Жәңгір хан - өз заманының білікті тұлғасы

1 слайд
““ Ключевой орта мектебі” ММКлючевой орта мектебі” ММ Тақырыбы:Тақырыбы: Жәңгір хан - өз заманының білікті тұлғасы. Жәңгір хан - өз заманының білікті тұлғасы. Тарих пәнінің мұғалімі:Тарих пәнінің мұғалімі: Құмаров М.ҚҚұмаров М.Қ

1 слайд

2 слайд
Сабақ тақырыбы:Сабақ тақырыбы: Жәңгір хан - өз заманының Жәңгір хан - өз заманының білікті тұлғасы.білікті тұлғасы. Сабақ мақсаты: Сабақ мақсаты: 1. білімділік.1. білімділік. Бөкей ордасының құрылуы, оның Бөкей ордасының құрылуы, оның мұрагері Жәңгірдің кезіндегі халықтың жағдайы, мұрагері Жәңгірдің кезіндегі халықтың жағдайы, Исатай мен Махамбет көтерілісінің шығуы және Исатай мен Махамбет көтерілісінің шығуы және Жәңгір ханның өз заманында білімді - білікті тұлға Жәңгір ханның өз заманында білімді - білікті тұлға екендігіне сипаттама беріп, талдау жасап зерттеу.екендігіне сипаттама беріп, талдау жасап зерттеу. 2. тәрбиелік.2. тәрбиелік. Жәңгір ханның бойындағы жақсы Жәңгір ханның бойындағы жақсы қасиеттерін, халыққа жасаған игі істерін бағалап, қасиеттерін, халыққа жасаған игі істерін бағалап, оқушылардың бойында патриоттық сезім оқушылардың бойында патриоттық сезім қалыптастырып, адамгершілік тәрбие беру.қалыптастырып, адамгершілік тәрбие беру. 3. дамытушылық.3. дамытушылық. Тақырыпқа байланысты Тақырыпқа байланысты құжаттар, әдеби - мұралармен жұмыс істеп мәнін құжаттар, әдеби - мұралармен жұмыс істеп мәнін ашу, оқушылардың ізденімпаздығын және пәнге ашу, оқушылардың ізденімпаздығын және пәнге қызығушылығын қалыптастыру.қызығушылығын қалыптастыру.

2 слайд

3 слайд
 Сабақтың түрі:Сабақтың түрі: аралас сабақ.аралас сабақ.  әдісі:әдісі: оқытудың трек - сызбаларын қолдану.оқытудың трек - сызбаларын қолдану.  Сабақтың көрнекілігі:Сабақтың көрнекілігі: 1. Жәңгір хан суреті.1. Жәңгір хан суреті. 2. Исатай мен Махамбет суреті.2. Исатай мен Махамбет суреті. 3. 1836 - 1938ж. көтеріліс картасы.3. 1836 - 1938ж. көтеріліс картасы. 4. рефераттар.4. рефераттар. 5. тапсырмалар.5. тапсырмалар. 6. тарихи құжаттар.6. тарихи құжаттар. 7. С.Бабажанов 7. С.Бабажанов "" Этнографиялық Этнографиялық карталар карталар "" .. 8. Қазақстан тарихы хрестоматиясы.8. Қазақстан тарихы хрестоматиясы. Пәнаралық байланыс: география, әдебиет.Пәнаралық байланыс: география, әдебиет. сабақ барысы:сабақ барысы: ұйымдастыру сәті. Оқушылар екі топқа бөлінеді. ұйымдастыру сәті. Оқушылар екі топқа бөлінеді. 12 оқушы.12 оқушы. 1. зерттеу тобы; 2. жас тарихшылар тобы. алдын ала 1. зерттеу тобы; 2. жас тарихшылар тобы. алдын ала тақырыпқа байланысты тапсырмалар бөліп беріліп, зерттелген.тақырыпқа байланысты тапсырмалар бөліп беріліп, зерттелген.

3 слайд

4 слайд
 Кіріспе.Кіріспе. Күні кешеге дейін еліміздің тарихында Күні кешеге дейін еліміздің тарихында елеулі орны бар қазақтың біртуар хандар елеулі орны бар қазақтың біртуар хандар Бөкей хан мен Жәңгір ханның есімдерін Бөкей хан мен Жәңгір ханның есімдерін құрметтеу былай тұрсын елеуден, құрметтеу былай тұрсын елеуден, ескеруден де қалған еді. Тарихи ескеруден де қалған еді. Тарихи деректерде пайдалана отырып Бөкей мен деректерде пайдалана отырып Бөкей мен Жәңгір қандай саясат ұстады, халқына Жәңгір қандай саясат ұстады, халқына қайыр - шапағаты тиді ме? - деген қайыр - шапағаты тиді ме? - деген сауалға жауап іздедік.сауалға жауап іздедік.

