Мұхтар Әуезов өмірі. "Абай жолы" роман-эпопеясы

1 слайд
(1897-1961)(1897-1961)(1897-1961)(1897-1961) Абайды Абай еткен Мұхтар ғана,Абайды Абай еткен Мұхтар ғана, Мұхтарды Мұхтар еткен Абай дана,Мұхтарды Мұхтар еткен Абай дана, Қазақтың қос арысы, қос данасы.Қазақтың қос арысы, қос данасы. Қалайша бас имессің оған, сірә.Қалайша бас имессің оған, сірә.

1 слайд

2 слайд
Хронологиялық кестеХронологиялық кесте 189 7 жылы 28 қыркүйек Қазіргі Шығыс Қазақстан облысы Абай ауданында дүниеге келеді . 1908 жылы Камалиддин х азірет медресесінде, одан кейін орыс мектебінің дайындық курсында оқиды. 1910 жылы Бес кластық орыс училищесіне түседі. 1915 – 1919 жылдары Семей қалалық мұғалімдер семинариясында оқиды. 1917 жылы “ Еңлік – Кебек ” пьесасын жазады. 1918 жылы Омбы қаласында өткен жалпы қазақ жастарының құрылтайына қатысып, Оның орталық атқару комитетінің мүшесі боп сайланады. “ Абай ” ғылыми-көпшілік журналын шығаруға атсалысады. 1919 жылы Семей губревкомның жанынан ашылған қазақ бөлімінің қызметкері, 1920 жылдың ақпанынан бөлім меңгерушісі, “ Қазақ тілі ” газетінің ресми шығарушысы боп тағайындалады.

2 слайд

3 слайд
Хронологиялық кестеХронологиялық кесте 1921 жылы Семей облревкомның төралқа мүшесі, атқару комитетінің төрағасы қызметін атқарады. “ Еңбекші қазақ ” газетіне басшылық жасайды. 1928 жылы Ленинград университетінің филология факультетін, 1930 жылы Ташкент қаласындағы Орта Азия университетінің аспирантурасын бітіреді. Қазақ ағарту институтында сабақ береді. 1930 жылы Идеялық көзқарасы үшін тұтқындалады. 1932 жылы сәуірде 3 жылға шартты түрде бас бостандығынан айырылады. 1932 жылы маусымда Түрмеден босатылады, ҚазПИ-де аға оқытушы болып қызмет істейді. 1943 жылдың қыркүйегі-нен ҚазМУ-дың қазақ әдебиеті кафедрасына профессор болып орналасып, өмірінің соңына дейін сонда дәріс оқыды. 1946 жылы Қазақстан Ғылым академиясы құрылғанда оның толық мүшесі (академик, № 1 куәлік) болып сайланады. Филология ғылымдарының докторы, профессор атағы беріледі.

3 слайд

4 слайд
Н.Погодин: «Әуезов Қазақстан үшін екінші Абай, біз үшін Шығыстың Шолоховы еді».

4 слайд

5 слайд
1910 жылы Семейде оқып жүргенде “Дауыл” атты алғашқы шығармасын жазады. 1917 жылы “Еңлік – Кебек” пьесасын жазып, оны Ойқұдық деген жерде сахнаға шығарады.

5 слайд

6 слайд
Алғашқы мақалалары: Ж. Аймауытовпен бірігіп жазған “Қазақтың өзгеше мінездері” мақаласы 1917 жылы 10 наурызда Ташкентте шығатын “Алаш” газетінде жарияланды. “ Адамдық негізі – әйел” мақаласы Семейде шығатын “Сарыарқа” газетінде жарияланды. “ Абай” журналында 20-дан астам еңбектері жарияланды.

6 слайд

7 слайд
Әңгімелері: “ Қыр суреттері”, “Қыр әңгімелері”, “ Үйлену”, “Оқыған азамат”, “Кім кінәлі”, “ Сөніп-жану”, “Қорғансыздың күні”, “ Барымта”, “Көксерек”, “Жуандық”, “Жетім”, “Шыңғыстау” т.б.

7 слайд

8 слайд
30-дан астам драмалық шығармалары бар. • Драмалық шығармалары: • “ Еңлік-Кебек”, “Хан Кене”, “Сын сағатта”, “Намыс гвардиясы”, “Қынаптан қылыш”, “Қарагөз”, “Айман-Шолпан”, “Түнгі сарын” • т.б. • “ Абай” операсының либреттосын (1944), • “ Абай әндері” фильмінің сценарийін (1945) жазады.

