ашық сабақ: Адам генетикасы

1 слайд
Адам генетикасы Ашық сабақ  Биология пәнінің оқытушы: Жанысбекова М.К Шымкент-2022 «АВИМЕД» көпсалалы колледжі

1 слайд

2 слайд
Топ: МБ-22 Сабақтың тәрбиелік мақсаты: Студенттердің ұжыммен жұмыс істеуге, бірін –бірі сыйлай білуге, тыңдай білуге, білімге ұмтылуға, салауатты өмір сүруге тәрбиелеу Сабақ түрі:Теориялық және тәжірибелік

2 слайд

3 слайд
Мейірбике ісі

3 слайд

4 слайд
Сабақтың мақсаты 1.Білімдік: Адам генетикасы жайлы ақпаратты меңгерту. Студенттердің сабаққа қызығушылығын арттыру, ойлау қабілетін дамыту, адам генетикасынын зерттеу әдістерін түсіндіру. 2. Дамытушылық: Пәнге деген қызығушылығын арттырып, өздігімен ізденуге бағыт бере отырып, шығармашылық қабілеттерін дамыту.

4 слайд

5 слайд
Адам генетикасы Генетика ғылымы қарастыратын тұқымы қуалаушылық пен өзгергіштіктің барлық заңдылықтары адамға да тән болып есептеледі.Себебі,ол да тіршіліктің бір түріне жатады. Тұқым қуалайтын қасиет ұрпақтан – ұрпаққа хромасома құрамында болатын гендер арқылы беріліп отырады. Адамның жетілуі, мінез – құлық қасиеттері тұқым қуалайтын гендердің бақылауында болады. Қазір ғалымдардың болжауы бойынша , адамның генотипінде 26 мыңнан 40 мыңға дейін ген бар. Олардың көрінуі сыртқы ортаға, әлеуметтік жағдайға және тәрбиеге тығыз байланысты.

5 слайд

6 слайд
Генетиканың негізін қалаушылар Адамның генетикалық объект ретіндегі ерекшелігі – оның генетикасын зерттеуді қиындататын көптеген қайшылықтар бар. Олар: - жыныстық жағынан кеш пісіп жетілуі; - ұрпақ санының аз болуы - адамға тәжірибе жасауға болмайтындығы - хромасома санының көп болатындығы - барлық ұрпақтар үшін тіршілік жағдайларын теңестірудің мүмкін еместігі. Грегер Иоган Мендель 1822-1884

6 слайд

7 слайд
Америкалық эмбриолог, генетик. Генетикалық зерттеулерді ең алғашқы болып жеміс шыбыны -дрозофилаға жүргізген. Морган және оның мектебі тұқым қуалаушылықтың Томас Морган хромосомалық теориясын жарыққа шығарды 1866-1945. Генетиканың негізін қалаушылар

7 слайд

8 слайд
Генеалогиялық әдіс. Шежіре құру әдісі. Бұл әдістің негізінде адамда болатын түрлі белгілер мен қасиеттердің немесе аурулардың тұқым қуалауын, оның шыққан тегіне қарай зерттеу жатады. Цитогенетикалық әдіс. Бұл әдіспен сау немесе ауру адамның кариотипіне (хромасома жиынтығына) цитогенетикалық талдау жасалады. Цитогенетикалық әдісті пайдаланып, тұңғыш рет 1956 жылы Дж.Тийо мен А. Леван қалыпты жағдайда адамның дене жасушаларында 22 жұп аутосомалар және бір жұп – жыныстық хромосомалар болатындығын анықтады. Егіздік әдіс. Егіз болып туу –адам баласында жиі кездесетін құбылыс. Олардың екі түрі болады: бір жұмыртқалық және екі жұмыртқалық. Бір жұмыртқалық егіздер дегеніміз – бір жұмыртқа жасушасының бір сперматозоидпен ұрықтануынан екі эмбрионның дамуы. Мұндай егіздер бір- біріне айнымастай ұқсас болады, себебі, олардың генотипі бір. Адамның тұқымқуалаушылығын зерттеуге мүмкіндік беретін әдістер:

