Жанұя тәрбиесіндегі халық дәстүрлері

1 слайд
Тақырыбы:

2 слайд
Құзыреттілікке жеткізетін тәрбиелік шараның мақсат-міндеттері: 1. Ақпараттық құзыреттілігі: Жанұя тәрбиесіндегі халық дәстүрлеріне тоқталып, оларға сипаттама беру, білімдерін тереңдету, толық ақпаратпен қамту. 2. Коммуникативтік құзыреттілігі: Жанұя тәрбиесіндегі халық дәстүрлерін, тәрбиесін меңгерту, коммуникацияның әртүрлі әдіс - тәсілдерін қолдана отырып меңгерту . 3. Проблема шешу құзыреттілігі: Жанұя тәрбиесінің мәселесі жөніндегі барлық мәліметтермен қамтып, өз іс-әрекетінде тиімді қолданып, оны іске асыру үшін қажетті жағдайларды анықтауда, ондағы жетістіктерге жету процестерін жоспарлауға және ұйымдастыруға әрқашан дайын болуға үйрету. Шарада қолданылатын педагогикалық технологиялар: АКТ Шараның өтілу әдісі : Сұрақ - жауап, “Презентация” әдісі, тест сұрақтары Пән аралық байланыс: Педагогика, этнопедагогика Оқыту құралдары: Проектор, үлестірмелі материалдар, оқулық.

3 слайд
Білемін Білгім келеді Үйрендім

4 слайд
Жоспар: Жанұяның ұрпақты тәрбиелеуде ұлттық педагогикада алатын орны Жанұя тәрбиесіндегі әдет - ғұрыптар мен салт - дәстүрлер Жанұяда теріс әрекеттерді болдырмаудың жолдары Тапсырма

5 слайд
Жанұя ғасырлар бойы өмір сүріп келе жатқан адам баласының әлеуметтік ортасы. Сондықтан, жанұя тәрбиесі халықтың ой - арманымен, іс - әрекетімен, мол тәжірибесімен және ұлттық дәстүрімен байланысты дамып, ұрпақтан ұрпаққа жалғасып келе жатқан тарихи мұра. Жанұя туралы халықтың түсінігі бірнеше ғасырлар бойы күнделікті тұрмыс және өмір тәжірибесіне сүйену негізінде пайда болған.

6 слайд
АтаАта -- аналардың әржақты ісаналардың әржақты іс -- әрекеттерінің түрлерін әрекеттерінің түрлерін талдап жинақтасақ, жанұяда талдап жинақтасақ, жанұяда тәрбиенің екі саласы халық тәрбиенің екі саласы халық педагогикасында үлкен орын педагогикасында үлкен орын алады. Олар:алады. Олар: 1.1. Ана мен әке тәрбиесіАна мен әке тәрбиесі 2.2. Ата мен әже тәрбиесі Ата мен әже тәрбиесі

7 слайд
Жанұя ең алғашқы жастарды тәрбиелеу ұясы. Оның негізгі мақсаты - балалар тәрбиесі. Жанұядағы ең басты тұлға ана мен әке, ата мен әже. Оларды қазақ халқы өте жоғары бағалайды, сыйлайды, ізет етеді. Мұның мәні - үлкен кісілердің даналығын олардың ғасырлар бойы тұрмысын, өміріндегі еңбек және қоғамдық іс - әрекетінің барысында жинақталған мол тәжірибесін байыта отырып, бұл дәстүрді одан әрі дамыту.

8 слайд
Ана мен әке тәрбиесі - бұл өзара ынтымақтастық, тілектестік мақсатқа сәйкесті тәрбие, дене тәрбиесін іске асырудың жолдары мен тәсілдерін іздестіру арқылы ұлдары мен қыздарын адалдыққа, кішіпейілділікке, инабаттылыққа, қарапайымдылыққа, еңбек сүйгіштікке, ұстамдылыққа, төзімділікке, өмірдегі табиғаттағы сұлулықты сүюге, қазақ халқының ерлік дәстүріне тәрбиелейді. Ата мен әже тәрбиесі – отбасының ұйтқысы, жанұя мүшелерінің тірегі, үлгілі өнеге көрсетуші, ақыл айтушы, балаларын, немерелерін өсіріп тәрбиелеуші, өмірге еңбек етуге жолдама беруші, дайындаушы.

9 слайд
Ғасырлар бойы қазақ жанұялары жас өспірімдерді тәрбиелеуде көптеген әдістерді қолданып келген. Олар: түсіндіру, үйрету, сенім, мадақтау, ымдау, өнеге көрсету, насихаттау, жазалау т.б. Ымдау – бұл өте нәзік, тікелей немесе жанама түрде жеке адамға әсер ететін тежеулі әдістердің бірі. Жазалау – қате қылықты ескеріп тежеу, өз ар - ұяты алдында, басқа адамдардың алдында кінәсін түсінуге әсерін тигізетін педагогикалық әдіс. Жазалаудың бірнеше тәсілдері бар. Олар: ұрсу, соғу, қорқыту, ұру т.б. Бұл әдістер жанұяда осы уақытқа дейін қолданылып келеді.