8 слайд

9 слайд
Аудармалары: В. Шекспир “Отелло”, “Асауға тұсау”, Н.В.Гоголь “Ревизор”, К.Тренев “Любовь яровая”, Н.Погодин “Ақсүйектер” т.б.

9 слайд

10 слайд
Әуезовтің мұраcының аса қомақты бөлігі – оның ғылыми зерттеулері. Ол қазақ ауыз әдебиетін жинақтап, жүйелеп, қазақ әдебиеті тарихы, Абайдың өмірі мен шығармашылығы, әдебиеттану мен фольклордың теориялық-проблемалық мәселелері жөнінде іргелі еңбектер жазды.

10 слайд

11 слайд
• «Әдебиет тарихы» монографиясы 1927 жылы кітап болып шығады . • • 1955—1957 жылы алты томдық таңдамалы шығармалары басылып шығады.

11 слайд

12 слайд
• 1936-1941 жылдары “Абай” романын жазуға кіріседі. Роман 1942 ж. жарық көреді. • 1946 ж. романның 2-кітабын жазып бітіріп, ол 1947 ж. жарық көреді. 1949 ж. диологияға КСРО • Мемлекеттік сыйлығы берілді. • “ Абай жолы” диология І кітабы 1952 жылы, • ІІ кітабы 1956 жылы басылып шықты. • 1959 жылы Кеңестік Шығыста 4 том • “ Абай жолы” Лениндік сыйлыққа ие болды.

12 слайд

13 слайд
Эпопея дегеніміз не? • Эпопея дегеніміз – бүкіл бір дәуірді кеңінен қамтып бейнелейтін кең тынысты сан-салалы эпикалық шығарма.

13 слайд

14 слайд

14 слайд

15 слайд
Даңқы өлмес, даусы сөнбес (Шетел жазушыларының ортақ лебізі) Л. Арагон (француз жазушысы) “ Мен оның (М.Әуезовтің) шығармаларын туған еліме таныстырушы болуды өзіме үлкен абырой санаймын. Эпикалық роман - ”Абай”, менің ойымша, XX ғасырдағы ең үздік шығармалардың бірі. Бұл роман оқушыны қызықты қиялы мен өрен ой өлкесін кездіріп, талай терең толғаныстар тудырады”. Альфред Курелла (неміс жазушысы) “ Сіз әлі “Абайды” оқыған жоқпысыз? Онда сіз мүлдем ештеңе оқымағаныңыз. Бұл - таңғажайып, бұл – керемет! Қандай тұйық поэзия! Проза формасымен басылған осынау қалың-қалың екі томның өн бойында бір жол қара сөз болсашы”.

15 слайд

16 слайд
Камерундық Бенжамен Матип “Шынында, бұл қазақтар – неткен ғажайып халық! Осы кереметтік “Абай” романында қандай тамаша суреттелген! Сіздің бақытты халыққа мен шынайы көңіліммен қызығамын... “

16 слайд

17 слайд
• Романдағы негізгі тартыстар: • ескі мен жаңаның арасындағы • ағайын арасындағы • әкелер мен балалар арасындағы • аналар мен балалар арасындағы • махаббат және ескі әдет-салт арасындағы • халық және ел билеушілері арасындағы • халық және патша отаршылдары арасындағы • рулар арасындағы • өнер және ескі әдет-салт арасындағы

17 слайд

18 слайд
Абай – тарихи тұлға   Абай ұлы ақын сазгер сыншыл реалист жазба әдебиетінің ұстаз ағартушы-демократ өкілі

18 слайд

19 слайд
Абай – әдеби тұлға азамат ағартушы-демократ Абай қоғам қайраткері жастар бастаушысы

19 слайд

20 слайд
“ Абай – азамат”(1-кітабы) “ Абай – ағартушы-демократ”(2-кітабы) “ Абай – жастарды жаңалыққа бастаушы”(3- кітабы) “ Абай – қоғам қайраткері”(4-кітабы)

20 слайд

21 слайд
І.Абай – азамат” • 1.Барластың батасы. • 2.Жұттағы ауыр жағдай. • 3.Бөжейдің асы. • 4.Әке мен бала. • 5.Абайдың азаматтық жолы.

21 слайд

22 слайд
ІІ. Абай – ағартушы-демократ. 1.Абай – ақын. 2.Абайдың орыс достары. 3.Ағартушы-демократ.

