Квадрат теңдеулерді шешудің 10 тәсілі

1 слайд
Білім және ғылым министрлігі Жамбыл облысы, Жуалы ауданы, Қарасаз ауылы “№ 6 Александр Пушкин атындағы орта мектебі” КММ

2 слайд
Жоба авторы: Жетекшісі: 10 «А» сынып оқушысы Құнанбай Сымбат География пән мұғалімі: Нартаева Жанат

3 слайд
Ғылыми зерттеу жұмыс Тақырыбы: «Арыстанды-Қарабас желі»

4 слайд
Ғылыми зерттеу жұмысының өзектілігі: Дархан табиғаттың адам баласына сұраусыз бере салған ғажап та, сарқылмастын қазынасы бар. Ол – жел! Иә кәдімгі жел. Өтіп кеткен ғасырларда теңіз кезіп, мұхит шарлаған жанкешті жиһанкездер желкенді кемелерімен жел қанатына ілесіп қай қиырға бармады десеңізші?! Күндіз- түні терістіктен соғып тұратын еспе желді қай қазақ өз тұрмысымызға пайдалансақ деді екен. Жобасы ондай ой олардың өңі түгілі түсіне де кіре қоймаған. Жаңа мыңжылдықтың табалдырығын аттап өткенде қорытынды жасап, болашаққа көз жүгіртсек, өркениеттің жетістерін мойындай отырып, экологиялық мәселені мойындамау және оның оң шешімін қажеттілігін есепке алмай өз қызметімізді жоспарлау мүмкін емес. Қазақстан Республикасының экологиялық білім мен тәрбиенің тұрақты даму моделіне өтуінің маңызы зор. Экологиялық білім мен тәрбиенің бір мезетте барлық кезеңдер мен деңгейде жетілуі мен енгізілуі қажеттілігі қазіргі уақытта ерекше.

5 слайд
Ғылыми зерттеудің дәрежесі: Егеменді еліміз дүниежүзілік дамыған отыз елдің қатарына ену баспалдағында ғылыми жетістіктерді пайдалана отырып табиғи құбылыстарды тұрақты даму жолдарына неге пайдаланбасқа?! Жергілікті жердің географиялық ерекшелігіне қатысты Арыстанды-Қарабас желі әлеуметтік-экономикалық жағдайға экологиялық кері әсерінен қоса пайдалы жақтарын қарастыра отырып мынадай мәселелерді қарастыруды жөн көрдік: Желдер және оның пайда болуы, шаруашылықтағы маңызы; Қазақстандағы тұрақты желдердің түрлері мен пайда болуы; Әсіресе қыс айларында Арыстанды-Қарабас желінің әсерінен апатты болған төтенше жағдайларды жоюға; Топырақ эрозиясын болдырмаудың жолдарын қарастыруға; Арзан энергия өзімізде өндіру және жел диірменін іске қосуға; Арыстанды-Қарабас желі елімізде аз зерттелген географиялық объект болып табылады. Осы жоғарыда келтірілген мәселелер зерттелетін тақырыптың таңдалуына, мақсатына және қарастырылатын мәселелер шеңберіне негіз болып отыр.

6 слайд
Ғылыми зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеттері : Арыстанды-Қарабас желінің шаруашылықтағы маңызын анықтау. Жел соғатын аудандардағы экологиялық жағдайдың қазіргі күйі және желді пайдалана отырып дәстүрлі емес энергия көздерін өндірудің ғылыми-бизнес жобасын ұсыну. Зерттеу міндеттері: Жел және оның пайда болуы, шаруашылықтағы маңызы қандай? Қазақстаннның тұрақты желдерінің түрлері? Арыстанды-Қарабас желі және оның шаруашылықтағы маңызы қандай? Желдің күшін пайдалану арқылы дәстүрлі емес энергия көздерін өндіру? Жел диірмені және оның экономикадағы рөлі қандай?