4 слайд

5 слайд
 Жас тарихшылар тобы:Жас тарихшылар тобы: Бөкей хан кім?Бөкей хан кім? Бөкей – Бөкей ордасының ханы. Әбілқайыр ханның немересі, Бөкей – Бөкей ордасының ханы. Әбілқайыр ханның немересі, Нұралының баласы. Бөкейдің туған жылы белгісіз, 1815 жылы Нұралының баласы. Бөкейдің туған жылы белгісіз, 1815 жылы дүниеден өткен. Айшуақ хан тұсында хан кеңесінің төрағасы болған. дүниеден өткен. Айшуақ хан тұсында хан кеңесінің төрағасы болған. 1801 жылдан сұлтан, 1812 жылдан Бөкей ордасының ханы болып 1801 жылдан сұлтан, 1812 жылдан Бөкей ордасының ханы болып сайланды. Оның Жәңгір, Әділ, Меңдікерей атты ұлдары болған. 1815 сайланды. Оның Жәңгір, Әділ, Меңдікерей атты ұлдары болған. 1815 жылдан хан тағын мұрагерлік жолмен Жәңгір иеленді. Бөкей ханның жылдан хан тағын мұрагерлік жолмен Жәңгір иеленді. Бөкей ханның бейіті Еділдің оң жағасында Сейіт баба зиратында қазіргі Астрахань бейіті Еділдің оң жағасында Сейіт баба зиратында қазіргі Астрахань болысы Краснояр ауданынна қарасты жерде қалған. болысы Краснояр ауданынна қарасты жерде қалған.  Бөкей ордасы қай жерде құрылды?Бөкей ордасы қай жерде құрылды? Бөкей ордасы Ресей императорының рұқсатымен құрылып, Бөкей ордасы Ресей императорының рұқсатымен құрылып, 1801 - 1845 жылдары Еділ мен Жайық өзендері аралығында 1801 - 1845 жылдары Еділ мен Жайық өзендері аралығында орналасқан. Ол Ішкі Орда немесе Бөкей хандығы деп те аталды. Бұл орналасқан. Ол Ішкі Орда немесе Бөкей хандығы деп те аталды. Бұл жер бұрынғы қалмақтардың мекені, 1771 жылы қалмақтар тастап жер бұрынғы қалмақтардың мекені, 1771 жылы қалмақтар тастап кеткеннен кейін ешкім қоныстанбаған. 1815 жылы Бөкей хан қайтыс кеткеннен кейін ешкім қоныстанбаған. 1815 жылы Бөкей хан қайтыс болып мұрагері Жәңгір ер жеткенге дейін билікті туысы Шығай болып мұрагері Жәңгір ер жеткенге дейін билікті туысы Шығай сұлтан басқарған. 1823 жылы таққа Жәңгір отырды. Жәңгір қайтыс сұлтан басқарған. 1823 жылы таққа Жәңгір отырды. Жәңгір қайтыс болған соң Орда жері Астрахань губерниясына қараған.болған соң Орда жері Астрахань губерниясына қараған.

5 слайд

6 слайд

6 слайд

7 слайд
 Жәңгір кім? Жәңгір кім? Жәңгір - шын есімі Жиһангер Бөкейұлы. 1801 Жәңгір - шын есімі Жиһангер Бөкейұлы. 1801 жылы дүниеге келіп жылы дүниеге келіп 1845 жылы қайтыс болған. 1815 жылы 1845 жылы қайтыс болған. 1815 жылы мұрагерлікпен Жәңгір хан болады, алайда ол жас мұрагерлікпен Жәңгір хан болады, алайда ол жас болғандықтан билікті Бөкейдің інісі Шығай болғандықтан билікті Бөкейдің інісі Шығай жүргізді. 1823 жылға дейін Жәңгір Астрахань жүргізді. 1823 жылға дейін Жәңгір Астрахань губернаторы Андреевскийдің үйінде тәрбиеленді. губернаторы Андреевскийдің үйінде тәрбиеленді. Еуропалық білім алып, орысша тәрбиеленеді, Еуропалық білім алып, орысша тәрбиеленеді, хандықты әкімшілік жағынан басқару тәсілдерін хандықты әкімшілік жағынан басқару тәсілдерін үйренеді. Ол орыс, татар, неміс тілдерін білген. үйренеді. Ол орыс, татар, неміс тілдерін білген. Жәңгір билік еткен кезде Бөкей ордасында Исатай Жәңгір билік еткен кезде Бөкей ордасында Исатай мен Махамбет бастаған шаруалар көтерілісі мен Махамбет бастаған шаруалар көтерілісі болды. Оған Жәңгірді кінәлі деп санап, болды. Оған Жәңгірді кінәлі деп санап, наразылық білдірді.наразылық білдірді.

