#1 слайд
ТЫНЫС АЛУ

1 слайд

#2 слайд
АНАЭРОБТЫ ЖӘНЕ АЭРОБТЫ ТЫНЫС АЛУ Анаэробты және аэробты тыныс алу жолдары бір мезгілде пайда болмады. Бірінші кезекте оттек пайдаланылатын үдеріс, яғни аэробты тыныс алу қалыптасты. Ал екінші тыныс алу жолының дамуына 1,5млрд жыл кеткен.Және бұл тыныс алу жолы анаэробты деп аталады.

2 слайд

#3 слайд
Анаэробтар -қоршаған ортада бос оттегі жоқ кезде өмір сүруге және көбеюге қабілетті микроорганизмдер; атмосфералық оттегі болмайтын жерде тіршілік етуге бейім микроағзалар. Аэробтық ағзалар,аэробтар -молекулалық бос оттек бар ортада тіршілік етіп, дами алатын организмдер.

3 слайд

#4 слайд
АТФ түрінде энергия алмасудың барлық кезеңдерінде тек пайдалы энергияның бір бөлігі ғана (гликолиз-5%, толы қтыра фосфорлану-35-40 %) жазылатынын есте ұстау қажет.Энергияның қалған бөлігі жылу түрінде таралып кетеді. Тынысалу үдерістері немесе бтологиялық тотығу, сондай-ақ жанудың соңғы нәтижесі бойынша ұқсас,алайда энергия жинақтауы өзгеше болады.Жану кезінде барлық энергия жарық және жылуға өтеді де,мұнда еш нәрсе қорға жиналмайды.Тынысалу үдерісінде энергияның бір бөлігі АТФ молекулаларында жинақталып,ақырында ағзалық заттарды синтездеу кезінде икемді алмасу реакцияларына пайдаланылады.

4 слайд

#5 слайд
Бірақ оттекті пайдаланатын ағзалар үшін аэробты үдеріс анаэробты үдеріссізжүруі мүмкін емес екенін ескеру керек. Сонымен қатар органикалық заттардың оттексіз ыдырау барысында түзілетін заттар да энергияға ие болатынын айту керек. Оны оттексіз үдерісті жалғастыратын ағзалар алады.

5 слайд

#6 слайд
АНАЭРОБТЫ ЖӘНЕ АЭРОБТЫ ЖҮКТЕМЕ КЕЗІНДЕ БҰЛШЫҚ ЕТТІҢ ҚАЖУ ҮДЕРІСІ Қаңқа бұлшық еті-адамның тірек-қимыл жүйесінің белсенді бөлігі.Атап айтқанда, бұлшық ет ағзамыздағы оттекті басты тұтынушы болып табылады. Оны анықтау қиын емес.Бірнеше минут жүгірген кезде тыныс алу жиілеп, ентігіп қалатындарыңды еске түсіріңдер.Бұл-бұлшық ет жұмыс істеген кезде оттектің жетіспеушілігінің бірінші белгісі. Тармақталған қан тамырлары-капиллярлар миоциттердің қоректенуі мен тыныс алуын қамтамасыз етеді.Энергия өндіру және қолдану үшін қан арқылы бұлшық етке оттек пен қоректік заттар жеткізіледі.

6 слайд

#7 слайд
Физиологтар биохимиктермен бірлесіп анықтаған бұлшық еттің қажуының үш себебі: 1)Оттектің жетіспеушілігі, соның салдарынан сүт қышқылының жиналуы; 2)сіңірдің созылуы; 3)Бірқалыпты жұмыс істейтін бұлшық ет топтарын бақылайтын жүйке орталықтарының қажуы.

7 слайд

#8 слайд
АЭРОБТЫ ЖӘНЕ АНАЭРОБТЫ ТЫНЫС АЛУҒА ДЕНЕ ЖҮКТЕМЕСІНІҢ ӘСЕРІ Бұлшық ет қарқынды жұмыс істеген кезде ағзаның оттекті тұтытуы белгілі бір уақыт аралығында емес,бірден артады.Мысалы,ағзада отектің жетіспеушілігі –оттек тапшылығы бірден пайда болады.Бұл штанга көтеру,ядро лақтыру жақын және алыс қашықтыққа жүргізу және т.б. кезінде болуы мүмкін.Бұл жағдайда бірінші секундта аэропты үдерісті толықтыратын анаэробты үдеріс басталады. Сондықтан спорт саласындағы көптеген мамандар аталған жаттығу түрлерін анаэробты деп атайды.

8 слайд

#9 слайд
Аэробты деп ағзаға жүктеме біртіндеп түсетін спорт түрлері – жүзу,орташа қашықтыққа жүгіру,велоспорт,футбол,теннис және т.б. жатады.Бұл жағдайда да оттек тапшылығы пайда болады, бірақ ол жүктемеден 10-20 секундтан кейін қалыптасады.Аэробты үдеріс жеткіліксіз болған кезде ағзаны энергиямен қамтамасыз ету үшін тыныс алу жиілеп, адам ентіге бастайды.

9 слайд

#10 слайд
Белгілі бір спорт түрімен айналысатын адам ағзасы жүктемелерлің барлығына бейімделеді.Мысалы, футболшылар мен хоккейшілер аралас спорт түрімен айналысса, энергетикалық проблеманы сезінбейді.Оларда ағзаның энергетикалық төзімділік жағынан емес, спорттық техника тұрғысынан дайындығы айырмашылық жасайды.

10 слайд

#11 слайд
НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА РАХМЕТ!!!

11 слайд