Ашық сабақ "Экожүйелер құрылымы"

1 слайд
Сабақтың тақырыбы: Экожүйелер кұрылымы мен қызметі

1 слайд

2 слайд
Сабақтың мақсаты Оқушыларға экожүйенің құрылымы мен қызметтерімен таныстыра отырып жер бетінде экологиялық тепе-тендікті сактауда экожүйенің маныздылығын ұғындыру Оқушылардың экология және популяция такырыптары бойынша алған білімдерін пайдалану арқылы экожүйенің табиғаттағы маңыздылығын талдау арқылы білімдерін дамыту Өз беттерімен ізденіп мәліметтерді жинактауға,өзін дік ой түюге баулу.

2 слайд

3 слайд
Сабақ жоспары: 1.Фронтальды сурақтарға жауап алу арқылыоқушыларды 1,2,3-топка бөлу 1-топ “Экология” 2-топ “Популяция” 3-топ “Биоценоз” (Қиықшалар таратылады, сол сурақтарға жауап берген оқушы өз тобын құрайды. Оқушы 2 балдық жүйемен бағаланады) 2. Оқулықпен жумыс. 9-сыныптың және 11-сыныптың оқулықтарының мәтіндерін пайдалана отырып, сөйлемдерді толықтыру керек. (оқушы 1 балдық жүйемен бағаланады) 3. Оқушымен бірлесе отырып жаңа тақырыпты меңгерту. (оқушы 2 балдық жүйемен бағаланады) 4. Сергіту сәті. Сөз жұмбақты шешу.

3 слайд

4 слайд
Экология дегеніміз? Тірі организмдердің бір-бірімен Қарым-қатынасын оларды қоршаған ортасымен Байланыстырып, зерттейтін ғылым саласы

4 слайд

5 слайд
1. Абиотикалық 2. Биотикалық 3. АтропегендікЭкологиялық факторларды ата?

5 слайд

6 слайд
Экологиялық факторлар Абиотикалық Биотикалық Анторопогендік

6 слайд

7 слайд
Өлі табиғаттың барлық құрам бөліктері Организм тіршілігіне әсер ететін фактор. (ылғал, температура, жарық, сәуле, ауа т.б.)1.Абиотикалық фактор?

7 слайд

8 слайд
Тірі табиғаттың құрам бөліктері Тірі организмдердің Бір-біріне және табиғи ортаға жағымды Немесе жағымсыз әсер етуі (қоректену, бәсекелестік, паразиттік, Жыртқыштық, селбелесу)Биотикалық фактор?

8 слайд

9 слайд
Биотикалық факторлар-тірі ағзалардың тірі ағзаларға әсері (бәсекелестік,жыртқыштық, паразитизм т.б.).

9 слайд

10 слайд
Адамның барлық алуан түрлі Іс әрекеттері. Қоршаған ортаға адам іс-әрекетінің Тікелей немесе жанама тигізетін әсері Өз игілігі үшін табиғат байлықтарын Игеруге мәжбүр, ірі құрылыс, Өнеркәсіп, зауыт, кен байыту, Ауыл шаруашылығыт.б.Анторопогендік фактор?

10 слайд

11 слайд
Тікелей ЖанамаАнтропогендік факторлар әсері

11 слайд

12 слайд
Белгілі бір географиялық аумақта тіршілік етуге бейімделген, генетикалық шығу тегі бір , бір түрге жататын даралар жиынтығы.Популяция дегеніміз не?

12 слайд

13 слайд
3. 1.Кездейсоқ 2.Біркелкі 3.ТоптануПопуляцияның таралу жолы Нешеу?