22 слайд

23 слайд
ІІІ.Абай – жастарды жаңалыққа бастаушы. 1.Абай және Әбіш. 2.Дәркембай мен Абай. 3.Дәрмен мен Абай. 4.Жастарды ақындыққа баулушы ақын.

23 слайд

24 слайд
ІҮ.Абай – қоғам қайраткері. 1.Оба ауруына қарсы күресі. 2.Жер дауы. 3.Абай қоғам қайраткері ретінде.

24 слайд

25 слайд
өнер жолы әділет жолы білім жолы өрлеу жолы Абай халық үшін күрес жолы жолы қайраткер жолы гуманистік жол ұлы орыс халқымен достық жолы

25 слайд

26 слайд
Абай Қайтқанда Шытырманда Бел –белесте Өрде Қияда Биікте Құнанбай Биікте Қияда Өрде Бел –белесте Шытырманда Қайтқанда  «Қайтқанда», «Қат-қабатта», «Шытырманда», «Бел-белесте», «Өрде», «Қияда»  деген - әр бөлімнің аттары. Осыны біріне бірін жалғап, бір саты етсең, қат-қабат, шытырмандар арқылы бел-белеске, өрге, қияға келе жатқан Абайды көресің. Бұл - үздіксіз өсіп келе жатқан Абайдың жолы. Сонымен бірге бұл - Құнанбайдың да баспалдақтары. Осы сатыларды төмен қаратып қойып, аяғынан басына қарай оқысаң, бұл жоғарыдан ылдилап келе жатқан Құнанбайдың жолы болып шығады. Сонда, Абайдың жолы -  «қайтқанда, қат-қабатта, шытырманда, бел-белесте, өрде, қияда» болып шығады да, Құнанбайдың жолы - «қияда, өрде, бел-белесте, шытырманда, қат-қабатта, қайтқанда» болады. Бірі - көтерілу, бірі - түсу, төмендеу жолы. Үшінші, бұл - Құнанбай тобының да, Абай тобының да жолы» . Ғ.Мүсірепов “Суреткер парызы”

26 слайд

27 слайд
Құнанбай типтестер Оразбай Тәкежан Әзімбай Дайыр

27 слайд

28 слайд
Романға үңілсек, біздің көз алдымыздан біріне-бірі ұқсамайтын әрқайсысы өз қалпымен, кескін-кейпімен, ерекше ішкі сырымен соны, тың туынды болып көрінетін көптеген әйелдер бейнесі бар. Жазушы әйелдер образы арқылы қазақ халқының ұлттық асыл қасиеттерін тамаша шеберлікпен жеткізеді.

28 слайд

29 слайд
Эпопеядағы әйелдер образыЭпопеядағы әйелдер образы 1. “ Қарашығым қоңыр қозым...” (Абайдың сүйікті аналары – Зере, Ұлжан) 2. “ Жарқ етпес қара көңілім...” (Абай ғашықтары – Тоғжан, Әйгерім) 3. “ Жолыңа жаным құрбан...” (Феодалдық қоғам құрбандары – Үмітей, Керімбала, Балбалалар) 4. “ Күндестің аты күндес те” (Абайдың ауылдастары, жақындары, күндестік бұғауындағы Ділдә, Айғыздар) 5. “ Кедейін сендей жарылқаған бәйбіше көрсем, көзім шықсын...” (Үстем тап өкілдері – Қаражан, Мәнікелер) 6. “Айналайын апатай-ай, босағада шіріп кеттің-ау!” (Байлар есігіндегі күңдер, Иіс кемпір...)

29 слайд

30 слайд
• М.Әуезов 1961 ж. 27 маусымда қайтыс болды. • Қазақстан Ғылым академиясының Әдебиет және өнер институтына және Қазақтың мемлекеттік академиялық драма театрына есімі берілді. • 1963 ж. жазушы тұрған үйде мұражай-үйі ашылып, ескерткіштер орнатылды.

30 слайд

31 слайд
Алматы қаласындағы Мұхтар Әуезовке арналған ескерткіш

31 слайд

32 слайд
Сабақты қорыту • Ұлағатты ұстаз • Жазушы Драматург • • Ғалым • Ірі суреткер • Аудармашы Мұхтар Әуезов Екінші Абай • Тұңғыш режиссер • Академик, • профессор Зерттеуші Ойшыл • Қазақстандағы тұңғыш футбол • командасының ойыншысы Мұхтар Әуезов

32 слайд