7 слайд
Жел мен ауа райының байланыстығын, желдің ауа-райының өзгеруіне тигізетін әсерін (384-322 ж. ж. б. э. д) Аристотель ашқан болатын. Жел деп ауаның көлденең бағыттағы қозғалысын айтамыз. Бір мөлшерде Жер бетіне түскен күн сәулелерінен жер беті әр түрлі мөлшерде соғады, соның әсерінен температура өзгеріп отырады. Жер бетіндегі ауа температурасының әр түрлі болуы ауа қысымының да өзгеруіне әкеліп соғады. І Желдер және оның маңызы Жел, желдің пайда болуы және оның түрлері

8 слайд
Желдiң жылдамдығын м/сек немесе км/сағатпен өлшейдi, яғни жылдамдық дегенiмiз – белгiлi бiр уақыт аралығында қандай да бiр ара қашықтыққа ауаның қозғалуы. Желдiң жылдамдығы мен бағытын өлшейтiн құрал флюгер деп аталады. Жел соққанда бiрқалыпты жылдамдықпен бағыт сақталмайды, мұндай желдер құбылмалы жел деп аталады

9 слайд
Желдің түрлері: Пассат – күн сәулелері экваторға тік түседі де топырақты ауаны қатты қыздырады, сондықтан солтүстіктен экваторға қарай ауа массасы жылжи бастайды. Экваторға ол ауа массалары жоғары көтеріледі. Жердің айналуына байланысты бұл ауа массасы солтүстік шығыстан оңтүстік батысқа қарай беттеледі. Мұңдай ауа ағымы (жел) пассаттар деп аталынады. Бриздер – бұл теңiздермен iрi су қоймаларынан күндiз су бетiнен құрлыққа, ал түнде құрлықтан су бетiне соғатын желдер. Құрлыққа соғатын желдер теңiз бриздерi, ал суға соғатын желдер жағалық бриздер деп аталады. Бриз желдерiнiң пайда болуына әсер етушi басты факторға – бiр тәулiктегi құрлық пен судың әртүрлi қызып, салқындау процестерi жатады. Муссондар – (араб тілінен аударғанда маусым деген мағынада) бағытын мерзiмдiк өзгертiп отыратын қарама-қарсы ауа ағыстарын айтамыз. Өз бағытын жылына 2 рет ауыстыратын жел. Қыста құрылықтан теңізге қарай, жазда-теңізден құрылыққа қарай соғады. Жаз айларында Азия материгі қатты қызады да, ауа қысымы төмен болып тұрады. Осы мезгілде Индия, Тынық мұхиттарынан салқындаған ауа материкке қарай жылжиды. Осы жаздық муссон барлық жаз айларында бір бағытта, мұхиттардан Азия материгіне қарай соғады. Жергiлiктi желдер деп – қандайда бiр аймақтағы жергiлiктi физикалық-географиалық жағдайларға байланысты пайда болатын ауа ағымдарын айтады. Мысалы: Арыстанды- Қарабас, Қарқара және т. б.

