Материалдар / Жамбыл Жабаев

Жамбыл Жабаев

Материал туралы қысқаша түсінік

Бұл материал оқушыларға арналған

Адилханова Гулзинат Қуандыққызы

Автор материалды ақылы түрде жариялады. Сатылымнан түскен қаражат авторға автоматты түрде аударылады. Толығырақ

26 Қазан 2018

396

0 рет жүктелген

Қазақ әдебиеті Презентация Барлық сыныптар

770 ₸

Бүгін алсаңыз
+39 бонус беріледі
Бұл не?

Бүгін алсаңыз +39 бонус беріледі Бұл не?

Тегін турнир Мұғалімдер мен Тәрбиешілерге
Дипломдар мен сертификаттарды алып үлгеріңіз!

Бұл бетте материалдың қысқаша нұсқасы ұсынылған. Материалдың толық нұсқасын жүктеп алып, көруге болады

1 / 27

Ресми байқаулар тізімі

Республикалық байқауларға қатысып жарамды дипломдар алып санатыңызды көтеріңіз!

Материалдың қысқаша түсінігі

1 слайд
Тақырыбы: Ж.Жабаев өмірі мен шығармашылығы Орындағандар: Адилханова Г.

1 слайд

Тақырыбы: Ж.Жабаев өмірі мен шығармашылығы Орындағандар: Адилханова Г.

2 слайд
ЖАМБЫЛ ЖАБАЕВ (1846-1945) Жамбыл Жабаев көрнекті қазақ ақын- импровизаторы.

2 слайд

ЖАМБЫЛ ЖАБАЕВ (1846-1945) Жамбыл Жабаев көрнекті қазақ ақын- импровизаторы.

3 слайд
Қақаған қар аралас соғып боран, Ел үркей, көк найзалы жау торыған. Байғара, Жамбыл, Ханда мен туыппын, Жамбыл деп қойылыпты атым содан. Жамбыл

3 слайд

Қақаған қар аралас соғып боран, Ел үркей, көк найзалы жау торыған. Байғара, Жамбыл, Ханда мен туыппын, Жамбыл деп қойылыпты атым содан. Жамбыл

4 слайд
Ж.Жабаев 1846 жылы Жамбыл облысының Шу өзені бойындағы Жамбыл тауының етегінде ақпан айының аяқ кезіндегі қыстың бір боранды күнінде туыпты. Әкесі Жапа Ыстыбайұлы жоқшылық зардабын көп тартқан кедей, бірақ тумысынан ержүрек, батыр адам болған. Қоқан хандығына қарсы күрестерде ерлігімен көзге түскен. Жамбыл оның үш ұлының (Тәйті, Жамбыл, Қоман) ортаншысы екен. Балалық шағы көшпелі ауылдың жоқшылық жағдайында өткен. Қоқан ханы Құдияр қазақ ауылдарына шектен тыс салық салып, зорлықтар жасаған, қалың бұқараны қайыршылыққа ұшыратқан. Жас кезінде халықтың күйзелісінің куәсі болған Жамбылдың өмірге көзқарасы осындай жағдайда қалыптасты.

4 слайд

Ж.Жабаев 1846 жылы Жамбыл облысының Шу өзені бойындағы Жамбыл тауының етегінде ақпан айының аяқ кезіндегі қыстың бір боранды күнінде туыпты. Әкесі Жапа Ыстыбайұлы жоқшылық зардабын көп тартқан кедей, бірақ тумысынан ержүрек, батыр адам болған. Қоқан хандығына қарсы күрестерде ерлігімен көзге түскен. Жамбыл оның үш ұлының (Тәйті, Жамбыл, Қоман) ортаншысы екен. Балалық шағы көшпелі ауылдың жоқшылық жағдайында өткен. Қоқан ханы Құдияр қазақ ауылдарына шектен тыс салық салып, зорлықтар жасаған, қалың бұқараны қайыршылыққа ұшыратқан. Жас кезінде халықтың күйзелісінің куәсі болған Жамбылдың өмірге көзқарасы осындай жағдайда қалыптасты.

