Экологиялық проблемалар

1 слайд
Тақырыбы: ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ПРОБЛЕМАЛАР № 2 Алматы мемлекеттік гуманитарлық – педагогикалық колледжі Экология және денсаулық қолданбалы курс бағдарлмасы Оқытушы: Болатбекова К.С.

2 слайд
Мақсаты: Қазақстанның экологиялық проблемалары, олардың туындау себептері мен шешу жолдары туралы, білімдерін қалыптастыру; • Күтілетін мәселелер • Әлемдік, ұлттық экологиялық проблемалар мен жергілікті экологиялық проблемаларды білуі; • Каспий және Арал теңізінің экологиялық проблемасы мен Балқаш проблемасын білуі; • Адам әрекеті нәтижесіндегі табиғи кешендердің өзгеру себебін анықтап, зерттеу жүргізе алуы; • Қоршаған орта туралы ой қорытындылай алуы;

3 слайд
• 1 . Экологиялық жағдай қазіргі уақыттағы күрделі мәселе. 2. Экологиялық мәселелердің туындау себептері • 3. Әлемдік экологиялық мәселелердің негізгі бағыттары 4.Атмосфера экологиясы • 5. Арал – экологиялық апатты аймақ • 6.Семей аймағындағы ядролық сынақ, оның зардаптары • 7. Балқаш - Іле аймағындағы экологиялық жағдай. • 8. Қазақстанда салынбақшы болашақ - АЭС. • 9. Қарт Каспийдің қазіргі жағдайы. • 10. К лиматтың ғаламдық жылынуы және оның салдарлары. • Қорытынды.

4 слайд
Экологиялық жағдай қазіргі уақыттағы күрделі мәселе. • ХХ ғасырдың соңғы он жылында дүние жүзі халықтары алдында күрделі проблемалар көбейді. Соның бірі экологиялық проблемалар. Адам жаны мен тәнінің саулығы өмір сүріп отырған ортаның экологиясына тікелей байланысты екені анық. Ал, қазақ халқына келетін болсақ, қазақтың басынан өтпеген зұлмат жоқ. Соның бірі экологиялық зұлмат. Бұл туралы сөз қозғағанда ауызға бірінші ілінетіні Семей полигоны, Арал Балқаш, Барсакелмес трагедиясы, Азғыр полигоны, Байқоңыр және өндіріс орындары .т.б. Жалпы қоршаған ортаны қорғау мәселесі қоғамдық сипат алмайынша бұл түйінді мәселені шешу қиын.. Болашақта осы мәселені шешу қарастырылуда.

5 слайд
Экологиялық мәселелердің туындау себептеріАдамдардың табиғатқа Өндіріс орындарының пайдаланылған аяушылықпен қарамауы суы тазартылмай көлге қайта жіберілуі Суармалы егістіктердің ұлғаюына Егіс алқаптарында тыңайтқыш, түрлі улы байланысты өзендерге (Сырдария, химиялық заттардың шамадан тыс қолда Іле) канал, су қоймаларының салынуы нылуы, олардың еріген қар, жаңбыр суы мен өзен суымен шайылып кетуі

6 слайд
Экология Биоэкология Жалпы экология, микроорганизмдер экологиясы, өсімдіктер экологиясы, жануарлар экологиясы т.б. Әлемдік экология Құрлық экологиясы, мұхиттар экологиясы, тұщы сулар экологиясы т.б Адам экологиясы, әлеуметтік экология Қала экологиясы, ауыл экологиясы, адам экологиясы т.б. Қолданбалы экология Өндіріс экологиясы, ауыл шаруашылығы экологиясы, медицина экологиясы т.б.

