Экономика пәнінен олимпиада

1 слайд
Монополия және оның түрлері Изюмская Жанна

1 слайд

2 слайд
Монополия — бұл мемлекеттердің, фирмалардың, ұйымдардың, сауда жасаушылардың қандай да бір шаруашылық қызметін жүзеге асырудағы айырықша құқығы. Монополия (грек – moons – жалғыз,  polio – сатамын) жеке өндіруші  тауар рыногын бақылап және сол рынокта үстем орын алған кезде пайда болады. Монополия деген термин сөзбе-сөз мағынасында тауардың жалғыз сатушысы деген ұғым береді. Монополияның түрлері:  табиғи монополия  жасанды монополия  Кездейсоқ монополия

2 слайд

3 слайд
Сипатына және пайда болу себептеріне байланысты монополияны бөлуге болады: Табиғи монополия сирек кездесетін және өндірілмейтін өндіріс факторына биіктеу жағдайында пайда болады (тұтынушыларға - су отын, энергия қуатын, газ беру және т.б. фирмалар ). Жасанды монополия фирмалардың бірігу және келісу нәтижесінде пайда болады. Кездейсоқ монополия өз шеңберіндегі тұтынушылардың сұраныстының ұсыныстан уақытша артуы жағдайында пайда болады.

3 слайд

4 слайд
Монополияның мақсаты - рынокта баға мен өндіріс көлемін бақылау арқылы мүмкін болатын жоғары табыс алу. Мақсатқа жету құралы болып орташадан жоғары пайданы қамтамасыз ететін монополиялық баға құрылуын ұсынады .

4 слайд

5 слайд
Монополиялық  бәсеке және оның түрлері Бәсеке ( лат. Concurred  -  қақтығысу)   - бұл рыноктық  экономиканың  қатысушыларының арасындағы  тауарларды  сатып алу және  сату  барысында ,  өндірістегі ең  жақ -  сы  жағдайлары  үшін  бақталастық..

5 слайд

6 слайд
Жетілмеген бәсекелестік нарығы – бұл таза монополия, монополиялық бәсеке, олигополия. 1. Таза монополия - өнім шығаратын бір фирма бәсекелестігі жоқ. Оның төрт ерекшелігі бар: 1) сатушы тек қана бір фирма; 2) сатылатын тауардың орнын басатын тауар жоқ; 3) монополист нарықты билейді, бағаны бақылайды; 4) нарыққа кірер жерге өте алмайтын кедергі қояды. Бұларға: электр, газ компаниялары, сумен қамту, байланыс, жылу жүйесі, транспорт, кәсіпорындары, метрополитен т.б. жатады. Көпшілік жағдайда бұл салалар мемлекет меншігінде болады, немесе мемлекеттің қатаң бақылауында болады. 2. Монополиялық бәсеке – нарық жағдайында көп өндірушілер ұқсас тауарлар ұсынады. Бұл жағдайда өнім және қызмет сапасы үлкен роль атқарады, оған қосымша сатып алғаннан кейін сервис жұмысын атқарады. 3. Олигополия – мұның ерекшелігі бәсекелестіктер көп болмайды. Олар өзара баға жөнінде, нарықты бөліп алу жөнінде келісім жасайды. Мұнда бәсекелестік шектелген. Олигополия сөзінің мәні: Олиго – көп емес, азғантай; полия – сату.

6 слайд

7 слайд
Монополияланудың бірнеше формалары болады -  картельдік келісімдер, с индикаттау , біріктіру мен жұтып қою, «парасаттылық» келісімдер, тағы басқа. Осылардың негізінде монополистік бәсекенің бірнеше түрлері туады:  монопсония, олиго полия,олигопсония, дуополия, билатеральдік монополия.

7 слайд

8 слайд
Монопсония Олигопсония Олигополия ДуополияБелгілі тауарды сатып алуға жалғыз сатып алушының монополиясы болуымен сипатталатын нарық құрылымының типі. Бұл да нарық құрылымының типі. Бұнда бірнеше ірі фирмалар өнімнің басым көп бөлігінің өндірісі мен сатуын монополиялап алады және бір-бірімен көбінесе бағалық емес бәсекеде болады. Белгілі тауарлардың тек екі жеткізушісі болатын нарықтық құрылым. Бұл ардың арасында баға туралы, тауарды өткізетін нарық туралы, өндірістік квота туралы келісім мүлде болмайды.Белгілі тауарларды сатып алушы топтары болатын нарық құрылымының типі. Осылар сатып алуын шектей отырып, сатушы табыстарының есебінен өздеріне монополдық пайда түсіреді.

8 слайд