5 слайд
Оқымаймын молдадан, Екі иығын қомдаған. Бала келсе сабаққа, Жем аңдыған дорбадан. Ақ сәлдесі басыңда, Боз інгендей боздаған. Қайтіп сабақ береді, Айтқаны ішке қонбаған. Оқығанша мен одан, Домбыраны қолға алам. Өлең кірген түсіне Жөргегінде мен болам. Қинама, әке, қинама, Болмас енді зорлаған!

5 слайд

Оқымаймын молдадан, Екі иығын қомдаған. Бала келсе сабаққа, Жем аңдыған дорбадан. Ақ сәлдесі басыңда, Боз інгендей боздаған. Қайтіп сабақ береді, Айтқаны ішке қонбаған. Оқығанша мен одан, Домбыраны қолға алам. Өлең кірген түсіне Жөргегінде мен болам. Қинама, әке, қинама, Болмас енді зорлаған!

6 слайд
Жамбыл ешқайда оқып, білім алмаған. 17 жасында оны Тәйті деген ағасы ауыл молдасына алып барған екен, молданың бірінші таяғынан кейін Жамбыл оқуға бармай қойған. Есейіп, сөз өнерін қууға ниет ете бастағанда молданың қаталдығын, діни-схолостикалық оқу тәртібін сынайды (Шып-шып етіп молданың Қолындағы тобылғы. Қозғалтпайды жонымды, Талай дүре соғылды. Торсылдатып танадай Жыртар болды тонымды.). Әкесіне шағым етіп («Шағым»), енді молда алдына бармайтынын, ақындық жолға түсетінін айтады. Ақындық өнерді мадақтау, осы жолға түсуге рұқсат сұрау Жамбылдың осы тұста шығарған «Әкеме», «Сарыбайға» деген өлеңдерінің де мазмұнын құрайды. Бірақ өлең сөздің бағасын түсінбейтін қатал әке оған рұқсат етпеген. (Екейде елу бақсы, сексен ақын, болады жын қаққандай кешке жақын» деген аңызды еске түсіріп, «Сен сексен бірінші болып қайтесің» деген).

6 слайд

Жамбыл ешқайда оқып, білім алмаған. 17 жасында оны Тәйті деген ағасы ауыл молдасына алып барған екен, молданың бірінші таяғынан кейін Жамбыл оқуға бармай қойған. Есейіп, сөз өнерін қууға ниет ете бастағанда молданың қаталдығын, діни-схолостикалық оқу тәртібін сынайды (Шып-шып етіп молданың Қолындағы тобылғы. Қозғалтпайды жонымды, Талай дүре соғылды. Торсылдатып танадай Жыртар болды тонымды.). Әкесіне шағым етіп («Шағым»), енді молда алдына бармайтынын, ақындық жолға түсетінін айтады. Ақындық өнерді мадақтау, осы жолға түсуге рұқсат сұрау Жамбылдың осы тұста шығарған «Әкеме», «Сарыбайға» деген өлеңдерінің де мазмұнын құрайды. Бірақ өлең сөздің бағасын түсінбейтін қатал әке оған рұқсат етпеген. (Екейде елу бақсы, сексен ақын, болады жын қаққандай кешке жақын» деген аңызды еске түсіріп, «Сен сексен бірінші болып қайтесің» деген).

7 слайд
Жамбылдың алғашқы өлеңдерін Сүйінбай мақұлдап, оған бата берген. «Өлеңді тыңдаушының көкейінен кетпейтіндей етіп айт. Сенің өлеңдерің жеке адамдардың емес, бүкіл халқымыздың игілігіне айналатын болсын. Көмеймен емес, жүрекпен жырла. Әрқашан әділ сөйлеп, адал бол», - дейді үлкен ақын жас шәкіртіне.

7 слайд

Жамбылдың алғашқы өлеңдерін Сүйінбай мақұлдап, оған бата берген. «Өлеңді тыңдаушының көкейінен кетпейтіндей етіп айт. Сенің өлеңдерің жеке адамдардың емес, бүкіл халқымыздың игілігіне айналатын болсын. Көмеймен емес, жүрекпен жырла. Әрқашан әділ сөйлеп, адал бол», - дейді үлкен ақын жас шәкіртіне.