7 слайд
Әлемдік экологиялық мәселелер Пайда болу себептері Шешу жолдары Халық санының артуы Табиғат ресурстарын барынша пайдалану Демографиялық тұрғыда реттелу, қолайлы мекендерге қоныс аудару Климаттың өзгеруі (озон қабатының тесілуі, қышқыл жауындар, т.б) Атмосферадағы газдардың тепе теңдігінің бұзылуы Қалдықсыз немесе аз қалдықты жаңа технологияны енгізу. Экологиялық мониторинг. Су ресурстарының тапшылығы Суды барынша пайдалану және ластау Суды пайдалану технологиясын жақсарту және жауапкершілікті арттыру. Экологиялық мониторинг. Жарамсыз жерлердің көбеюі Ландшафтардың жарамсыздануы және климаттың өзгеруі Жарамды тиімді пайдаланудың жаңа экотехнологиясы. Экологиялық мониторинг. Өндірістік және тұрмыстық қалдықтардың жиналып қалуы Өндірістік қалдықтармен ластану Қайта өңдеу немесе қалдықсыз технологияға көшу. Экотехнология. Экологиялық мониторинг. Экологиялық сараптама. Табиғи ландшафтардың ластануы және тозуы Улы заттардың шығарылуы, орта сапасының нашарлауы. Түрлі қауіпті аурулардың көбеюі. Табиғи ландшафтарды қайта түлету. Экожоспарлар. Экологиялық мониторинг. Экологиялық сараптама.Әлемдік экологиялық мәселелердің негізгі бағыттары

8 слайд
• Соңғы жылда атмосферада көмірқышқыл газы 20-30 пайызға көбейді. Мұның өзі климаттың күрт өзгеруіне әкеліп соғуы, оның адам баласы естіп білмеген жойқын апатқа ұшыратуы мүмкін екенін ескертеді. Егер бұрын жер бетіндегі жантүршігерлік өзгерістер, табиғи құбылыстардың өзіне ғана байланысты болса, қазір мұндай өзгеріс апаттарды адам баласы өз қолымен жақындата түсуде. • Ал ауаның құрамына келетін болсақ қазіргі ауа құрамы тұрақталуға дейін 3,5-4 млрд жыл өткен. Ауа негізінен тіршілікке қажетті газдардан тұрады. Қазіргі кезде “озон тесігі” туралы көп айтылып жүр. Озан қабатының жұқаруы қауіпті үдеріс. Атмосфера экологиясы

9 слайд
• Оның құпиясы мынада: ауыр өнеркәсіп, фабрика, зауыт, авто, авиа көліктерінен ауаға бөлінетін әр түрлі газдар, атмосферадағы фотохимиялық зарядтардың әсерінен фреондар деген өте зиянды химиялық қосылыстар түзеді де, озонның молекуласын тез ыдыратып, жұқартып жібереді. Міне, осы жұқарған жерлер ультра-күлгін сәулені жерге жіберсе тіршілік жойыла бастайды. Яғни, қауіпті “озон тесігі” пайда болуы мүмкін. Ғалымдардың мәліметі бойынша 2000-2050 жылдары ауадағы көмірқышқыл газының мөлшері 15-20 пайзға артуы мүмкін. Бұл өте қауіпті, егер бола қалған күнде жалпы жер шарының орташа температурасы бірнеше есеге артады. Онда жер шарындағы мәңгі мұздықтар еріп, құрлықты су басу кезеңі басталады.

10 слайд
Арал – экологиялық апатты аймақ • Соңғы 35 жылдың ішінде Арал теңізі 700 км су қорынан айырылды. Теңіз суының тұздылығы бір литрге шаққанда 20 грамнан асып түсті. Теңіз деңгейі 17 метрге төмендеді. Жыл сайын 75 млн тонна топырақ пен тұзды щаң ұшады. Ол барлық тіршілікті түбірімен құртуда. Арал экологиялық апатты аймаққа айналды. Шаң мен топырақ Арал қаласын тұншықтыруда. Оның халқының жартысынан астамы басқа жаққа қоныс аударуға мәжбүр болды .