10 слайд
Қазақстанның тұрақты желдері Жаңғызтөбе желі – Шығыс Қазақстан облысы Жаңғызтөбе кентінің маңында оңтүстік-шығыстан соғатын дауылды жел. Ол Қара ертіс өзені аңғарында түзіледі де Көкпекті өзенінің ағысына қарсы бойлай, Қаражол тауының Семей – Зайсан автомобиль жолы өтетін асудан асқаннан кейін күшейе түседі, Жарма мен Жаңғызтөбе темір жол станцияларының аралығында тым қатты соғады. Ебі желі – Жетісу (Жоңғар) Алатауының солтүстік-шығысындағы Ебінұр кентінің Жоңғар қақпасы арқылы соғатын сұрапыл дауылды жел. Ебі желі Борохоро жотасы және Майлы жоталары аралығында жатқан ебі жазығында жоғарғы қысымды антициклон мен төмен қысымды циклонның тоғысуынан пайда болады. Желдің жылдамдығы 60-80 м/с-ке жетеді. Негізінен, қазан-ақпан аралығында жиі болады, жазда саябырлайды. Жылына 70-100 күндей соғады. Ұзақтығы 3- 7 тәулікке дейін созылады. Ебі желі шаруашылыққа, жол қатынастарына, балық аулауға үлкен нұқсан келтіреді, кейде құрылыстар мен ғимараттарды қиратып кетеді. Сайқан желі – Ебі желіне кері бағытта Жоңғар қақпасы арқылы Орталық Азияға қарай соғып тұратын жел. Алакөл үстінде жоғары қысым орнағанда, антициклон тұрақтап күшіне енген кезде, Сайқан желі солтүстік-батыстан оңтүстік-шығысқа қарай соғады. Желдің жылдамдығы 50-60 м/с. Сайқан жоталарын қуалай соғатын жел болғандықтан, Сайқан желі деп аталады. Жел қыркүйек пен көкек айлары аралығында күшті соғады. Тигізер зияны көп сайқан желі уақыты 2-3 тәулікке созылуы мүмкін. Қордай желі – Жетіжол мен Кіндіктас жоталары аралығындағы Қордай асуынан соғады. Солтүстіктен суық ауа массаларының тау аңғарына енуінен пайда болады. Асудың орналасуына байланысты күшті желдің 93℅-ы солтүстік- шығыстан соғады. әр айда 2-4 күн, кей жылдары 10-15 күнге созылатын желді бұрқасын борайды. Мұзбел аңғарындағы (бұрынғы Қордай кенті) метеостанция маңындағы ақпандағы желдің орташа жылдамдығы 7 м/с-қа жетеді. Бұл айда орта есепен 8 күн күшті (15 м/с, онан да артық) жел соғады. Көктемдегі және жаздағы желдің жылдамдығы 5-7 м/с. Кейбір деректер бойынша Қордай желінің ең жылдамдығы жазда 28 м/с-қа, көктем және күзде 34, қыста 40 м/с жетеді. Бір жыл ішінде орта есеппен 55 күн күшті жел соғатыны анықталған. Мұғалжар желі – батыстан немесе солтүстік-батыстан келген ауа массасы түгелдей Орал тауынан әрі асып өте алмай, бір бөлігі оңтүстіктегі Мұғалжар тауы етегінің үстімен өтеді. Бұл желдің пайда болуы жер бедеріне және атмосфералық циркуляцияға байланысты. Мұғалжар желінің жылдамдығы секундына 50 м-ге жететін қатты дауыл түрінде соғады. Ақтөбе, Маңғыстау, Атырау облыстарында жерінде байқалады. Арыстанды-Қарабас желі Қаратау жотасы арқылы солтүстік-шығыстан оңтүстік-батысқа қарай Арыстанды өзені бойын қуалай coғады, жылдамдығы 30-35 м/сек. Желдің әсерінен Оңтүстік қазақстан облысының Бәйдібек, Отырар, Түркістан аудандарының ауа райы өзгеріп, қыста ауа температурасы-22°-қа дейін суйды, ал жазда жиі соққан аңызғақ желден қуаңшылық болып, шаруашылыққа зиянын тигізеді.

11 слайд
Арыстанды-Қарабас желі және оның көрсеткіштері Арыстанды-Қарабас желінің топонимикасы және оны зерттеуге үлес қосқан ғалымдар Арыстанды-Қарабас желінің топонимикалық атауына тоқталатын болсақ Арыстанды-Қарабас термині екі түрлі сөзден құралған. Ал енді сөздерге жеке-жеке тоқталатын болсақ: Арыстанды – бұл атаумен аталатын Бәйдібек ауданында өзен бар. Ал Арыстанды-Қарабас желі осы аталған өзенді қуалай соғатын жел. Арыстанды аталуының себебі осыдан да болуы мүмкін. Қарабас – Арыстанды-Қарабас желі дауылды, құйынды, қара топырақты суыртып әкететіндіктен аталуы мүмкін. Арыстанды-Қарабас желі – Оңтүстік Қазақстан облысының Бәйдібек, Ордабасы аудандары аумағында байқалатын жел. Қаратаудан бастау алатын Арыстанды өзенінің аңғарын бойлай соғады. Қаратаудың батыс және шығыс биік жоталары аралығындағы тар асудың әсерінен үдеп, атмосфераның өзімен бағыттас ауа ағынымен қосылған кезде күшейе түседі. Жылдамдығы 35 м/с–қа жетеді. Жел солтүстіктегі құмды өңірден соққан кезде қара құйынды болып басталады. «Қарабас желі» деп аталуы да осы құбылысқа байланысты. Жел Арыстанды өзенінің алабының климатына әсерін тигізеді: қыста ауа–райы күрт суиды, жазда аңызақты қуаңшылық қалыптасып, жел апталап соғады. Арыстанды-Қарабас желі – ғылыми дерек тілімен айтсақ, Қаратаудың оңтүстік- батыс беткейіндегі Арыстанды өзенінің арнасы бойымен соғып тұратын жел. Ғалымдар жаз бен күз айларында бұл маңда ауа ағымы солтүстіктен оңтүстікке қарай бағытталады деп топшылайды. Ауа ағыны Мойынқұмның үстін басып өткен кезде құм түйіршіктерін суырып, содан құм борасын көтеріледі де жолдың көріну қашықтығы азаяды. Желдің басты ерекшелігі де сонда, сондықтан халық бұл желді Қарабас атап кеткен дейді. Осы жерде аждаһа жайлы аңызды еске аламыз. Өзінің басын шауып тастап, мерт қылған алты басын сағына іздеп, мұңая дауыс салатын жалғыз басты алып мақұлықтан шығарып, ел Қарабас атап кеткен де болар.

