1 слайд
Мүктәрізділер
2 слайд
Мүктәрізділер (лат. Bryophyta ) — жоғары сатыдағы
автотрофты өсімдіктердің құрылысы қарапайым тобы.
Мүктер жер бетiнiң барлық жерлерiнде кездеседi. Әсiресе
ылғалы мол жерлерде олар қалың болып өседi. Орманның
батпақты жерлерiнде мүктер жер бетiн тұтас жауып
жатады. Мүктердi ағаштан салынған үйлердiң
шатырынан, ағаш дiндерiнен, тастардың, жартастардың
бетiнен көремiз. Мүктi ағаштардың сынып түскен
бұтақтарынан, тiптен терең тұшы сулардың түбiнен
кездестiруге болады. Климаты аса қатал Артика мен
Антарктиданың
бiр қатар аудандарында жоғары сатыдағы өсiмдiктерден
тек мүктер ғана өседi. Мүктердi зерттейтiн ғылымды
Бриология деп атайды .
3 слайд
4 слайд
Көпшілік түрлері көп жылдық, аздаған түрі ғана бір
жылдық өсімдіктер. Мүк тәрiздiлер аласа болып келетiн
көпжылдық, сирек жағдайда бiржылдық өсiмдiктер.
Мүктердiң биiктiгi бiр миллиметiрден 70 сантиметрге
дейiн жетедi. Мүктердiң құрылысы өте қарапайым
түрлер де болады. Бiрқатар мүктердiң жер бетi бөлiгi
тармақталып төселiп өседi, оны таллом деп атайды.
Талломды мүктер көп клеткалы балдырларға ұқсас
келедi. Мүктердiң басым көпшiлiгiнiң сабағы мен
жапырағы болады. Барлық мүктерде тамыр болмайды.
Тамырдың қызметiн ризоидтары атқарады. Ризоид - бiр
немесе бiрнеше клеткалардан тұратын жiңiшке жiп
тәрiздi эпидермистiң өсiндiсi. Ризоид арқылы өсiмдiк
топырақтан суды және онда ерiген минералды затарды
бойына сiңiредi .
5 слайд
Шымтезек мүгі ( Sphagnum ) ылғалды, батпақты
жерлерде, әсіресе солтүстік ендіктерде кездеседі.
Шымтезек мүгін ақ мүк деп те атайды. Ақ мүк
дейтін себебі - су жиналатын жапырақтары ақшыл-
жасыл түске айналады. Жапырақ көлемінің 2/3
бөлігі судан құралады. Ал құрғақшылық күндері
өлі жасушаларының іші ауаға толы болатындықтан,
өсімдіктің түсі ақ болады. Бұл мүк сабағының түп
жағынан қурап, шымтезек түзетін болғандықтан
шымтезек мүгі (сфагнум - латынша атауы) деп
аталады.
6 слайд
7 слайд
8 слайд
Шымтезек мүгі - сабағы жиі бұтақталған көпжылдық
өсімдік. Негізгі сабағынан таралған жанама бұтақтарының
ұштары шоғырланып тұрады. Жасыл мүктен және басқа да
мүктерден айырмашылығы - оның ризоиды болмайды. Су
мен онда еріген минералды тұздарды сабақ арқылы сіңіреді.
Сабағында ақшылдау-жасыл түсті жапырақтары бар.
Шымтезек мүгінің жапырақ жасушалары екі түрлі болады:
ұзын, жіңішке, хлорофилл дәндері бар жасыл түсті тірі
жасушалар;
ішінде цитоплазмасы жоқ өлі жасушалар. Жасыл
жасушаларда фотосинтез үдерісі жүреді және олар арқылы
жапырақтан сабаққа ағзалық заттар өтеді. Екіншісі - өлі,
түссіз жасушаларының қабырғаларында көптеген
саңылаулары бар, сәл ірілеу, онда су қоры жиналады. Бұл
жасушалардың тек қабықшалары ғана сақталған. Шымтезек
мүгі тұтасып, тығыз болып өсетіндіктен, топырақтан;
батпаққа айналуына себепші болады.
9 слайд
10 слайд
Сіз үшін 400 000 ұстаздардың еңбегі мен тәжірибесін біріктіріп, ең үлкен материалдар базасын жасадық. Төменде пәніңізді белгілеп, керек материалды алып сабағыңызға қолдана аласыз