8 слайд
Менің пірім - Сүйінбай, Сөз сөйлемен сыйынбай! Сырлы, сұлу сөздері Маған тартқан сыйындай! Сүйінбай деп сөйлесем, Сөз келеді бұрқырап Қара дауыл құйындай! Екпініме кезіккен Кетер ме екен жығылмай! Құлаштап бір кетейін, Көбен* қүсап тығылмай. Қашсаң, қуып жетейін, Бізге жабы** бұйым ба-ай! Селтеңдеген ақынды Көрмеуші едім шыбындай. Кәне, сөйлеп жіберші, Айтыспағың, шының ба- ай?! Деп келдің бе Жамбылды Күнде жеңген Шыбылдай. Жамбыл оны өмір бойы ұстаз тұтып, одан үлгі алған

8 слайд

Менің пірім - Сүйінбай, Сөз сөйлемен сыйынбай! Сырлы, сұлу сөздері Маған тартқан сыйындай! Сүйінбай деп сөйлесем, Сөз келеді бұрқырап Қара дауыл құйындай! Екпініме кезіккен Кетер ме екен жығылмай! Құлаштап бір кетейін, Көбен* қүсап тығылмай. Қашсаң, қуып жетейін, Бізге жабы** бұйым ба-ай! Селтеңдеген ақынды Көрмеуші едім шыбындай. Кәне, сөйлеп жіберші, Айтыспағың, шының ба- ай?! Деп келдің бе Жамбылды Күнде жеңген Шыбылдай. Жамбыл оны өмір бойы ұстаз тұтып, одан үлгі алған

9 слайд
Он бес жасынан өлең айта бастаған Жамбыл шығармаларының бас нысанасы- сол кездегі қазақ аулының күнделікті тіршілігі, жеке адамдардың мінез-құлқы, болыс пен байлардың іс-әрекеті. Ол шығармалардың дені - арнау мен мысқыл өлеңдер, айтыстар. Жамбылдың үлкен ақындық өнері басталған ХІХ ғасырдың 70- жылдары қазақ халқы үшін ауыр кезең еді. Сонымен бірге ақын болыс- билердің әділетсіздігін, парақорлығын, қатыгездігін батылдықпен аяусыз шенейді.

9 слайд

Он бес жасынан өлең айта бастаған Жамбыл шығармаларының бас нысанасы- сол кездегі қазақ аулының күнделікті тіршілігі, жеке адамдардың мінез-құлқы, болыс пен байлардың іс-әрекеті. Ол шығармалардың дені - арнау мен мысқыл өлеңдер, айтыстар. Жамбылдың үлкен ақындық өнері басталған ХІХ ғасырдың 70- жылдары қазақ халқы үшін ауыр кезең еді. Сонымен бірге ақын болыс- билердің әділетсіздігін, парақорлығын, қатыгездігін батылдықпен аяусыз шенейді.

10 слайд
Жамбылды нағыз ақын ретінде елге танытқан - оның сол тұстағы дүлдүл ақындармен айтыстары. Оның айтыстарында қыз бен жігіттің қайым айтысы да, түре айтыс та, сүре айтыс та кездеседі. Оның қай- қайсысында да Жамбыл өзінің нағыз көркем де кестелі сөздің шебері екенін көрсетеді. Жамбыл сол заман айтыстарына тән барлық тәсілдерді пайдаланды: қарсыласын ащы мысқылдау, оны өлеңмен тұқырту, тіпті жеке басына да сөз келтіру, оның мақтаған адамдарын жамандау, даттау, руын даттау... Оның айтыстарында ақындық ізденістерінің алуан түрлі үлгісі бар. Жамбыл - асқан шебер жыршы да, ол айтудың өзін шығармашылық деп түсінген, яғни белгілі эпостарды жырлаған кезде импровизация жасап отырған. Жамбыл батырлар туралы жырлағанда жай жыршы ғана болып көрінбейді. Ол жырлаған «Өтеген батыр», «Сұраншы батыр», «Көрұғлы» дастандарында эпостық дәстүрлермен бірге біраз өзгешеліктер бар. Ондай айырмашылық, әсіресе, қаһармандардың күйінген сәттерін беруде, эпоста мүлдем жоқ табиғат суреттерін беруде және ескі батырлар жырына тән кейбір байырғы сарындарды түрлендіруде көрініс береді.