13 слайд

14 слайд
Тек бірегей ортаға тән құбылыс Мысалы: егістікке зиянкес жәндіктердің таралуыКездейсоқ

14 слайд

15 слайд
Өсімдіктер спора, тұқым, жеміс, бірдей таралуы. Жануарлар белсенді шекаралық шектеу болмайды. (түлкі, бұғы, т.б.) Жануарлар енжар шекаралық шектеу болады (Былқылдақ денелілер , Қосмекенділер, жорғалаушылар)Біркелкі

15 слайд

16 слайд
Белгілі бір жерлерде тіршілік ететін Басқа түрлерге жататын Популяциялардың Жиынтығын айтады.Биоценоз деп

16 слайд

17 слайд
Биоценозды құрайтын организмдер тобы 4 1.Микробиоценоз (ұсақ организмдер) 2. Микоценоз (саңырауқұлақтар) 3.Фитоценоз (өсімдіктер) 4.Зооценоз (жануарлар)

17 слайд

18 слайд
Мына ғалымдар қандай еңбек жазды? Э.Геккель (1866жыл) Экология терминін ғылымға енгізді

18 слайд

19 слайд
Э.Геккель

19 слайд

20 слайд
В.Иогансен (1903жыл) Популяция терминін Ғылымға енгізді

20 слайд

21 слайд
С.С.Шварц , А.М.Гиляров , А.В.Яблоков (1869жыл) Организмдердің популяцияларын зерттеді.

21 слайд

22 слайд
К.Мебиус (1871жыл ) Биоценоз ұғымын алғаш Енгізді.

22 слайд

23 слайд
В.Н.Сукачев (1940жыл) Биогеоценоз терминін Ғылымға енгізді

23 слайд

24 слайд
А.Тенсли (1935жыл) Экожүйелер терминін Ғылымға енгізді

24 слайд

25 слайд
Оқулықтағы мәтінді пайдалану арқылы сөздерді толықтыру. А. Заттардың үлкен айналымын – биосфералық айналым деп те атайды, өйткені бұл айналым бүкіл биосфераны қамтиды. Ә. Заттардың бұл айналымын кейде географиялық деп те атайды. Б.Мұхиттар мен құрлық арасындағы судың алмасуы арқылы ғана жер бетіндегі тіршілік қалыпты жүріп отырады. В. Геологиялық айналым кезінде ғаламшарлық деңгейде минералды қосылыстар бір орыннан екінші орынға тасымалданады. Г. Табиғатта болып тұратын заттардың кіші айналым кейде биологиялық айналым деп те атайды. Ғ. Заттардың кіші (биологиялық) айналымында экожүйелерге заттар мен энергия шеттен келеді. Д.Оның бірінші кезеңінде органикалық заттар түзілсе , екінші кезеңінде сол заттар үнемі ыдырап отырады. Е. Әрбір экожүйе заттар мен энергияның алмасу нәтижесінде өз тұрақтылығын сақтай алады.

25 слайд

26 слайд
Ж.Бейорганикалық заттарда органикалық заттарда төзуші авторофты организмдерді продуценттер (түзушілер) деп атайды . З. Дайын органикалық заттар мен қоректенетін организмдерді гетеротрофтар немесе консументтер(тұтынушылар) деп атайды. И. Ал органикалық заттарды ыдыратушы бактериялар мен саңырауқұлақтарды редуценттер(ыдыратушылар) дейді. Й. Белгілі бір уақыт аралығында түзілген жалпы биомасса мөлшері өнім деп аталады. К. Әрбір экожүйедегі барлық тірі организмдер тіршілік әрекеті кезінде түзілген биомасса мөлшері биологиялық өнім деп аталады. Л. Биологиялық өнімділік заттар мен энергияның кіші айналымының негізгі көрсеткіші болып саналады.

26 слайд

27 слайд
Жедел тест 1.Заттардың үлкен айналымы бүкіл биосфераны а) қамтиды ә) қамтымайды дұрыс жауабы: қамтиды 2.Заттардың кіші (биологиялық) айналымында экожүйелерге заттар мен энергия шеттен А) келеді Ә) келмейді дұрыс жауабы: келеді 3.Автотрофты организмдер дайын органикалық заттармен А) қоректенеді Ә)қоректенбейді дұрыс жауабы: қоректенбейді

