиеттану оқу кітабы" 1933 жылы жарық көрген. І .Жансүгіров, Ғ.Мүсірепов құрастырған 6- сыныптың "Көркем әдебиет жинағы" сияқты оқу кітаптарында халқымызды ң өткен тарихы, тұрмыс тіршілігін суреттейтін шығармалармен қатар, табиғат көріністері бар м ә тіндер де көбірек орын алған. 1938-1939 жылдары Ш.Көрібаев, Қ.Бекхожин, Қ.Жұмалиев, А.Көшімбаев, Е.Ысмайылов, т.б әдебиетші ғалымдардың құрастыруымен 6-8- сыныптар ғ а арналған әдебиеттік оқу кітаптары жарық көрді.1938 жылы Қ.Жұмалиевтің орта мектептің жоғары сыныптарына арналған "Әдебиет теориясы" сол кездегі әдебиеттануға қатысты ірі табыстарымыздың бірінен саналады. 1939-1940 жылдары Ш.Кәрібаев, Қ.Беккожин, А.Көшімбаевтардың 5-7-сыныптарға арналган одебиет оқулықтары басылып шықты. Мектепте әдебиет тарихын жаңа үлгіде оқытуда 8-9-сыныпқа арналган Қ.Жұмалиев, Е.Ысмайлов оқулықтарының мәні зор болды. "Әдебиет п ә нін жоғары сыныптарда оқытудың тарихи- әдебиеттік принципі мектептерімізде көп жылдан бері қолданылып келеді .

8 слайд
0 21) Шет елдік әдіскерлердің жіктеуі . 2) Қазақ әдіскерлерінің жіктеуі . 3) Абай шығармаларын оқытуда .Жоспар

9 слайд
2018--2019 Ю.K. БабанскийВ.В Голубков И.Я. Лернер мен М.Н.Скаткин И.Ф. Гербарт Ж.Аймауытұлының: "Әдістеме үнемі жетілдіруді қажет ететін, үнемі жаңаны табатын өнер"Әдіскер ғалымдардың әдебиетті оқыту әдістерін жіктеуі Оқыту үрдісін бірнеше сатыға бөледі: жаңа тақырыптың өткен сабақтарда алған білімдермен тығыз байланыста болуы, теорияны түсіну, оны пайдалана білу, материалды бөліп алып талдау, талқылау, қорытынды тұжырымдар жасау Әлебиет сабағындағы негізгі үш түрлі әдісті көрсетеді: 1.Лекциялық әдіс. 2. Баяндау әдісі. 3. Өздік жұмыстарының әдісі. Осы негізгі әдістерді көрсете отырып, автор әрқайсысын жіктеп береді. 1. Түсіндірмелі-иллюстративті әдіс. 2. Репродуктивті әдіс. 3. Проблемалы тусіндіру, өзекті мәселені мазмұндау. 4. Эвристикалық, ізденушілік әдісі. 5. Зерттеу әдісі. 1) Оқу-танымдық әрекетін ұйымдастыру; 2) Осы әрекетке ынталандыру, қызықтыру; 3) Оқу-танымдық әрекеттін тиімділігін тексеру, бақылау.