7 слайд

8 слайд

8 слайд

9 слайд
 Исатай Тайманұлы.Исатай Тайманұлы.  1791 жылы дүниеге келіп, 1838 жылы қаза болған. 1791 жылы дүниеге келіп, 1838 жылы қаза болған. Бөкей хан 1812 жылы Исатайды Жайықтағы беріш руына Бөкей хан 1812 жылы Исатайды Жайықтағы беріш руына старшын етіп тағайындаған. Бөкей қайтыс болып, Шығай старшын етіп тағайындаған. Бөкей қайтыс болып, Шығай билігі кезінде Исатай екеуінің арасында бас араздық билігі кезінде Исатай екеуінің арасында бас араздық туады. туады.  1817 жылы Орынбор шегара комиссиясы Исатайды 1817 жылы Орынбор шегара комиссиясы Исатайды старшын Өтеміс Құлманизұлын шаптың деген кінә тағып, старшын Өтеміс Құлманизұлын шаптың деген кінә тағып, Сарайшық түрмесіне жабады. Ел - жұрты 20 мың сом ақша Сарайшық түрмесіне жабады. Ел - жұрты 20 мың сом ақша жинап босатып алады. Шығай 1823 жылы жаламен екінші жинап босатып алады. Шығай 1823 жылы жаламен екінші рет түрмеге қаматады. Жәңгір хан кезінде Исатайдың рет түрмеге қаматады. Жәңгір хан кезінде Исатайдың жағдайы біршама түзеледі. Тек Каспий жағалауындағы жағдайы біршама түзеледі. Тек Каспий жағалауындағы рулардың қайынатасы Қарауылқожа басқарып озбырлық рулардың қайынатасы Қарауылқожа басқарып озбырлық көрсеткенде ханнан Исатай қатаң талап қойды. Исатай көрсеткенде ханнан Исатай қатаң талап қойды. Исатай мұнымен тынбай Орынбор генерал - губернаторына да мұнымен тынбай Орынбор генерал - губернаторына да шағым жазды. Бірақ оның талаптары ескерусіз қалды. шағым жазды. Бірақ оның талаптары ескерусіз қалды. Исатай 3,5 мыңдай қол жинап ашық көтеріліске шықты. Исатай 3,5 мыңдай қол жинап ашық көтеріліске шықты. 1838 жылы Ақбұлақ өзені түбіндегі шайқаста қоршауда 1838 жылы Ақбұлақ өзені түбіндегі шайқаста қоршауда қалып, қаза тапты.қалып, қаза тапты.