27 слайд

28 слайд
Жаңа сабақты түсіндіру 1. Сөздіктермен жұмыс. 1)Биогеоценология сөзі – гректің “ bios ” - “тіршілік”, “ ge ”- “Жер” және “ koinos ” – “біртұтас” сөздерінен алынып, тіршіліктің жер бетіндегі жалпы жиынтығы деген ұғымды білдіреді. Бұл терминді енгізген 1940 жылы Владимир Николаевич Сукачев. 2) Биоценоз – биогеоценоздағы әртүрлі тірі организмдер жиынтығы. 3) Биотоп (экотоп) – қоршаған орта факторларының жиынтығы. Биоценоз бен биотоп арасындағы заттардың , энергияның және ақпараттың алмасуы үздіксіз жүріп отырады. 4) Биоценозды құрайтын организмдер тобы: 1.Микробиоценоз- ұсақ организмдер 2. Микоценоз- саңырауқұлақтар 3. Фитоценоз- өсімдіктер 4. Жануарлар. Биоценоз = микробиоценоз+ микоценоз+ фитоценоз+ зооценоз

28 слайд

29 слайд
Биогеоценоз және экожүйе деген ұғымдардың мағыналары ұқсас болғанымен Ол екеуі бір ұғымды білдірмейді. Биогеоценоз ұғымы белгілі бір көлемді аймақты Қамтыса, ал экожүйе ұғымы кез келген кеңістікті қамти береді. Биогеоценоздың негізгі сипаттамасы: 1. Түр құрамының алуан түрлілігі (микроорганизмдердің, саңырауқұлақтардың, өсімдіктердің және жануарлар түр құрамы ) сан алуан болуы ; 2 Жалпы биомассасы-ондағы барлық тірі организімдердің жиынтық массасы; 3 Даралардың тығыздығы-ол биогеоценоз аумағының белгілі бір өлшем бірлігінде кездесетін әрбір түр дараларының санымен есептелінеді. 4 Заттар айналымының болуы . 5 Энергия айналымының болуы . 6 Күн және қоректік заттардың ыдырауы кезінде бөлінетін химиялық байланыс Т ар энергиясы. 7 Өзін-өзі реттеу 8 Көрсеткіштердің сақталуы әрбір биогеоценоз өзіне ғана тән тірі организмдердің түр құрамы және абиотикалық факторлар жиынтығы арқылы ерекшеленеді.Құрлықтағы әрбір биогеоценозды сыртқы көрінісі ондағы жоғары сатыдағы өсімдіктер арқылы сипатталады.

29 слайд

30 слайд

30 слайд

31 слайд
Экожүйлердің негізгі қасиеттері 1.Заттар мен энергия айналымын қамтамасыз ету қабілеттілігі 2.Орта жағдайларына қарсы тұру қабілеттілігі (тұрақтылығы,бір қалыптылығы,өзін-өзі реттеліуі) 3.Биологиялық өнімділікпен қамтамасыз ету қабілеттілігі

31 слайд

32 слайд
Экожүйелерді көлеміне сәйкес төрт топқа бөледі 1.Микроэкожүйелер-ағаш діңі,аквариум,шалшық су,бір тамшы су,құстардың ұясы т.б. 2.Мезоэкожүйелер-жекеленген орман,тоған,өзен 3.Макроэкожүйе-мұхит,құрлық,табиғи белдемдер т.б. 4.Ғаламдықэкожүйе-тұтасымен алғанда биосфера ұғымын білдіреді.

32 слайд

33 слайд
Қоректік тізбек дегеніміз - Тірі ағзалар бір –бірімен қоректене отырып қоректік тізбек түзеді.Олар бастапқы энергия көзінен қоректері сақталған энергияны бірқатар ағзалар арасында өзара беріліп отырады.Бұны трофикалық құрылым деп атайды. Трофикалық құрылым 2 қоректік тізбекке ажыратылады. 1.Жайылымдық қоректік тізбек-жасыл өсімдіктерден басталады.Мысалы:шөптектес өсімдіктер - көбелек - инелік - көлбақа - су жыланы 2.Детриттік қоректік тізбек- өсімдіктермен жануарлардың шіріген қалдықтарынан басталады.Бұл көбінесе су түбіндегі және орман биоценоздарына тән.Мысалы: шіріген қалдықтар - шұбалшаң-сайрауық торғай- қаршыға