10 слайд

Жамбылды нағыз ақын ретінде елге танытқан - оның сол тұстағы дүлдүл ақындармен айтыстары. Оның айтыстарында қыз бен жігіттің қайым айтысы да, түре айтыс та, сүре айтыс та кездеседі. Оның қай- қайсысында да Жамбыл өзінің нағыз көркем де кестелі сөздің шебері екенін көрсетеді. Жамбыл сол заман айтыстарына тән барлық тәсілдерді пайдаланды: қарсыласын ащы мысқылдау, оны өлеңмен тұқырту, тіпті жеке басына да сөз келтіру, оның мақтаған адамдарын жамандау, даттау, руын даттау... Оның айтыстарында ақындық ізденістерінің алуан түрлі үлгісі бар. Жамбыл - асқан шебер жыршы да, ол айтудың өзін шығармашылық деп түсінген, яғни белгілі эпостарды жырлаған кезде импровизация жасап отырған. Жамбыл батырлар туралы жырлағанда жай жыршы ғана болып көрінбейді. Ол жырлаған «Өтеген батыр», «Сұраншы батыр», «Көрұғлы» дастандарында эпостық дәстүрлермен бірге біраз өзгешеліктер бар. Ондай айырмашылық, әсіресе, қаһармандардың күйінген сәттерін беруде, эпоста мүлдем жоқ табиғат суреттерін беруде және ескі батырлар жырына тән кейбір байырғы сарындарды түрлендіруде көрініс береді.

11 слайд
Ленинградтық өренім.

11 слайд

Ленинградтық өренім.

12 слайд
Ленинградтық өренім! Ленинградтық өренім! Мақтанышым сен едің! Нева өзенін сүйкімді Бұлағымдай көремін. Көпіріне қарасам, Көмкерген су көлемін, Өркеш-өркеш жарасқан Шоқылардай дер едім. Сапырылған көк теңіз Шомылдырып кемерін! Шамы күндей жайнаған, Аспанға үйлер бойлаған. Арқа тұтып алыста, Айбыным деп ойлағам! Жасағам жоқ өмірді Жау соққанын көргелі Төккенім жоқ терімді, Шер қылғалы кеудені. Жасалған жоқ салтанат Жаудың болуға ермегі, Жауда қалып Ленинград, Жаралғам жоқ көнгелі!- Жасағамын өмірді Жау біткенді жеңгелі; Саудыратып сүйегін, Топыраққа көмгелі. Судай тасып ел кегі. Жолды кернеп қол кетті Сендерге дем бергелі, Нева алабын қорғаңдар, Ленинградтың ерлері, Ұрпаққа үлгі болыңдар, Заманымның өрнегі

12 слайд

Ленинградтық өренім! Ленинградтық өренім! Мақтанышым сен едің! Нева өзенін сүйкімді Бұлағымдай көремін. Көпіріне қарасам, Көмкерген су көлемін, Өркеш-өркеш жарасқан Шоқылардай дер едім. Сапырылған көк теңіз Шомылдырып кемерін! Шамы күндей жайнаған, Аспанға үйлер бойлаған. Арқа тұтып алыста, Айбыным деп ойлағам! Жасағам жоқ өмірді Жау соққанын көргелі Төккенім жоқ терімді, Шер қылғалы кеудені. Жасалған жоқ салтанат Жаудың болуға ермегі, Жауда қалып Ленинград, Жаралғам жоқ көнгелі!- Жасағамын өмірді Жау біткенді жеңгелі; Саудыратып сүйегін, Топыраққа көмгелі. Судай тасып ел кегі. Жолды кернеп қол кетті Сендерге дем бергелі, Нева алабын қорғаңдар, Ленинградтың ерлері, Ұрпаққа үлгі болыңдар, Заманымның өрнегі

