Ашық сабақ презентациясы "Тозаңдану" 7 сынып

1 слайд
ПРОБЛЕМАЛЫҚ СҰРАҚ    Жа ң а Зелендия мен Австралия алғаш ашылғанда Еуропадан алғашқы қоныстанушылар келе бастады. Қоныстанушылар бұрын –соңды бұл жерлерде өсірілмеген беде тұқымын егістікке септі. Беде құнарлы топырақта өсіп, гүлдеді. Бірақ өсімдік тұқым түзбеді және көбейе алмады. Сондықтан, жыл сайын Ұлыбританиядан жаңа тұқымдар әкелуге тура келді. Осы проблеманы қалай шешуге болады?

1 слайд

2 слайд
Беде өсімдігінің ұрықтанбауының себебі, өсімдікті тозаңдандыратын түкті аралар Австралия мен Жаңа Зеландияда болмады. Ұлыбританиядан түкті аралар әкелінгеннен кейін ғана беде өсімдігі мол өнім бере бастады. Біз бүгін сабақта не үйренеміз? Біздің мақсатымыз қандай? Қандай тапсырмалар орындаймыз?

2 слайд

3 слайд
Гүл құрылысы. Тозаңдану түрлері. Гүлдеу және тозаңдану. Тозаңдану түрлері (өздігінен, айқас, жасанды). Сабақтың тақырыбы

3 слайд

4 слайд
айқас тозаңдану  мен  өздігінен  тозаңданудың  салыстырмалы  артықшылықтарын   сипаттау Оқу мақсаты айқас тозаңдану мен өздігінен тозаңданудың салыстырмалы айырмашылықтарын сипаттау

4 слайд

5 слайд
Бағалау критерийлері • Гүлдің құрылысы, тозаңдану, өздігінен тозаңдану, айқас тозаңдану туралы алған білімдерін қолданады. • Өздігінен тозаңдану мен айқас тозаңдануды сипаттайды. • Айқас тозаңданудағы бунақденелілердің маңызы туралы түсіндіреді. • Өздігінен тозаңдану мен айқас тозаңданудың кемінде үш артықшылығы мен кемшілігін талдайды және анықтайды.

5 слайд

6 слайд
Қазақша Орысша Ағылшынша гүл цветы flower  аналық аузы рыльце   Stigma аналық мойны столбик Style   аналық түйін завязь оvary   аналық гүл пестик   pistil аталық тычинка   stamen тозаңқап пыльник anther аталық жіпше тычиночная   нить   filament күлте   венчик petal тостағанша чашелистик sepals айқас тозаңдану перекрестное   опыление cross-pollination өздігінен тозаңдану самоопыление self-pollination жасанды тозаңдану искусственное   опыление artificial  pollinationҚазақша Орысша Ағылшынша гүл цветы flower аналық аузы рыльце s tigma аналық мойны столбик s tyle аналық түйін завязь оvary аналық гүл пестик pistil аталық тычинка stamen тозаңқап пыльник anther аталық жіпше тычиночная нить filament күлте   венчик petal тостағанша чашелистик sepals айқас тозаңдану перекрестное опыление cross-pollination өздігінен тозаңдану самоопыление self-pollination жасанды тозаңдану искусственное опыление artificial pollinationПәндік лексика және терминология

6 слайд

7 слайд
Мозговой штурм  Каких  растений  называют  цветковыми  растениями?    Что  такое  цветок ?    Назовите  основные  части  цветка?  Назовите  строение  женского  репродуктивного  органа  цветка  и функции?  Назовите   основн ую   часть  цветка,  участвующая  в образовании  плода   ?  Какое  строение  у тычинки? « 1 м и н у т » ә д і с і

7 слайд

8 слайд
Мозговой штурм  Каких  растений  называют  цветковыми  растениями?    Что  такое  цветок ?    Назовите  основные  части  цветка?  Назовите  строение  женского  репродуктивного  органа  цветка  и функции?  Назовите   основн ую   часть  цветка,  участвующая  в образовании  плода   ?  Какое  строение  у тычинки? ТЕЛУ АРҚЫЛЫ Өсімді көбеюдің биологиялық маңызы Өсімді көбеюдің шаруашылықтағы маңызы Түйнек арқылы

8 слайд

9 слайд
Мозговой штурм  Каких  растений  называют  цветковыми  растениями?    Что  такое  цветок ?    Назовите  основные  части  цветка?  Назовите  строение  женского  репродуктивного  органа  цветка  и функции?  Назовите   основн ую   часть  цветка,  участвующая  в образовании  плода   ?  Какое  строение  у тычинки? Т і р е к – с ы з б а м е н ж ұ м ы с