33 слайд

34 слайд
Қоректік тізбектің деңгейлері 1.Автотрофтар- цианобактериялар мен жасыл өсімдіктер 2.Консументтер: 1-бірінші реттік консумент (өсімдікпен қоректенетін организмдер) 2.Екінші реттік консумент (жыртқыштар,өрмекшілер,аңдар,құстар) 3.Үшінші реттік консумент (жыртқыштардың паразиттері) 3.Редуценттер (бактериялар,саңырауқұлақтар,өлекселермен қоректенетін жәндіктер)

34 слайд

35 слайд
Сукцессия дегеніміз Биоценоздың немесе экожүйенің кезекпен түр құрамының және бірлестіктің құрылымының өзгеріп отыруы.Сукцессияға даланың құрғап шөлге айналуы немесе өзендерді өсімдіктердің басып кетуі т.б.

35 слайд

36 слайд

36 слайд

37 слайд
Жедел тест 1.Жайылымдық қорек тізбекті дұрыс орналастыр. Көбелек (1) – көлбақа(2) – шөптектес өсімдік(3) – инелік(4( – су жыланы(5) Жауабы: 3 – 1 – 4 – 2 – 5 2.Детриттік қоректік тізбекті дұрыс орналастыр. Қаршыға(1)-шіріген қалдықтар(2)-сайрауық торғай(3)-шұбалшаң(4) Жауабы: 2- 4-3-1

37 слайд

38 слайд
Сөзжұмбақты шешу тірі организмдердің бір тобы аты шығады. к о н с м у н е т

38 слайд

39 слайд
Жауаптары 1.Белгілі бір аймақтағы тірі организмдер мен қоршаған орта жиынтығы (экожүйе) 2.Дайын органикалық заттармен қоректенетін организмдер (гетеретроф) 3.Организмге қажетті қуат (энергия) 4.Жер бетіндегі тіршілік таралған аймақ (биосфера) 5.Қоректік тізбектегі организмдер тобы (редуцент) 6.Тірі организмдер денесінде түзіглен заттардың мөлшері (өнімділік) 7.Қоректік тізбектегі орзанизмдер жиынтығы (продуцент) 8.Органикалық заттар түзілу үшін қажетті процесс (фотосинтез) 9.Фотосинтез процесін жүзеге асыратын организмдер (автотроф)

39 слайд

40 слайд
Табиғатты адамзат аяласын, Егін егіп,мал бағып саяласын Қарасындай көзінің қорғай жүріп, Қамқорлығын ешқашан аямасын. Табиғатымызды аялайық,сақтайық,оны таза,сау күйінде болашақ ұрпаққа табыс ету біздің парызымыз.

40 слайд

41 слайд
Сын тұрғысынан ойлау стратегиялары оқушылардың сабаққа деген қызығуын оятып,білім сапасын көтеріп,көзқарасының дұрыс қлыптасуына,сауатты жазуға дағдыландырады,терминдік сөздерді дұрыс пайдаланады,тақырып бойынша қызықты деректер іздене алады.Балаға білімді дайын күйінде бермей,білімді өзі алатындай біліктерімен қаруландыру қажет.Сонда тұлға өз туған жерін сүюге,елімізді ойлайтын патриот азамат болып өседі.

41 слайд

42 слайд
Оқушылардың аты-жөні 1-ші деңгей (5 балл) 2-ші деңгей (4 балл) 3-ші деңгей (3 балл) Сыныпта жиған балы Үй жұм балы Барлық балы Бағасы 1 2 3 4 5 1 2 3 4 1 2

42 слайд

43 слайд
Үйге тапсырма: “ Егерде мен биолог болсам...” “ Егерде мен эколог болсам...” тақырыптарында эссе жазып келу

43 слайд

44 слайд

44 слайд