Жаңа әліпбиге көшіруге себеп болған түрткіжайттар

1 слайд
Жаңа әліпбиге көшіруге себеп болған түрткіжайттар

1 слайд

2 слайд
Латын қарпіне көшуге қатысты талқы өткен ғасырдың 90 жылдардан қазірге дейін толастаған емес. Бүгінгі күні бұл мәселе БАҚ құралдарында қызу пікірталас нысанына айналды. Қалай болғанмен де таразының латын қарпіне көшуді қолдайтындар жағы басым түсетіні айқын, себебі қарсы жақтың өзінде де көп пікір иелері бұл қазір орындалмаса да, болашақта жүзеге асырылатын шара деп мойындайтыны байқалды. Қазіргі кезде әліпби саясатымен байланысты қоғамдық пікір екіұдай болып, үмітшілдер жағы латынға көшуді қызу қолдап жатса, күдікшілдер жағы күмән келтіріп, қарсы болып жатыр. Латын қарпі

2 слайд

3 слайд
Үмітшілде рдің уәжі: Орыс әліпбиі (кирилл әліпбиі) ұлт тілдерін ассимиляциялау мақсатын көздеп, кезінде зорлықпен, күштеумен таңылған. Тоталитарлық қоғамның унитарлық саясатының салдарынан арылуымыз қажет деп, өзбектер де, әзербайжандар да, түрікпендер де, молдавандар да латынға көшті(с а я с и ф а к т о р) Ғылым да, білім де Батыста, солардың озық технологиясын игергендер экономикалық жағдайларын түзей бастады. Өркениеттің кең өрісіндегі елдермен әліпбиіміз де бір кеңістікте болуы қажет. Бәсекелеске қабілетті 50 елдің қатарынан орын алу жалпы ұлттық идеяға айналып отыр. Интернет жүйесіне кіріп, қазақ тілінің коммуникациялық, ақпарат тарату, алу ауқымы кеңейеді (с а я с и-ә л е у м е т т і к ф а к т о р). (л и н г в и с т и к а л ы қ ф а к т о р). Қазіргі әліпбиде басы артық әріптер көп, емле ережелерін қайта қарау қажет, орыс тілінің жазу тәртібімен қазақ әліпбиінің кіндігі байланып қалған. Мұндай түйткілдерден жазу-сызуымызды арылту үшін латынға көшу қажет

3 слайд

4 слайд
Күдікшілдердің уәжі: Үшінші рет қаріп (шрифт) ауыстырудан не пайда? Жетпіс жыл бойғы рухани дүниемізден келер ұрпақ тағы да көз жазып қалып, аға буын жаңа жазуды үйрене алмай сауатсыз болып қалады (ә л е у м е т т і к-п с и х о л о г и я л ы қ ф а к т о р). Ел жағдайы шүкіршілік дегенмен, әліпби ауыстыру қыруар қаржыны қажет етеді (э к о н о м и к а л ы қ ф а к т о р). Әліпбиді өзгертпей- ақ, кем-кетіктерді ішінара жөндеуге болады (л и н г в и с т и к а л ы қ ф а к т о р).

4 слайд

5 слайд
Мәдени-әлеуметтік: тіліміздің жазу тәжірибесінде бұрынсоңды кеткен кемшіліктерді жаңа әліпбиде қайталамау – тіл иелерінің жазу-сызу мәдениетін көтеруге, адамзат тарихындағы ерекше феномен, құндылық ретіндегі ұлттық тілдің бет-бедерін сақтап қалуға зор ықпалын тигізеді; Сонымен, қазақ жазуын латын графикасы негізіндегі жаңа әлипбиге көшіруге себеп болатын төмендегідей бірнеше факторлар белгілі болды. Экономикалық: әлемдік ақпараттар жүйесінде қазақ тілінің үлесін арттыру, қарқындап дамыған алдыңғы қатарлы елдермен бәсекелес бола алу үшін дүниежүзі бойынша кеңінен қолданылып, сапаның бір көрсеткішіне айналған графикаға көшу арқылы көштен қалмау; Саяси: 70 жылдан астам үстемдік құрған тоталитарлық жүйенің құрсауынан жазу жүйесін құтқару, бодан елдің тоқырап қалған ұлттық санасын ояту; егемен мемлекеттің рәмізінің бірінен саналатын ұлттық жазу әліпбиін қалыптастыру;

5 слайд

6 слайд
Тарихи: 42 әріпке негізделген жазуда 13 әріп бөтен тілдік таңбалар болғандықтан, біздің мектеп оқушылары да, қазақ тілін оқып-үйренушілер де, шетелдегі қандастарымыз да қиындық көріп жүр. Жаңа әліпбиге көшу латын графикасы негізіндегі жазуды қолданып отырған түркітілдес бауырластарымызбен әдеби, мәдени байланыстарымыздың нығаюына, дамуына ықпал етуге, ұлттық жазудың елімізде ғана емес, халықаралық деңгейде беделін көтеруге оң әсерін тигізеді. Педагогикалы қ: мектеп табалдырығын жаңа аттаған бүлдіршіннің екі тілдің орфографиясын 42 әріптен тұратын қосамжар әліпби жүйесі негізінде меңгеріп шығуының қаншалықты ауырлығын ескеру; Ақпараттық: қазіргі заманғы жаңа компьютерлік технологиялар талаптарынан шығатын ақпараттық сыйымдылығы мол, әрі таңбалық жүйесі қолайлы да ықшам әлемдік деңгейде әмбебаптандырылған әліпбиге көшу.

6 слайд