11 слайд
Семей аймағының проблемасы Семей аймағындағы ядролық сынау халықтың қайғысына айналды. Бұл аймақта бірінші рет 1949 жылдың тамыз айында 16 мың км кеңістікке жайылған жарылыс басталды. • Ашық ауада ядролық сынақ 14 жыл бойы жүргізілді. Ядролық техниканы сынау нәтижесінде рак, катаракта, туберкулез, аллергия, жүрек, тері, нерв - жүйке, психикалық аурулар, т.б.пайда болды. 1999 жылдың 29 тамызында Қазақстан Республикасының Президенті Н.Назарбаев «Семей ядролық палигонын жабу туралы» Жарлық жариялаған соң, ядролық сынау тоқтатылды. Семей полигонын жабуда «Невада Семей» халықтық қозғалысының жетекшісі ақын О.Сүлейменовтың еңбегі ерекше. Жалпы қорыта айтқанда, Семей полигоны – қазақтың жеті атасына кететін қасірет. ХХ ғасырдағы қазақ халқының ең ауыр трагедиясының бірі. Ол қазақ халқының ғасырлар бойы шеккен қасіретінен де асып түсуі мүмкін. Семей ядролық полигоны - Жер - Ананың «тәніне» адамзат қолымен жасалған, оңайлықпен жазылмайтын жара. Жарылыс тоқтағанымен радиоактивті әсер сарқыншағы жойылған жоқ. ХІХ ғасырдағы жер жаннатындай әдемілігімен Абай, Шәкәрім, Мұхтардай ұлыларды туғызған жер, ХХ ғасырда әскери милитаризмнің құрбандығына айналды. Семей өлкесі ХХІ ғасырға адам өмір сүруге ең қауіпті аймақ ретінде енетін болды.

12 слайд
Балқаш – Іле аймағындағы экологиялық жағдай • Қазіргі таңда тек Арал, Семей экологиялық жағдайы халықты алаңдатып отырған жоқ. Балқаш – Іле аймағындағы экологиялық жағдай да мәз емес. 1972 жылы Іле өзенінде Қапшағай су электр станциясы салынды. Қапшағай қойнауы суға толтырылды. Соның әсерінен Іле өзенінен Балқашқа құятын су мөлшері азайды. Кішігірім көлдерге су келмейтін болды. Көбі құрғап кетті. Балық аулау көлемі қысқарды. Үлкен Алматы каналының салынуына байланысты химиялық тыңайтқыштарды есепсіз пайдалану нәтижесінде егістік жерлер тұзданды. Арал тағдыры қайта басталды. Балқаш – Іле аймағындағы экологиялық жағдай күрделі мәселеге айналды.

13 слайд
Болашақ АЭС Қазіргі таңда қоғам мен табиғат арасындағы қатынас шиеленісе түсті. Ендігі бір үлкен күрделі мәселе Қазақстанға АЭС салу қажет пе? АЭС салу мәселесіне азуын айға білеген Американың батылы бармай отыр. АЭС салуға 5 млрд доллар және оның қоқыстарын көмуге 5 млрд. доллар жұмсалу керек екен. Сонымен қатар, АЭС- пен жұмыс істейтін кадр Қазақстанда жоқтың қасы. 1991 жылы Токиодан 840 шақырым жердегі Мигама АЭС-інде апат болған. Демек, Жапонияның өзі АЭС – теріне әлі келмей, оны сақтай алмай отыр. Бір кездері Чернобыль апаты 8 млрд–тан астам шығынға батырды. Ал жазатайым осындай қайталанса не істемекпіз? Әрине оның бетін аулақ қылсын дегенмен, сақтық керек.