10 слайд
Мадақтау – баланың жағымды мінез - құлқын ынталандыру құралы. Түрлері: • Көтермелеу сыйлықтары; • Құрмет және мақтау грамоталары; • Стипендиялар; • “ Алтын белгі” белгісімен марапаттау. т.б. Түсіндіру – тәрбиеленушіге эмоционалды - сөзді әсер ету әдісі. Түсіндіру адамдардың қатынасын және мінез - құлқын дұрыс бағалауды оқушыда қалыптастыруға көмектесуі керек. Үйрету – баланың орындағыштық, сыпайылық, мұқияттылық, табандылық сияқты қасиеттерін қалыптастырады.

11 слайд
Жанұя тәрбиесіндегі ұлттық үдемелік дәстүрлердің бірі: еңбек және имандылық тәрбиесі. Еңбек тәрбиесі ескі заманнан келе жатқан халықтың қажеттігін қанағаттандырудың көзі. Осыған орай, балаларды еңбекке тәрбиелеу ата - аналардың парызы болған. Халықтық еңбекке және еңбек тәрбиесіне көзқарасы қазіргі кездегі педагогикалық принциптерге жуық. Бұл жөнінде А.С.Макаренко халық педагогикасына сүйене отырып, жанұяны қоғамның бастапқы ұйымы, онда еңбек өмірмен, ақыл - ой, дене тәрбиесімен байланысты іске асырылады деген. Жанұяда еңбек тәрбиесінің маңызын айта келіп, мынадай құнды пікірлерді ұсынды: 1. Адамға әртүрлі еңбек қасиеттерін табиғат бермейді, олар оның бүкіл өмірінде, әсіресе жас кезеңдерінде тәрбиеленеді. 2. Ескі заманда таптық теңсіздік жағдайында адам еріксіз жұмыс күші есебінде еңбек етті. 3. Баланың еңбек ету барысында басқа адамдарға дұрыс қатынасы тәрбиеленеді, бұл адамгершілікке дайындық. 4. Еңбек тәрбиесі адамның рухани және психикалық дамуына зор әсер етеді. 5. Еңбектің қоғамдық - өндірістік маңызымен бірге, жеке адамның өмірінде маңызы зор.

12 слайд
Имандылық тәрбиесі – бұл халық педагогикасында дәстүрге, әдет - ғұрыпқа, байсалды мінез - құлыққа айналып, адам баласының өмір заңдылығы, жарғысы болып қалыптасқан. Имандылық тәрбиесі адам бойындағы адамгершілік қасиеттердің жиынтығы. Мысалы: ізеттілік, ілтипаттылық, әділеттілік, адалдық, кішіпейілділік, үлкендерді сыйлау, қамқорлық, достық, еңбек сүйгіштік, ерлік т.б.

13 слайд
Баланың көпшілік уақыты жанұяда өтеді. Оның өмірін, іс-әрекетін, демалысын бірқалыпты ұйымдастырып, реттеп отыру үшін қажетті жағдай керек. Ал, жағдай ұтымды күн ырғағы негізінде жасалады. Күн ырғақ - бұл өмір тәртібі, әр түрлі іс- әрекеттері мен демалыстың парасаттылықпен кезектесіп өтуі. Бала отбасы мүшесі, ол өз міндетін орындауға тырысады. Жанұяда тәрбие жұмысының барысында бала әр нәрсені естиді, көреді, қалай өмір сүру керек, өзін-өзі қалай ұстау керек, жағымды, жағымсыз мінез-құлықтарды байқайды, жанұя мүшелерінің өмірге, еңбекке көзқарастарын, өзара қарым-қатынастарын, еліміздің ішкі және халықаралық жағдайларын білуге тырысады.

14 слайд
Теріс қылықтардың бірі - қақтығысулық. Бұл жанұя мүшелерінің арасындағы қиыншылықтан туады. Олар бір-біріне наразылық білдіреді. Кейде сәл нәрседен ашуланып, орынсыз сөгудің нәтижесінде бір- бірінің беделіне нұқсан келтіреді. Осындай шиеленісуден қақтығусылық пайда болады, олардың бірлігі бұзыла бастайды. Әрине, бұлардың бәрі бала тәрбиесіне зарарлы әсер етеді. Сондықтан, ересек жанұя мүшелері ұстаздық міндетті ұмытпай, бала алдындағы өзінің жауапкершілігін толық сезіп болдырмаудың мүмкіншілігін жасайды.