9 слайд

10 слайд
Өсімдіктердің өсімді жолымен көбеюі Тамыр өсімді өркен сабақжер аст ы өрке н пи яз шы қ (Ба да на) Бұ ры п ап ару тел у

10 слайд

11 слайд
Өсімдіктердің өсімді жолымен көбеюі Тамыр тамыр атпасы тамыр қалемшелері тамыр түйнектері өсімді өркен жапырақ сабақжер аст ы өрке нтүй не к та мы рса бақ пи яз шы қ (Ба да на) Же р үсті өрк енсаб ақ қа ле мш ел ері Бұ ры п ап ару мұ рт ша тел у

11 слайд

12 слайд
Мозговой штурм  Каких  растений  называют  цветковыми  растениями?    Что  такое  цветок ?    Назовите  основные  части  цветка?  Назовите  строение  женского  репродуктивного  органа  цветка  и функции?  Назовите   основн ую   часть  цветка,  участвующая  в образовании  плода   ?  Какое  строение  у тычинки? Миға шабуыл  Қандай өсімдіктерді гүлді өсімдіктер деп атайды?  Гүл дегеніміз не ?  Гүлдің негізгі бөліктерін атаңыз?  Аналықтың құрылысы, атқаратын қызметі?  Аналықтың жатынынан не дамиды?  Аталықтың құрылысы мен атқаратын қызметі?

12 слайд

13 слайд
Жеке  жұмыс:   «Мылқау  суреттен»  тозаңдануға  қатысатын  гүлдің  бөліктерін   белгілейді    Жеке тапсырма : «Мылқау суреттегі гүлдің бөліктерін белгілеңіз»

13 слайд

14 слайд
ГҮЛ БӨЛІМДЕРІ НЕГІЗГІ БӨЛІКТЕРІ: АНАЛЫҚ - аналық аузы - аналықтың мойны - жатын АТАЛЫҚ -аталық жіпшесі - тозаңқап ГҮЛ СЕРІК ТОСТАҒАНША – жасыл түсті, жапырақшалар КҮЛТЕ - ашық реңді, хош иісті, тәтті шірнелі күлтелер ГҮЛ ТАБАНЫ ГҮЛ САҒАҒЫ

14 слайд

15 слайд
- ЕГЕР ТОЗАҢДАНУ ЖҮРМЕСЕ, ОНДА ТҰҚЫМ МЕН ЖЕМІС ТҮЗІЛМЕЙДІ. - ТОЗАҢДАНУ - АТАЛЫҚ ТОЗАҢНЫҢ АНАЛЫҚТЫҢ АУЗЫНА ТҮСУІ. ТОЗАҢДАНУ Ө З Д І Г І Н Е Н АЙҚАСТОЗАҢДАНУ

15 слайд

16 слайд
Тозаңқап бір –бірімен байланысқан екі бөліктен тұрады. Әр бөлігінде 2- ден тозаң ұясы бар. Тозаңқапта мыңдаған тозаң түйіршіктері түзіледі. Тозаңдану кезеңі аталық тозаңқап

16 слайд

17 слайд
Тозаң пісіп –жетілгенде тозаң қабықшасы кеуіп, жиырылып, тозаң ішіндегі қысым жоғарылап, тозаңдары сыртқа шашылады.

17 слайд

18 слайд
Аралар арқылы тозаңдану Аралар гүлдің шірнесімен, тозаңымен қоректенеді. Қорегін іздеп, бір гүлден екінші гүлге қонғанда денесіне тозаңдар жабысады. Екінші гүлге қонғанда жабысқан тозаңдар аналықтың аузына түсіп, тозаңдануға себепші болады. тозаң Аналық аузы

18 слайд

19 слайд
Аналықтың аузына тозаң түйіршігі түскеннен кейін, аналықтан жабысқақ сұйықтық бөлінгенде аналық аузына түскен тозаң жіңішке түтікше шығарып, өнеді. Тозаң түтікшесі ұзарып аналықтың жатынына жетеді.