10 слайд
2018--2019 01 02 03 04" Қазақ әдебиетін оқыту методикасы" (1968) еңбегінде әдіскер-зерттеуші А.Көшімбаев әдебиетті оқытуда қолданылатын әдіс-тәсілдерді:1) көркемдік интерпретация әдісі; 2) шығармашылық әдіс, бұрынғы білімдерін жаңғырту; 3) ізденім әдісі, жаңа ақпарат алуға қызығушылығын туғызу т.б. Қ.Бітібаева академик Ю.Н. Бабанскийдің еңбегінде әдістер 3 топқа жинақтап көрсетілгенін, әр топтың бірнеше оқыту әдістерінен тұратынын көрсете отырып, тәжірибелік зерттеу әдістерінің тиімділігін ашып, басшылыққа алады. Әдебиетті оқытудағы орны ерекше, тиімді әдістер жүйесін ұсынып, оны сабақта пайдаланудың жолдарын нақты мысалдармен делелді көрсетеді. «Әдебиетті оқыту әдістемесі», (1997).Әдіскер ғалымдардың әдебиетті оқыту әдістерін жіктеуі Сманов "Көркем шығарманы талдау". Мәтін бойынша интеллектуалды сұрақтар қою. Азатжолдарға ой-түйін жасау. Көркемдегіш сөздер, фразеологизмдер, мақал-мәтелдер мағынасын ашу. Құзыретті оқушы қалыптастыруда Абай шығармашылығы мен өмірінің маңызы. Шығарманың кейіпкерлерін талдауда қалыптасатын құндылықтар. Ахмет Байтұрсынұлы «Ана тілінің әдісі» атты мақаласындаана тілін үйрету әдістерін былайша бөледі: 1) Кей әдістердің негізі қосу, жинау болады, барша ол негізді әдістер жалпылау (синтез) немесе жиылыңқы әдіс теп аталады. 2) Кей әдістердің негізі талдау, айыру болады. Ол негізді әдістердің бірі жалқылау (анализ) немесе айырыңқы әдіс деп аталады. 3) Кей әдістің негізінде қосу да, талдау да болады. Ондай әдістер жалқылаулы- жалпылаулы немесе айырыңқы- жиылыңқы деп аталады.

11 слайд
2018--2019 01 02 03 04S T E P S T E P S T E P S T E PӘ.Мәметова. 1932 жылы жарық көрген «Әдебиет құралы» оқулығына С.Сейфуллин, І.Жансүгіровтермен бірге автор болған әдіскердің 30- 40 жылдары жарық көрген мақалалары «Ауыл мұғалімі» кейіндеп «Халық мұғалімі» аталған әдістемелік журналда жарық көріп отырған. Әдіскердің мақаласы көбіне оқу үдерісін ұйымдастыру мәселелеріне, әдебиет пәнінің саяси-әлеуметттік, идеологиялық ықпалын қарастыру мәселелеріне арналады .Ә.Үсеновтің «Ауыл мұғалімі» журналында жарияланған «Көркем әдебиет сабағының методы» атты мақалада әдебиет пәні сынып өскен сайын күрделеніп, оқушылардың әдебиеттану ғылымының теориялық мәселерімен де таныс болу керектігі айтылады. Ә.Үсенов сабақты үш топқа бөліп көрсетеді: 1.Оқушыларды тарихи және тарихи-әдеби материалдармен таныстыру; 2.Шығарма тексін оқытып, жақсы таныстыру; 3.Шығарманы талдап, анализ беру. Қоңыратбаев, Ә." Әдебиетті оқыту методикасы." Бітібаева " Әдебиетті оқыту әдістемесі ." Ы.Алтынсарин оқыту принциптеріне: түсініктілік, көрнекілік, жаттығу, өз бетінше оқыту – саналылық принципін ұсынған. «Қырғыз хрестоматиясы»:"..шəкірттердің барлық сезім мүшелерінің - көз, қол, есту қабілетін, тілді, зейінді дағдыландыру, баланың барлық қабілеттерін жаттықтыру жəне оған өз бетімен жұмыс істеу керек." Әдіскер ғалымдардың әдебиетті оқыту әдістерін жіктеуі

12 слайд
2018--2019 "Абай ұлылығы неде?" деген сұрақ төңірегінде әңгіме қозғаған дурыс. Абай шығармаларын оқытуда : М.Әуезовтің Абайдың айналасын, ақындық ортасын ақынның өзі алған нәрі және өзгеге берген нәрі деп екі салаға жіктеп керсеткені жайында түсініктер беру. 2. Абайдың өнеге алған үлгі мектебі жайында ә ң гіме- с ұ хбат. а) Дана ақынның нәр алған қ айнар көзі өз халқының саф алтындай ауыз әдебиеті; ә) Екінші бір тапқан қазынасы Шығыстың ұлы шайырларының көркем классикалық поэзиясы. 6) Батыстың ұлы ақындарылың туындыларынан бастау алғанын нақты мысалдармен әңгімелеу, ұлы ақынды таныту барысындағы ізденістер.