9 слайд

10 слайд

10 слайд

11 слайд
 Махамбет Өтемісұлы.Махамбет Өтемісұлы. Махамбет - ақын, күйші, батыр. 1804 жылы Ішкі Ордада Бекетай Махамбет - ақын, күйші, батыр. 1804 жылы Ішкі Ордада Бекетай аймағында дүниеге келіп, 1846 жылы қазіргі Атырау облысы аймағында дүниеге келіп, 1846 жылы қазіргі Атырау облысы Махамбет ауданына қарасты Қараой деген жерде қаза болған. 1836 -Махамбет ауданына қарасты Қараой деген жерде қаза болған. 1836 - 1838 жылдары болған көтерілістің көсемі әрі жалынды жыршысы. 1838 жылдары болған көтерілістің көсемі әрі жалынды жыршысы. Бала кезінен мұсылманша, орысша оқыған. Әкесі Өтеміс елге ықпалды Бала кезінен мұсылманша, орысша оқыған. Әкесі Өтеміс елге ықпалды би болған. 1824 - 1828 жылдары Орынбор қаласында Жәңгір ханның би болған. 1824 - 1828 жылдары Орынбор қаласында Жәңгір ханның ұлы Зұлқарнайын қасында болды. 1834 жылы Исатай батырмен тізе ұлы Зұлқарнайын қасында болды. 1834 жылы Исатай батырмен тізе қосады. Алайда көтеріліс жеңіліс табады. 1838 жылы Исатай қаза қосады. Алайда көтеріліс жеңіліс табады. 1838 жылы Исатай қаза болған шайқастан Махамбет аз ғана серіктерімен қашып құтылады. Ол болған шайқастан Махамбет аз ғана серіктерімен қашып құтылады. Ол Хиуа хандығына барып тағыда жасақ жинауға күш салады. Бұдан Хиуа хандығына барып тағыда жасақ жинауға күш салады. Бұдан нәтиже шықпаған соң Бөкей ордасына жасырын өтіп ел ішін нәтиже шықпаған соң Бөкей ордасына жасырын өтіп ел ішін паналайды. Мұны естіген Жәңгір 40 адамнан қаралған жасақ жібереді. паналайды. Мұны естіген Жәңгір 40 адамнан қаралған жасақ жібереді. Махамбетті ұстап екі апта түрмеде ұстап Орынборға айдатады. Махамбетті ұстап екі апта түрмеде ұстап Орынборға айдатады. Тұтқыннан босаған соң өмірін Жайықтың бергі бетінде ел ішінде Тұтқыннан босаған соң өмірін Жайықтың бергі бетінде ел ішінде өткізеді. Жәңгір хан қайтыс болған соң елге сұлтан болған өткізеді. Жәңгір хан қайтыс болған соң елге сұлтан болған Баймағамбет Айшуақов Махамбетті қудалауын қоймады. Ол ақынның Баймағамбет Айшуақов Махамбетті қудалауын қоймады. Ол ақынның басы үшін 1000 сом сыйақы тікті. Махамбет хорунжий Ықылас басы үшін 1000 сом сыйақы тікті. Махамбет хорунжий Ықылас Төлеевтің қолынан қаза тапты. Махамбет " Ереуіл атқа ер салмай ", " Төлеевтің қолынан қаза тапты. Махамбет " Ереуіл атқа ер салмай ", " Ұлы арман ", " Жайықтың бойы көк шалғын", " Атадан туған ардақты Ұлы арман ", " Жайықтың бойы көк шалғын", " Атадан туған ардақты ер ", тағы басқа жырларында болашаққа зор сеніммен қарайды, ер ", тағы басқа жырларында болашаққа зор сеніммен қарайды, жақсылыққа, бақытты, бостандықты күреспен ғана жеңіп алуға болады жақсылыққа, бақытты, бостандықты күреспен ғана жеңіп алуға болады дейді.дейді.

11 слайд

12 слайд
 Махамбеттің Жәңгір ханға айтқан Махамбеттің Жәңгір ханға айтқан өлеңінен:өлеңінен: Хан емессің, қасқырсың, Хан емессің, қасқырсың, Хас албасты бақырсың. Хас албасты бақырсың. Достарың келіп табалап, Достарың келіп табалап, Дұшпаның сені басқаұрсын. Дұшпаның сені басқаұрсын. Хан емессің, ылаңсың,Хан емессің, ылаңсың, Қара шұбар жылансың.Қара шұбар жылансың. Хан емессің, ылаңсың,Хан емессің, ылаңсың, Айыр құйрық шаянсың. - деп айтқан өлеңі Айыр құйрық шаянсың. - деп айтқан өлеңі дәлелдейді.дәлелдейді.

12 слайд

13 слайд
 Мұғалім.Мұғалім.  Еділ мен Жайық арасында Бөкей ордасының құрылуы, Бөкейдің Еділ мен Жайық арасында Бөкей ордасының құрылуы, Бөкейдің ұстаған саясатының дұрыстығын немесе бұрыстығын кезінде әркім ұстаған саясатының дұрыстығын немесе бұрыстығын кезінде әркім әрсаққа жүгіртті. Бірі - орысқа берілгендіктен, екіншісі - мансап әрсаққа жүгіртті. Бірі - орысқа берілгендіктен, екіншісі - мансап құмарлықтан, үшіншісі - алдына қойған мақсатына, ұстаған саясатына құмарлықтан, үшіншісі - алдына қойған мақсатына, ұстаған саясатына байланысты деді. Бөкейдің ішкі сырын ешкім түсінбеді. Тарихи байланысты деді. Бөкейдің ішкі сырын ешкім түсінбеді. Тарихи деректерге сүйенсек 1737 жылдан бастап Жайықтың Самар жақ деректерге сүйенсек 1737 жылдан бастап Жайықтың Самар жақ Бетіне қазақтардың көшіп - қонуына шек қойылған делінген. Бетіне қазақтардың көшіп - қонуына шек қойылған делінген.  1794 ж. аманат бермесе Каспий өзені жағалауына мал қыстатуға 1794 ж. аманат бермесе Каспий өзені жағалауына мал қыстатуға тыйым салынды. 1799 жылы Жайықтан малымен өтуге тыйым тыйым салынды. 1799 жы...

13 слайд