Оқушылардың мәтінмен жұмыс кезіндегі ақыл - ой белсенділігін арттыру жолдары

1 слайд
Оқушылардың мәтінмен жұмыс кезіндегі ақыл - ой белсенділігін арттыру жолдары Карибжанов Е.Т. педагог – зерттеуші Рахимова Ж.Т. педагог - сарапшы

2 слайд
Ақпаратты қабылдау типін анықтау тесті

3 слайд
Қабылдау типіне қарай қарым – қатынас жасау үлгісі Қабылдау типі Тапсырманы қандай түрде беру керек қажеттіліктері Ескерту жасау Визуал Бейнекөрініс, фильм көрсету, сурет, сызба – схема, кесте, диаграмма Ойлану, ой қорыту, ақпаратты түсіну процесінде сызып, суретін салу үшін қағаз беру керек Басты шайқау, саусақ шошайту Аудиал Лекция оқу, сөзбен түсіндіру Дыбыстауға, күбірлеуге мүмкіндік беру Ш-ш-ш деп сыбырлау Кинестетик Практикалық жаттығулар, зертханалық жұмыс Қозғалуына мүмкіндік беру керек Иығына қол қою дигитал Өзіндік жұмыс, түрлі формадағы жеке тапсырмалар, зерттеу жұмысы, эссе, реферат т.б. Ақпаратты миына (сөрелерге) орналастыруға уақыт беру керек Негізделген өтініш түрінде айту

4 слайд
Оқуға саналы түрде қарағанда ол процесс жеңілдейді. Оқушы не үшін және қалай оқитынын, оған не кедергі болатынын және не көмектесетінін талдап, өзіне сәйкес келетін оқу стратегияларын білуі керек. Метатану дағдылары - адамның өзіне мақсат қоя алу, оған жету үшін қажетті қадамдар жасауы, ішкі жағдайлар мен сыртқы жағдайларды талдап, оның нәтижелерін бағалай алуы. Метатанудың үш компоненті: Білім : бұл адамдар өздері туралы және олардың ойлауы туралы білетін нәрсе. Реттеу: бұл сіздің оқуыңызды бақылауға көмектесетін танымды реттеу. Тәжірибе: бұл қазіргі танымдық күш-жігерге қатысты тәжірибе. М етатану - а қыл-ой теориясы деп те аталады, адамдардың белгілі бір идеяларды немесе мақсаттарды сіңіру қабілеті . Адам метатануды білгенде, олар өзінің және басқалардың көңіл-күйін түсініп, оларды тәрбиелей алады. Метатану эмоциялар мен сезімдерді қабылдаудан мінез-құлықты (өзінің және басқалардың) алдын-ала білу қабілетін де қамтиды. Жалпы таным дүниеге келген сәттен бастап пайда болатыны белгілі, бірақ соған сәйкес белгілі бір ынталандыру арқылы іске қосылатын қабілет. Сәби кезінен бастап адам метатануды үнемі, тіпті бейсаналы түрде де қолданады.

5 слайд
Ми тек ақпаратты қабылдаушы ғана емес, оған тәжірибе мен білімге негізделген және ақпаратты оны қалай жасау керектігіне тапсырыс беруге болады. Басқаша айтқанда, оқыту адамға және оның тәжірибесіне байланысты, сондықтан оларды дамытуда олардың басынан өткерген тәжірибелері мен білімді түсіну және түсіндіру тәсілдері үлкен әсер етеді. Үйрену Ішінде  білім беру.  Метатану білім беру жүйелері арқылы ұсынылатын оқу процестеріне сілтеме жасау үшін қолданылады. Әр оқушының қоршаған ортаны білу және түсіну қабілетін қолдана отырып, оларға бейімделетін, олардың артықшылықтарын пайдаланатын және тиімдірек біліммен ынтымақтастықта болатын оқу бағдарламасы ұсынылады. Бұл білім алушының білімді өзі ұстай алатындай етіп алуына көмектесетін дағдыларға және эмоцияларды басқаруға негізделген. Метатану арқылы біз өз білімімізді түсініп, өзін-өзі реттей аламыз, оқудың тәсілін жоспарлай аламыз және осы жағдайдағы іс-әрекетімізді бағалай аламыз деп қорытынды жасауға болады.  оқыту . Осылайша біз метатануды білімге қатысты үш ұғыммен анықтай аламыз:  хабардарлық, бақылау және табиғат .