13 слайд
Жамбыл туыстарымен бірге баласы Алғадайды майданға аттандырар сәтінен түсірілген суреті

13 слайд

Жамбыл туыстарымен бірге баласы Алғадайды майданға аттандырар сәтінен түсірілген суреті

14 слайд
Хронологиялық кесте № жылдар оқиғалар өлеңдері 1. 1846 Жамбыл дүниеге келді. 2. 1916 Жамбыл көтеріліске қатысады. “Зілді бұйрық”, “Патша әмірі таралды”. 3. 1917 Қазан төнкерісінің куәгері болды “Менің әкеме”, “Шабданға”, “Шалтабайға”, “Қалиге” 4. 1919 Жетісу ақындарының слетына қатысты 5. 1934 1 Республикалық слетіне қатысты 6. 1936 Мәскеуде қазақ өнерінің онкүндігі өткізілді“Мәскеу” 7. 1938 Ромен Роллан мен М. Шолохов 75 жылдығымен құттықтады 8. 1945 Қайтыс болды

14 слайд

Хронологиялық кесте № жылдар оқиғалар өлеңдері 1. 1846 Жамбыл дүниеге келді. 2. 1916 Жамбыл көтеріліске қатысады. “Зілді бұйрық”, “Патша әмірі таралды”. 3. 1917 Қазан төнкерісінің куәгері болды “Менің әкеме”, “Шабданға”, “Шалтабайға”, “Қалиге” 4. 1919 Жетісу ақындарының слетына қатысты 5. 1934 1 Республикалық слетіне қатысты 6. 1936 Мәскеуде қазақ өнерінің онкүндігі өткізілді“Мәскеу” 7. 1938 Ромен Роллан мен М. Шолохов 75 жылдығымен құттықтады 8. 1945 Қайтыс болды

15 слайд
Жүз жасаған жүркетен, Жырларымды төгейін. Көктемнің күніндей, Жауды жеңіп, күлімдеп, Келгеніңді көрейін! Қаһарманым, күнім деп, Беттеріңнен өбейін!... Ж.Жабаев

15 слайд

Жүз жасаған жүркетен, Жырларымды төгейін. Көктемнің күніндей, Жауды жеңіп, күлімдеп, Келгеніңді көрейін! Қаһарманым, күнім деп, Беттеріңнен өбейін!... Ж.Жабаев

16 слайд
Жамбыл жүз жасауға жарты жыл жетпей, 1945 жылы 22 маусымда қайтыс болды. Қазақстан үкіметі хабарлаған азанамада оны «халық поэзиясының алыбы, ХХ ғасырдың Гомері» деп атады. Бұл - оның ақындық еңбегіне берілген зор баға.

16 слайд

Жамбыл жүз жасауға жарты жыл жетпей, 1945 жылы 22 маусымда қайтыс болды. Қазақстан үкіметі хабарлаған азанамада оны «халық поэзиясының алыбы, ХХ ғасырдың Гомері» деп атады. Бұл - оның ақындық еңбегіне берілген зор баға.

17 слайд
«Егер біз Жамбыл даналығын тәу етіп, ұлылығын ұлағат тұтып жатсақ, оның басты себебі Жамбыл арманының адамзаттық арман аңсарымен ұласып жатқандығында. Сондықтан да қазақтың Жамбылына адамзаттың Жамбылы ретінде құрмет көрсетіп, өлмес рухының алдында басымызды иеміз» Н.Ә.Назарбаев

17 слайд

«Егер біз Жамбыл даналығын тәу етіп, ұлылығын ұлағат тұтып жатсақ, оның басты себебі Жамбыл арманының адамзаттық арман аңсарымен ұласып жатқандығында. Сондықтан да қазақтың Жамбылына адамзаттың Жамбылы ретінде құрмет көрсетіп, өлмес рухының алдында басымызды иеміз» Н.Ә.Назарбаев