13 слайд
2018--2019 «ДЖИГСО» Топтарға мәтін бөлігі таратылады. Мәтін бөлігін оқып, өз топтарында талқылайды. Талқылауға аз ғана уақыт беріледі. Бастапқы топқа қайта келіп, қолдарындағы мәтін бөліктерін құрастырады. Топтарға мәтіннің толық нұсқасы таратылады. Толық мәтін мазмұнымен танысып, мәтін желісін топ мүшелері бірлесіп отырып аяқтайды. Блум таксомониясы : • білу – мағлұматтар мен ақпараттарды еске түсіру; • түсіну – жаңа идеяны түсіну, ондағы негізгі идеяларды салыстыру, сипаттау; • қолдану – жаңа білімді түрлі нұсқада пайдалану; • талдау – дәйектер мен себептерге байланысты ақпаратты тексеру және жіктеу; • жинақтау – ақпараттарды жүйелеу; • бағалау – ақпарат бойынша қорытынды жасау және жұмыс сапасын бағалау .Тиімді әдіс - тәсілдер Зерттеу әдісінің оқушылардың алдына жоғары дәрежедегі теориялық және практикалық зерттеу міндеттерін қоятыны. Окушылардың әдеби материал жөнінде дерек жинау (тәжірибе, эксперимент, бақылау, кітаппен жұмыс, т.б.) және оны жуйелеу, жинақтау, теориялық талдау жасау қабілетінің зертеу әдісін қолдану процесінде қалыптасып дамитыны. Бұл әдістің эвристикалық әдіспен сабақтастығы, айырмашылықтары. Зерттеу әдісінің сыныптағы әдебиет сабақтарында қолданыла бермейтіні. Зерттеу

14 слайд
2018--2019 Интерактивті әдістер Интерактивтi әдiстiң мақсаты – тек ақпаратты беру ғана емес, оқушыларға жауаптарды өз бетiнше табу дағдысын меңгерту.андырады. Интерактивті оқыту әдістері тұлғааралық қарым–қатынасқа негізделе отырып, "жеке тұлғаны дамытуға бағытталатын” қазіргі білім беру парадигмасын қанағаттандырады. Сонымен бірге таным белсенділігі мен ізденіс дербестігін қалыптастырып қана қоймай, ары қарай дамытады.

15 слайд
Қорытынды : Ы . Алтынсарин , А . Байтұрсынұлы еңбектерімен ең алғаш әдебиетті оқыту әдістемелері жазыла бастаған . Қазіргі заманғы әдістер көбінесеоқушылардың өз ойын қалыптастыруға , тұлғалық қасиеттерін дамытуға және өз бетінше оқуға бағытталған . Интерактивті әдістерде солардың бірі , әрі баланың қызығушылығын аударуға таптырмайтын әдіс . Әдістіқтың мақсатына , тақырыбына байланысты таңдау қажет . Мұғалім сабақты арнайы ұстаным бойынша өткізеді . Бұл жерде мұғалімнің құзіреттілігі де , сөз шеберлігі де маңызды рөл атқарады .

16 слайд
Пайдаланылған әдебиеттер : Жұмажанова, Т. Қ. " Әдебиетті оқыту әдістемесі " Б. Д. Жұмақаева " Әдебиетті оқыту әдістемесі" Бітібаева, Қанипа ." Әдебиетті оқыту әдістемесі " Қоңыратбаев, Ә. " Әдебиетті оқыту методикасы ".