14 слайд
Қарт Каспийдің қазіргі жағдайы • « Аралдан күдер үздіріп, Каспийге жетті жүз күдік» дегендей қазіргі қарт Каспийге экологиялық жағдай жақсы болып тұрған жоқ. Экологтар, ғалымдар теңізден қара алтын өндіру теңіздің тамаша табиғат ресурстарын жоюы мүмкін деп қауіптенеді. • Оған дәлел: • 1) Каспий су табанынан құбыр жүргізу балықтардың мыңдаған жылдар бойы қалыптасқан қоныс аудару тәртібін бұзады. • 2) Қашаған кен орнының әлемдік маңызы бар бекіре балығының уылдырық шашу жолына орналасқандығы аса қауіпті. • 3) Әлемдік рынакта бір тонна қара уылдырық 1200000 доллар тұрады. Ал мұнайдың бағасы бар болғаны 60 долларды құрайды. ОКИОК – Қазақстандық халықаралық офшорлық операциялық компаниясы қаіпсіздікті қамтамасыз ете ала ма, ол да сенімсіз. Жалпы бір өндірістің екінші өндірісті «жеп қоюына» жол бермеу керек.

15 слайд
К лиматтың ғаламдық жылынуы және оның салдарлары. • Қазіргі таңда ғаламдық жылыну проблемасы басты назарда тұр. Ең көлемді масштабта басты мәселе химиялық ортаның ластануы болып табылады. • Олардың ішінде газтәріздес және аэрозолді ластағыштар да бар. Бұл ластағыштар атмосферада көмірқышқыл газының көлемінің көбеюінің ең басты себептері. Процестің болашақтағы дамуы планетадағы орташа жылдық температураның өте жоғары қарқынмен өсуіне әсер етеді. Осы кезге дейін ластанған Дүниежүзілік мұхиттың 1\5 бөлігі өсуі мүмкін. Осы көлемде мұхиттың мұнай өнімдерімен ластануы гидросфера мен атмосфера арасындағы газ және су алмасу тепе- теңдігін бұзады. Қаралған факторлар биосферадағы болып жатқан процестерге әсер етеді.

16 слайд
Қазақстан қалалары атмосферасының ластануы

17 слайд

18 слайд
Қорытынды • Қазақстан 70 жыл бойы КСРО-ның құрамында болды. Сол кезде Республикамыздың ұлттық қазба, кен байлықтары ысыраппен пайдаланылып, экологиялық апатқа тап болдық. Оның үстіне, Байқоңыр космодромының қоршаған ортаға кері әсерінің болғандығын ешкім жоққа шығармайды. Осылардың әсерінен қоршаған орта мен экологияны аман сақтай алмадық. • Оның басты себептері: • 1) Еліміз табиғи қордың көзі болды. • 2) Полигон ошағының орналасуы және космодромның болуы. • 3) Өндірісті игерушілер мен оны пайдаланушылардың аш көздігі. • 4) Табиғат пен қоғам арасындағы үйлесімділік. • Міне, осылардың барлығы елімізді экологиялық апатқа душар етті. Қазіргі заманғы экологиялық проблемалардың күрделі болып отырғандығы сондықтан. Табиғатты қорғау баршамыздың ісіміз. Адам мен табиғаттың арасындағы қайшылықты қоғам реттейді, оның қызметі - жоғарғы сана, яғни, адамдардың жоғарғы экологиялық санасын тәрбиелеу және олардың өзін қоршаған әлемді қорғауға бағытталған ынта жігерін қолдау болып табылады. Біз жоғарыда сөз еткен мәселелер ең өзекті мәселе. Баршамыздың міндетіміз табиғатты аялау. ақын Олжас айтқандай «Адамға табын, жер, енді» демей, адам жерге табынуға тиіс. Біз төрт ананы құрметтеп өсуге тиіспіз: • І. Туған ана. ІІ. Туған жер. ІІІ. Туған тіл. ІҮ. Туған тарих • Осы төртеуін құрметтеу арқылы біз ғасырдан ғасырға өтеміз. Сонымен қатар далалықтардың даналықтарын есте ұстаған абзал. Сонда ғана біз табиғатты аялап, оның қадірін түсінеміз. Тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйіні - экологиялық жағдайды жақсарту ғаламдық проблема. Оған белсене қатысу әрбір адамның, әсіресе, жастардың міндеті болмақ.