Көші-қон

1 слайд
Көші-қон  – адамдардың тұрғылықты мекенінен әр түрлі себептермен басқа жерге қоныс аударуы, көшіп- қонуы. Көші-қон адамдардың белгілі бір аумақтың шекарасынан асып, тұрақты немесе уақытша тұрғылықты мекенге қоныс аударуы арқылы жүзеге асады. Тұрақты тұрғылықты мекенінің түпкілікті ауысуына байланысты: қайтып оралмайтын көші-қон; тым ұзақ мерзімге қоныс аударумен байланысты уақытша көші-қон.; жылдың белгілі бір кезеңінде орын ауыстырумен байланысты маусымдық көші-қон; басқа жердегі жұмыс, оқу орындарына ұдайы әрлі-бері жүріп-тұратын қатынамалы қөші-қон; елден сырт жерге көшіп кету, елге көшіп келу түріндегі сыртқы көші-қон; ел ішінде қоныс аударумен байланысты ішкі көші-қон түрлеріне бөлінеді.

1 слайд

2 слайд
КӨШІ-ҚОН СЕБЕПТЕРІ Сондай-ақ, 15 – 18 ғасырларда жоңғар шапқыншылығы кезінде қазақ халқы “ақтабан шұбырынды, алқакөл сұламаға” ұшырап, ата мекенінен үдере көшіп, мәжбүрліктен қоныс аударып отырған. 19 ғасырдың 2-жартысы – 20 ғасырдың басында Ресей империясының отарлау саясатымен қазақ жеріне қара шекпенді орыс қоныстанушылары көшіп келді. • 18 – 19 ғасырдың қазақ халқының патшалық самодержавияға қарсы ұлт-азаттық көтерілістері мен соғыстары, • Орта Азия мен Қазақстандағы 1916 жылы Маусым жарлығына қарсылықпен басталған ұлт-азаттық қозғалысы, • 1917  жылы ақпан буржуазиялық-демократиялық және Қазан төңкерістері, Қазақстанда Кеңес өкіметінің орнауы, • 1918  – 20 жылдардағы азамат соғысы, • 1920  – 21 жылдардағы ашаршылық, “соғыс коммунизмі”, азық-түлік отрядтарының жорығы  Қазақстан  жеріндегі көші-қонның саяси себептері еді. Бұл кезеңдерде талай қазақтар қанды қырғын мен аштықтан бас сауғалап, жат жерге ауып кетті. • 1928  – 30 жылдары бай-кулак ретінде тәркіленген ауқаттылар ата мекенінен аласталып, жер аударылды.

2 слайд

3 слайд
•   Жаппай күштеп ұжымдастыру кезеңінде қазақтарға қарсы геноцидтік саясаттың жүргізілуі салдарынан қазақ халқы ашаршылыққа ұшырап, қырылған зұлмат жылдарда ( 1931  – 33 жылдары) 1 млн-нан астам қазақ ата жұртынан ауып кетті, олардың 616 мыңы тарихи отанына қайтып оралмады. Олар шалғай шет жерде – Моңғолия, Қытай, Ауғанстан, Пәкістан, Иран, Түркия елдерінде, сондай-ақ, кейбір Батыс Еуропа елдерінде қазақ диаспорасын құрады. 2- дүниежүзілік соғыс жылдары (1939 – 45) тұтқындалған, Еуропа елдеріндегі Қарсыласу қозғалыстарына қатысқан, Түркістан легионында болған көптеген қандастарымыз шет мемлекеттерде қалып қойды.  1937  жылдың күзінен тоталитарлық саясаттың құрбанына айналған тұтас халықтар өз жұртынан қазақ жеріне күштеп көшірілді. Атап айтқанда , 1937 жылы Қазақстанға Манчжурия өлкесінен 102 мың корей қоныс аударуға мәжбүр болды .   1938  – 44 жылдары қазақ жеріне Кавказдан шешендер, ингуштар, балқарлар, қарашайлар, Қара т-дің солтүстік жағалауынан қырым татарлары, месхед-түріктер, поляктар, болгарлар, курдтар, Еділ бойынан немістер,  1947  – 52 жылдары мыңдаған латыштар, эстондар, батыс украиндар қазақ жеріне зорлықпен көшіріліп, түпкілікті қоныстандырылды.  1953  жылы еврейлер, абхаздар жер аударылды.  1953  – 55 жылдары тың игеру деген желеумен  Қазақстан  жеріне өзге ұлттардың миллиондаған өкілдері көшіп келді. Сөйтіп, кеңестік тоталитарлық жымысқы саясаттың салдарынан байырғы ұлт – қазақ халқы өз жерінде азшылыққа ұшырап , Қазақстан 130-дан астам этнографиялық диаспораның өкілі тұратын “интернационалдық” мекенге айналды. Ал 5 млн-нан астам қазақ диаспорасы шет жерде мекендеді . Қазақстан тәуелсіздікке қол жеткізіп, егеменді елге айналған 20 ғасырдың 90-жылдарынан бастап соңғы он жыл ішінде көші-қон басқаша сипат алды. Қазақстан Республикасының  1992  жылы 26 маусымда қабылданған “Көшіп келу туралы”,  1997  жылы 13 желтоқсанда қабылданған “Халықтың көші-қоны туралы” заңдары көші-қон саласындағы қоғамдық қатынастарды реттеп, көші-қон үдерістерінің құқықтық, экономикалық және әлеуметтік негіздерін белгіледі. Сөйтіп, өзінің тарихи отанына қайтып оралатын адамдар мен отбасылар үшін жаңа жерде қажетті тіршілік жағдайларын жасауды мемлекеттік тұрғыда шешу қолға алынды. 