12 слайд
Арыстанды-Қарабас желінің аумақтық қоршаған ортаға әсері Желдің зиянды жақтары: күнделікті тұрмыстағы зиянды шығындар; атмосфераның ластануы; ауыл шаруашылығындағы зиянды шығындар (ерте көктемдегі үсік шалу); халықтың денсаулығының нашарлауы (тыныс, тері, көз қарашығыны ауыруы); зиянкес жәндіктердің тез таралуы; топырақ эрозиясы Желдің ерен пайдасы: Жел электрстанциясын орнату арқылы арзан энергия өндіру; Су шығаратын қондырғы орналастыру; Желдиірмен орнату; өсімдік шаруашылығындағы ерен пайдасы (мақта шаруашылығында); өсімдіктердің тозаңдануына көмектеседі

13 слайд
Арыстанды-Қарабас желінің шаруашылықтағы маңызы Қазақстандағы жел энергиясын пайдаланудың тиімділігі Электр энергетикасы саласында мемлекеттік саясат мынаған бағытталған: - мемлекеттің халқы мен экономикасын электр және жылу энергиясымен тұрақты қамтамасыз ету; - энергия ресурстарын пайдалану тиімділігін арттыру және ел экономикасын энергия сақтауды дамыту жолына ауыстыру үшін қажетті жағдайларды жасау - электр энергиясының экспорттық потенциалының артуы; - электр энергетикасы кешенінің қоршаған ортаға тигізетін кері әсерін төмендету; - Қазақстан Республикасының энергетикалық қауіпсіздігін қамтамасыз ету. Электр энергетикасы саласындағы негізгі стратегиялық бағыттар: - Қазақстанның біртұтас энергетикалық жүйесін (БЭЖ) қалыптастыру; - энергия көздерін, оларды қайта құрып және жаңалап максималды пайдалану; - органикалық отын шығынын елеулі төмендетуге және булы газдардың шығарындыларын азайтуға мүмкіндік беру;

14 слайд
Қорытынды Арыстанды-Қарабас желi күшін энергияға айналдыру біздің облыс үшін тиімді болмақ. Энергиямен қамтамасыз етілетін аудандар ішінде біздің облыс ең проблемалы облыс болып есептеледі. Егер Арыстанды-Қарабас желін пайдалану арқылы энергия өндіретін болса бірнеше проблемалар өз шешімін таппақ. Дәстүрлі емес энергия өндірудің тиімділігі: біріншіден, оны өндіру табиғи ресурстарды қажет етпейді; екіншіден, өндірістік улы газдарды шектеуге бет бұрған еліміз үшін экологиялық жағынан тиімді; үшіншіден, табиғи ресурстарды (көмір, мұнай) тез тауыспай, болашақ ұрпаққа мұра етіп қалдырамыз; төртіншіден, 1 шақырым үшін құны 25 мың доллар тұратын электр желісін солтүстіктен тартып қиналмаймыз. Жергілікті жердің географиялық ерекшелігіне қатысты Арыстанды-Қарабас желі әлеуметтік-экономикалық жағдайға экологиялық кері әсерінен қоса пайдалы жақтарын қарастыра отырып мынадай жоба-ұсыныс жасар едім. - біріншіден, әсіресе қыс айларында Арыстанды-Қарабас желінің әсерінен апатты болған төтенше жағдайларды жоюға дер кезінде облыс, республика тарапынан көмектер көрсетілсе; - екіншіден, арзан энергия өзімізде өндірілсе қазіргі эне...