8 слайд

9 слайд
 Ал әр жұмыртқа клеткаларының әр түрлі сперматозоидтармен бір мезгілде ұрықтануынан дамыған егіздер бір-біріне онша ұқсамауы мүмкін. Себебі әр түрлі жұмыртқа клеткалары мен сперматозоидтардағы гендердің үйлесімі түрліше болып келеді.  Биохимиялық әдіс. Бұл әдіс адам генетикасын зерттеуде соңғы кездері кеңінен қолданылып жүр. Жалпы адамда болатын түрлі тұқым қуалайтын өзгерістер жасушадағы зат алмасудың бұзылуына байланысты. Айталық, ДНҚ молекуласында өзгеріс болса, онда ген өзгерді деген сөз. Себебі геннің өзі сол ДНҚ – дан тұрады. Медициналық генетика адамда болатын түрлі тұқым қуалайтын ауруларды, оларға диагноз қоюдың және емдеудің жолдарын зерттейді. Адамның тұқымқуалаушылығын зерттеуге мүмкіндік беретін әдістер:

9 слайд

10 слайд

10 слайд

11 слайд

11 слайд

12 слайд

12 слайд

13 слайд
Биохимиялық зерттеу әдістері

13 слайд

14 слайд
Медициналық генетика адамда болатын түрлі тұқым қуалайтын ауруларды, оларға диагноз қоюдың және емдеудің жолдарын зерттейді. Бүкіл дүниежүзілік статистика бойынша дүниеге келіп жатқан сәбилердің, шамамен 7 -8 %-ы түрлі тұқым қуалайтын аурулармен ауырады. Медициналық генетиканың негізінде хромасомалардың өзгеруіне байланыст болатын бірнеше тұқым қуалайтын аурулар анықталды. Тұқым қуалайтын аурулар

14 слайд

15 слайд
Ондай ауруларға : Клайнфельтер, Шершевский – Тернер Даун аурулары және т.б. жатады. Клайнфельтер ауруымен тек ер адамдар ауырады. Оның белгісі: жыныс бездері дұрыс жетілмейді, ақыл есі кем болады және аяқ – қолы шамадан тыс ұзын болады.Бұл аурудың болу себебі, жыныстық хромосомаға бір Х – тың артық қосылуына байланысты. Ауру адамның хромосомаларының жалпы диплойдті жиынтығы – 47, жыныс хромасомасы ХХУ. Дүниежүзілік санақ бойынша, 1000 ер баланың екеуі осы аурумен ауыратындығы анықталған. хромосомалық аурулар

15 слайд

16 слайд
Клайнфельтер ауруы

16 слайд

17 слайд
 Шершевский – Тернер ауруы әйелдерде кездеседі. Мұнда жыныстық жағынан пісіп – жетіуі баяулайды, сондықтан бедеу болады әрі бойы тапал келеді. Ақыл – есі кем, ашуланшақ, жұмысқа қабілеттілігі төмен болады. Аурудың хромасомаларының диплойдті жиынтығы – 45, жыныс хромосомасы – ХО. Дүниежүзілік санақ бойынша ,1000 қыздың төртеуі осы аурумен ауыратындығы дәлелденді. Шершевский – Тернер

17 слайд

18 слайд
1.Гениологиялық әдіс А)Адам баласында жиі кездесетін құбылыс егіз болып туу 2.Цитогенетикалық әдісБ) Шежерелік карта құру арқылы зерттеу 3. Онт огенетикалық әдісВ) ДНҚ-ның құрамын зерттеу 4. Популяциялық әдіс Г) Адам онтогенезіне тұқым қуалайтын өзгерістердің бар- жоғының анықталуы 5. Биохимиялық әдіс Д) Тұқым қуалайтын ауруларға себеп болатын гендердің таралу жиілігін зерттеу 6. Егіздік әдіс Е) Адам креотипіне цитологиялық анализ жасау Сәйкестікті көрсетіңіз

18 слайд

19 слайд
1. Жыныстық хромосомалар дегеніміз не? 2. Жыныспен тіркесіп тұқым қуалау дегеніміз не? 3. Адам генетикасының ерекшкліктеріне айту. 4. Адамның тұқымқуалаушылық зерттеу әдістерін түсіндіру. 5. Хромосомалық аурулар дегеніміз не? 6. Хромосомалық ауруларға жеке-жеке тоқталу. 7. Тұқым қуалайтын ауруларды емдеу жолдарын айту. 8. Туыстық некенің тиімсіздігіне тоқталу. Студенттерге үлестірмелі материал арқылы деңгейлік тапсырмалар: Назарларыңызға рақмет!

19 слайд