3 слайд

4 слайд
•   Қазақстан Республикасының  1992  жылы 26 маусымда қабылданған “Көшіп келу туралы”,   1997  жылы 13 желтоқсанда қабылданған “Халықтың көші-қоны туралы” заңдары көші-қон саласындағы қоғамдық қатынастарды реттеп, көші-қон үдерістерінің құқықтық, экономикалық және әлеуметтік негіздерін белгіледі. Сөйтіп, өзінің тарихи отанына қайтып оралатын адамдар мен отбасылар үшін жаңа жерде қажетті тіршілік жағдайларын жасау мәселесін мемлекет тұрғыда шешу ісі қолға алынды. Осыған орай Қазақстан Республикасының Көші-қон және демография жөніндегі агенттігі, Дүниежүзі қазақтарының қауымдастығы сияқты мемлекет және беймемлекет мекемелер құрылды, шет жұрттан ата жұртына көшіп келетін оралмандарға жыл сайын өсіп отыратын квота белгіленіп, олардың белгіленген аймақтарға қоныс теуіп жайғасуы үшін мемл. және жергілікті бюджеттерден қаржы бөлініп тұратын болды. Сондай-ақ, Қазақстанға мәжбүрлі жағдайда көшіп келіп, тұрақтап қалған көптеген ұлт өкілдері өздерінің ата жұртына көшіп баруға мүмкіндік алды.

4 слайд

5 слайд
Көші-қон жіктемесі

5 слайд

6 слайд
Қазақстан Республикасы бойынша

6 слайд

7 слайд
Ресейден Қазақстанға көшіп келушілер легі • Дәл қазір Қазақстанның алдында үлкен сұрақ тұр. Қаптап келіп жатқан ресейліктер ұлттық қауіпсіздігімізге қатер төндірмей ме? Мәжіліс депутаты Бақытбек Смағұлдың айтуынша, • сонымен 2022 жылғы 21 қыркүйектегі жағдай бойынша Қазақстанға жыл басынан бері Ресей Федерациясының жалпы саны 1 млн 656 мың 252 азаматы келген. Яғни биыл 3,6 есеге күрт артты. 2021 жылғы ұқсас кезеңде 453 788 РФ азаматы келген еді. • Нәтижесінде, жыл басынан бері 1 млн 643 мың 537 Ресей азаматы Қазақстаннан кетіп қалды (былтыр – 457 260). • Путин мобилизация жариялаған 21 қыркүйекте, яғни бір тәуліктің ішінде Қазақстанға 10 300 РФ азаматы кіргеніне назар аудартты. • Ресми ақпаратқа сәйкес бүгінде Қазақстанда 196 940 ресейліктер уақытша тұрады. Бұдан бөлек, 64 935 Ресей азаматы тұрақты тұрып жатыр, оның ішінде 6 398-і Ресейден келген қандастар.