19 слайд

20 слайд
Тозаң түтікшесінің ұшында ірі ядролы 2 жасуша (спермий) бар. Тозаң түтікшесінің ұшы тұқым бүршілігімен түйіскенде 2 жасушаның біреуі жұмыртқа жасушасымен қосылып ұрықтанады. Екінші жасуша (спермий) тұқым бүршігінің ең ірі жасушасымен қосылады. Тозаң жіпшесі Аналық аузы жатын Тұқым бүршігі

20 слайд

21 слайд
    Тозаңданудан кейін ұрықтану жүреді Тозаңданудың маңызы

21 слайд

22 слайд
Тозаңдану жолдары:    жел арқылы ;  жануарлар көмегімен (бунақденелілер, құстар, жарқанаттар) ;  су арқылы ;  адам көмегімен;

22 слайд

23 слайд
Биотикалық тозаңдану (тірі ағзалар көмегімен) Энтомофилия  — бунақденелілер арқылы тозаңдану  аралар, сона, кейде құмырсқалар (Hymenoptera),   қоңыздар ( Coleoptera ), көбелектер ( Lepidoptera ),  шыбындар ( Diptera ).  Бунақденелілер гүлден шырын, тозаң жинап бір гүлдің тозаңын екінші гүл аналығының аузына тасымалдайды. Сөйтіп өсімдіктерді айқас тозаңдандырады.  Көптеген этномофильді өсімдіктердің гүлдері хош иіс беретін эфир майларына бай.  Гүл серіктері ашық алуан түсті болып келетін гүлдер насекомдарды жақын жерлерден еліктіретін болса, гүлдің хош иісі алысқа тарап, на секомдарды өзіне тартады

23 слайд

24 слайд
Зоофилия  — омыртқалы жануарлар арқылы тозаңдану • құстар (орнитофилия) , колибри құсы, • шірнеші (құс, медосос),  • жарқанаттар (хироптерофилия), • кемігіштер , лемурлар (Мадагаскарда) Жасанды тозаңдану — адамның көмегімен аталық тозаңының аналық аузына түсуі

24 слайд

25 слайд
Абиотикалық тозаңдану • Анемофилия — өсімдіктердің жел арқылы айқас тозаңдануы. • Анемофилия жолымен барлық жабық тұқымды өсімдіктер (астық тұқымдас өсімдіктер, әр түрлі ағаштар: қандыағаш, терек, шегіршін, емен, шамшат, жаңғақ, тұт, шөптесін өсімдіктер: сора, қалақай, құлмақ, шалаң т.б.). • Гидрофилия  — су арқылы тозаңдану. Су арқылы суда өсетін өсімдіктердің гүлі тозаңданады Шамамен өсімдік түрлерінің 80,4 % биотикалық жолмен тозаңданады, ал 19,6 % жел арқылы тозаңданады.

25 слайд

26 слайд
Тозаңдану Өздігінен тозаңдану Айқас тозаңдану Бір гүлдің өз аталық тозаңының сол гүлдің аналығының аузына түсуі  Бір гүлдің аталық тозаңының екінші гүлдің аналығының аузына түсуі

26 слайд

27 слайд
- Өздігінен тозаңданатын өсімдіктер - Айқас тозаңданатын өсімдіктер Топтық жұмысты бағалау критерийлері: 1. Анықтамасы 2. Мысалдары (өсімдік түрлері) 3. Тозаңдану түрлері 4. Аталықтарының саны 5. Артықшылығы мен кемшілігі Топтық жұмыс: « Өздігінен тозаңдану мен айқас тозаңданудың айырмашылығын талқылаңыздар »

27 слайд

28 слайд
Өздігінен тозаңдануға өсімдіктердің бейімделуі Гүлдері ашылмай тұрып тозаңданады Аталық аналықтан жоғары болады.

28 слайд

29 слайд
бидай картоп қызанақ зығырӨздігінен тозаңданатын өсімдіктер

29 слайд

30 слайд
Айқас тозаңданатын өсімдіктер

30 слайд

31 слайд
Өсімдіктердің бунақденелілер арқылы тозаңдануына бейімделуі Хош иісті Шірнеліктің болуы Ашық реңТозаңдары көп

31 слайд

32 слайд
меруертг ү л күнбағыстал стапелия итмұрын беде

32 слайд

33 слайд
Су арқылы тозаңдану Суда өсетін өсімдіктер (элодея, валлиснерия)

33 слайд

34 слайд
Бунақденелілер арқылы тозаңдану    ашық реңді гүлдер ;  шырын (шірнелік) бөлетін гүлдер ;  көптеген гүлдер өсіне бунақденелілерді еліктіретін хош иіс бөледі.Бунақденелілер арқылы айқас тозаңдану – бунақденелер көмегімен тозаңданатын өсімдіктер(аралар, көбелектер, қоңыздар т.б.).