15 слайд
Жанұяда кездесетін теріс қылықтардың басқа да түрлері бар. Көп жылдар бойы жүргізілген бақылау және зерттеу жұмыстарының мәліметтерді жанұя тәрбиесінде кездесетін мынандай сәтсіздіктерді, әр түрлі қиыншылықтарды көрсетті: 1. Жанұя мүшелерінің, әсіресе әке мен ананың арасында бірыңғай талаптың, көзқарастың жоқтығы; 2. Жанұяда балаға жеткілікті назар аудармаудың тапшылығы; 3. Ата-ана мен бала арасында болатын егесу: 4. Әр түрлі жағдайда баланың теріс қылықтағы адамдардың қарамағына түсуі .

16 слайд
Кейбір жағдайда ата-ана баланың мінезінде пайда болатын әдепсіздікті, теріс әрекеттерді алдын ала бақылап, біліп отыруы керек. Мұндай қылықтардың себептерін анықтап, оларды болдырмаудың, бейтараптандырудың жолдарын іздестіруі қажет. Мысалы: бала үй шаруашылығында тапсырмалар алады. Бала әр түрлі сылтау айтып, орындаудан бас тартса, баланың « қыңырлығын » сезеді. Бірақ, қыңырлық қандай себептерден пайда болады, оның табиғаты неде, міне осы жағдайды ата-ананың білуі қажет. Қыңырлықтың басты себептері: • Жанұяда балаға дұрыс имандылық тәрбиесі берілмегендігінен. Ата-ана баланың қандайда болмасын өтінішін, талабын, қажеттілігін екі етпей сөзсіз орындайды. Мұндай жанұяда баланың өз бетімен әрекет жасауына, өздігімен әр нәрсені істей білуіне жағдай жасалынбаған. Сондықтан, бала жанұяда өз орнын таба білмегендіктен қарсыласу, қыңырлық сияқты әдеттерге үйренеді; • Кейбір ата-ана баласын тұрақты қамқорлыққа, бақылауға алады, оның жүріс- тұрысын, әрбір қадамын есепке алып отырады, қылықтарын тым қадағалайды. Осының нәтижесінде бала ата-ананың торына түсіп, өз бетімен түрлі іс-әрекетін жасау өрісі тариды. Бұдан парықсыз қыңырлық туады; • Балаға кейде сыртқы факторлар да әсер етеді. Оларға еліктеудің нәтижесінде өмір нормасынан ауытқу пайда болады. Бұл жағдайды ата-ана немесе ересек жанұя мүшелері білмесе, баладан берілген тапсырманы талап етудің тиімділігі аз болады.

17 слайд
Жанұя тәрбиесінде әртүрлі сәтсіздіктен, мейірімсіздіктен, жауапсыздықтан тұратын бірсыпыра кешірілмейтін қателіктер кездесіп жатады. Шынында, мұндай зарарлы істердің салдарынан жанұя және мектеп өмірінде « тәрбиесі қиын » балалар да кездеседі. Қиын балалар - бұлар жаны шатынаған, жүрек сезгіштігі дертті, өзінше оларға басқа адамдардың әділетсіздік жасайды деп қарайтын балалар. Мұндай балалар оқуға, үй іші тіршілігіне және мектептегі сынып өміріне ықыласын жойған, тәртіпсіз, түрлі дөрекілік істерге еліктеуге бейімді келеді. Тәрбиесі қиын балаларды білу үшін олардың белгілерінің жиынтығын табу керек: 1. Аномальды мұқтаждық - бұл ішкілікке, анашаға құмарлық, ұрлық жасау, төбелес т.б; 2. Теріс қасиеттердің тұрақтылығы - бұл мейірімсіздік, қаталдық, жалғандық, жалақорлық, өсекшілдік, өз қамын көздеушілік, яғни өзімшілдік сезімі т.б; 3. Ата - аналар және мұғалімдермен шиеленісу жағдайының тұрақтылығы; 4. Сыртқы ортаның көмегінсіз өзін - өзі жөндеуге қабілетсіздігі.

18 слайд
ТапсырмаларТапсырмалар I-I- топ: топ: “Жанұяның ұрпақты тәрбиелеуде ұлттық педагогика да алатын орны”. ““ Презентация” әдісі, сұрақ, тестПрезентация” әдісі, сұрақ, тест ІІ I-I- топ топ “Жанұя тәрбесіндегі әдет-ғұрыптар мен салт-дәстүрлер.” ““ Презентация” әдісі, сұрақ, тестПрезентация” әдісі, сұрақ, тест ІІІІІІ -- топ: топ: “Жанұяда теріс әрекеттерді болдырмаудың жолдары ” ““ Презентация” әдісі, сұрақ, тестПрезентация” әдісі, сұрақ, тест

19 слайд
Білемін Білгім келеді Үйрендім

20 слайд
Үйге тапсырма:Үйге тапсырма: • Жанұя тәрбиесіндегі халық Жанұя тәрбиесіндегі халық дәстүрлері жөнінде алған дәстүрлері жөнінде алған білімдерін толықтырып жазып, білімдерін толықтырып жазып, оқып келу.оқып келу. • Қосымша ақпараттар жинау.Қосымша ақпараттар жинау.

21 слайд
Қатысқандарыңызға рахмет!