7 слайд

8 слайд
Атажұртқа оралған қандастар Қандас – бұрын Қазақстан Республикасының азаматтығында болмаған, тарихи отанына келген және "Халықтың көші-қоны туралы"  Заңында  белгіленген тәртіппен тиісті мәртебе алған этникалық қазақ және (немесе) оның ұлты қазақ отбасы мүшелері. Қандастарға, этникалық қазақтарға және олардың отбасы мүшелеріне ұсынылатын мемлекеттік қолдау шаралары   "Қандас мәртебесін" алған тұлғалар және олардың отбасы мүшелері келесімен қамтамасыз етіледі: 1. қандастарды бей i мдеу және ықпалдастыру орталықтарында тег i н бей i мдеу және ықпалдастыру қызметтер i н көрсетумен; 2. Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау саласындағы заңнамасына сәйкес медициналық көмекпен; 3. Қазақстан Республикасының азаматтарымен тең жағдайда мектептерде және мектепке дей i нг i ұйымдарда орындармен, Қазақстан Республикасының Үк i мет i айқындайтын көлемде техникалық және кәс i пт i к, орта білімнен кей i нг i және жоғары б i л i м берет i н оқу ұйымдарына оқуға түсуге бөл i нген квотаға сәйкес б i л i м алу мүмк i нд i г i мен; 4. Қазақстан Республикасының азаматтарымен тең жағдайда әлеуметт i к қорғалумен; 5. Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес жұмыспен қамтуға жәрдемдесумен қамтамасыз ет i лед i. " Халықтың көші-қоны туралы" Заңының 23 бабы  4-2-тармағында  аталған қандастар Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындаған өңірдің шегінен тыс жерге өзінің ерік қалауымен бес жыл ішінде өз бетінше көшіп- қонған не Қазақстан Республикасының азаматтығын алудан бас тартқан жағдайларда, Қазақстан Республикасының халықты жұмыспен қамту туралы заңнамасына сәйкес жұмыспен қамтуға жәрдемдесудің белсенді шараларына қатысушыларға көзделген, өздері алған мемлекеттік қолдау шараларын мерзімінен бұрын толық көлемде өтеуге міндетті .

8 слайд

9 слайд
Елге оралған қандастар • 1991 жылдан 2016 жылғы 1 қаңтарға дейінгі кезеңде 261 мың 104 отбасы немесе 957 мың 772 этникалық қазақ тарихи Отанына қайта оралып, оралман мәртебесін алды. • Моңғолияның Ұлттық статистикалық басқармасының мәліметтері бойынша этникалық қазақтардың жалпы саны 102 983 адам, яғни моңғолдардан кейінгі екінші орынды иеленеді.  Келісімге сәйкес 1991 жылдың қыркүйегінен басталды. Барлығы 83 000 адам көшіп келді. Кейіннен 12 000-нан астам қазақ Моңғолияға кері оралды . • Қазақстанға келген оралмандардың көпшілігі, яғни, 61,6% — Өзбекстаннан келген, сондай-ақ, 14,2% — Қытайдан, 9,2% — Моңғолиядан, 6,8% — Түрікменстаннан, 4,6% — Ресейден және 3,6% — өзге елдерден оралған қандастарымыз. • Олардың 21,2% — Оңтүстік Қазақстан облысына, 16,3% — Алматы облысына, 13% — Маңғыстау облысына, 9,4% — Жамбыл облысына, 40,1% — еліміздің өзге өңірлеріне қоныстанды.

9 слайд

10 слайд
1992 жылы атамекенге отбасымен көшіп келген белгілі дін қайраткері, «Алаш» сыйлығының иегері, қари Халифа Ал тай Құранды қазақ тіліне аударды. Елге келіп, руханият саласында елеулі қызмет атқарды. Сонымен қатар Мұстафа Өзтүрік (Мұстафа Кәбенұлы Әбдірахман (23.11.1954-15.03.1995) – белгілі спортшы, таэквондодан қара белбеу 6 дан иегері, халықаралық дәрежедегі жаттықтырушы елге ке ліп, Қазақстан таэквондо ( WTF) федерациясының негізін қалады. Мұстафа Өзтүрік 1954 жылы Түркияның Қайсері қаласына қарасты Мұсаходжалы ауылында дүниеге келген. 1970 жылы Қытайдың Тайвань деген жеріне оқуға кеттім. , АҚШ актері, режиссер Брюс Ли Мұстафа Өзтүрікпен таныс болған. Брюс Лиде таеквондодан 4 дан болса, қазақ спортшысында 6 дан болған. Мен әлемді көрдім. Енді өз елімді көрдім. Несін айтасыз, үлкен айырмашылық бар. Сондықтан еліме өз біліміммен, күшіммен көмектесу үшін елде қалуды шештім",-деп, ол 1990 жылы Мустафа Өзтүрік Қазақстанда қалады.  Ал 1995 жылдың 15 наурызында 6 дүркін әлем чемпионы, 6 дан иегері атанған қазақ спортшысы өмірден озады.

10 слайд