34 слайд

35 слайд
Жел арқылы айқас тозаңдану – тозаңдануы жел арқылы жүретін өсімдіктер (қайың т.б.). Жел арқылы айқас тозаңдану    Аталық жіпшелері өте ұзын әрі төмен қарай иіліп тұрады.  Тозаңдар таралуға бейім.  Аналық аузы қауырсын тәрізді үлпілдеп, тозаңды тез қабылдайды.  Тозаңдары өте майда, жеңіл, көп болады.

35 слайд

36 слайд
жүгері қайың қандыағаш Верба қарабидай Жел арқылы айқас тозаңдану

36 слайд

37 слайд
Кестені толтырыңыз Белгілері Жел арқылы тозаңданатын өсімдіктер Бунақденелілер арқылы тозаңданатын өсімдіктер күлте жапырақша аталықтың орналасуы тозаң иісі шірнесі

37 слайд

38 слайд
Жұптық жұмыс айқас тозаңдану мен өздігінен тозаңданудың артықшылықтарының тізімі

38 слайд

39 слайд
- Айқас тозаңдануда пайда болатын ұрықты физиологиялық қасиеттері және белгілері жағынан екі жақты толықтырады; • айқас тозаңданған гүл айқас ұрықтанады. • генетикалық өзгергіштіктің саны артады; • түр ішіндегі әр түрлілік және бейімдеушілік артады. - Өздігінен тозаңданған гүл өздігінен ұрықтанады; • өздігінен тозаңдану сыртқы факторларға тәуелді болмайды; (мысалы, жел немесе жәндіктер) • қосжынысты гүлдерде ж үреді; • гүлдер тозаңқаптар аналық аузынан жоғары орналасады және аналық аузы жағынан ашылады да тозаңдар оған еркін төгіледі; • өздігінен тозаңдану ешуақытта ашылмайтын гүлдерде де жүреді; Айқас тозаңдану мен өздігінен тозаңданудың артықшылықтары

39 слайд

40 слайд
ЖАСАНДЫ ТОЗАҢДАНДЫРУ Жасанды тозаңдандыру - жаңа сорттар шығару мен өнімділікті арттыру мақсатында адамның көмегімен бір өсімдіктегі аталық тозаңның екінші өсімдіктегі аналықтың аузына түсуі. Генетикалық эксперименттер арқылы түраралық және түрішілік будандастыруды селекцияда қолданады. Айқас тозаңдандыру арқылы жылыжайларда жүргізіледі.

40 слайд

41 слайд
Жасанды тозаңдандыру кезеңдері 1 . Гүлді тозаңдануға дайындау, тозаңын алу; 2.Бунақденелілерден қорғау мақсатында бетіне д әке қалта кигізу; 3. Жинақталған тозаңды аналықтың аузына түсіру. Жасанды тозаңдандыру

41 слайд

42 слайд
РЕФЛЕКСИЯ САБАҚ ӨТЕ ҚЫЗЫҚ БОЛДЫ. МЕН БӘРІН ТҮСІНДІМ. ҚАЖЕТТІ АҚПАРАТ САБАҚТА БӘРІ ҚЫЗЫҚТЫ БОЛДЫ. ӘЛДЕДЕ ТҮСІНУІМ КЕРЕК. ҮЙДЕН ҚАЙТАЛАЙМЫН САБАҚ ҚЫЗЫҚТЫ ӨТПЕДІ. МЕН ЕШНӘРСЕ ТҮСІНБЕДІМ. ҚАЖЕТТІ АҚПАРАТ ЕМЕС. КӨҢІЛ - КҮЙ АҒАШЫ

42 слайд

43 слайд
Үй тапсырмасы  Өз аймақтарыңыздағы өсімдіктерді зерттеп, тозаңданудың қай түріне жататынын анықтаңыз

43 слайд

44 слайд
Қолданылған әдебиеттер тізімі және интернет көздері 1. Д. ТЕЙЛОР, Н. ГРИН, У. СТАУТ «БИОЛОГИЯ» 3 ТОМ, стр. 63-67 2. А.Ю. ИОНЦЕВА, А.В. ТОРГАЛОВ «БИОЛОГИЯ» в схемах и таблицах 3. http:// scienceforchildren.ru/tsvetok 4. http://www.myshared.ru/slide/1322779/ 5. http:// biolicey2vrn.ru/index/opylenie/0-82 6. http://www.myshared.ru/slide/173203 / 7. http:// www.myshared.ru/slide/1 151825 /

44 слайд