6 слайд
Метатануды дамытудың және оны мектепте оқытудың бірнеше әдістері бар. Тұтастай алғанда, біз өзімізді және өз жұмысымызды нақты сезінуіміз маңызды. Әрбір жеке адам өзінің метакогнитивті стратегияларын жасайтыны рас, сондықтан бір стратегия бәріне бірдей қолайлы бола бермейді. Сондықтан жаттығулар оқыту стратегияларын оқытудан гөрі оқушылардың өз ойлары мен мықты жақтарын білуіне негізделген. Метатану қабілеттерін дамыту ұстауға үйренуге көмектеседі. Бұл дегеніміз, өзіндік оқу процесін тану қабілеті дамиды, осылайша оның тиімділігі, өнімділігі және оған бақылау күшейеді. Мақсаты - оқуды жоспарлау, бақылау және бағалау мүмкіндігі. Қалай жақсы үйренуге болатындығын білуден басқа, не білетінін және оны қалай үйренетінін білуге болады.

7 слайд
Метатанудың артықшылықтары Метатану табысты оқыту үшін білім беру үрдісінде маңызды роль атқарады. Өздерінің метатанымдық дағдыларын қолданатын оқушылар тест тапсырмаларында көбінесе жақсы нәтиже көрсетіп, тапсырмаларды тиімдірек орындайды. Бұл студенттер тапсырманы орындау үшін қандай стратегияларды қолданатындығын тез анықтайды және олардың мақсаттарына жету үшін оларды алмастыруға немесе өзгертуге икемді. Метатанудың басқа да артықшылықтары: Студенттерге өз үлгерімін бақылай отырып, дербес және тәуелсіз оқушы болуына көмектеседі. Бастауыш сыныптан бастап метатану дағдыларын үйренген адам өмірде басқа жағдайларға және әртүрлі тапсырмаларға қолданады. Метатану дағдыларын мектепте оқыту қымбат емес және инфрақұрылымды өзгертуді қажет етпейді.

8 слайд
Тапсырманы саралау барысында метатанымы ескеру Дифференциация бұл ДЕҢГЕЙЛІК тапсырма беру ЕМЕС. Барлық сыныпқа ортақ бір БІРДЕЙ тапсырманы ақпаратты қабылдау ҚАБІЛЕТІНЕ және ҚАБЫЛДАУ ТИПІНЕ қарай БЕЙІМДЕП беру. Дифференциация (саралау) білім беру мазмұнын жаңарту жағдайында  неге өзекті? Қысқа да нұсқа айтатын болсақ оқушылардың МЕТАСАНАСЫН дамыту. Оқу процесін «қажеттен» «өте қызық» деңгейіне жеткізу. «Бұл сендерге қажеттен» оқушыға  «бұл маған қажетке» жетелеу. Метатану - біздің ойлау тәсіліміз бен танымдық стратегиямыз туралы білу. Оны «біздің ойлау туралы ойлау» деп анықтауға болады. Сонымен қатар, бұл біз білген кезде өзіндік таным процестерін бақылау мен қадағалауды қамтиды. Бұл қабілетті дамытуға болады және ол интеллектпен және академиялық жетістіктермен байланысты. Қолдану бойынша нұсқаулық: Сыныбыңыздың әлеуетін зерттеңіз. Алғашқыда оқушыларды ең қарапайым ақпаратты қабылдау қабілетіне қарай 3 топқа бөліп алыңыз: — Аудиал — Визуал — Кинестетик Сәл кейіндеу оқушыларды: — Қызығушылығына — Жылдамдығына (тапсырманы орындау уақытына) — Ынтасына — Гендрлік психофизикасына (аса жауапты саралаулардың бірі)

9 слайд
Метатануды жоғарылату үшін орындалуы мүмкін кейбір тапсырмалар: • Бір әрекетті орындаудың бірнеше әдісін қолданып көріңіз • Әр тақырыптан кейін өзін-өзі бағалау жаттығуларын жасаңыз • Танымдық тапсырмалардың кезеңдерін бөліп қарау • Өзіндік сауалнамалар дайындау • Тұжырымдамалық карталар жасаңыз • Мұғалімнің орнына оқушыларға сұрақтар қойсын

10 слайд
Таза бұлақ Үш жолаушы бір бұлақтың басында бір-біріне кез болыпты. Бұлақ бір тастақ жерден шыққан, айналасы қалың біткен ағаш жапырақтары бұлақтың үстіне төгіліп, суы мұздай, салқын, шыныдай жылтылдап тұрған сонша әдемі, таза бұлақ екен. Су шыққан жеріне бір қазандай тасты біреу ойып қорғаныш қылып, тастың суағар жеріне жазу жазыпты: - Әй, жолаушы, болсаң осы бұлақтай бол,- деп. Манағы үш жолаушы бұлақтан ішіп қанған соң жазуды оқып, біреуі саудагер екен, ол айтты: - Бұл жазылған ақыл сөз екен, бұлақ күн-түн тынбай ағып, алыс жерлерге барады, бара-бара кеңейіп, үлкейеді, бұған бөтен бұлақтар құйып, сөйте бара үлкен өзен болып кетеді. Мұнан мұрат сол: сен де, адам, тынбай қызмет қыл, ешуақытта жалқауланып тоқтап қалма, сөйтсең, ақырында, сен де зорайып мұратыңа жетесің дегені ме деп білемін, - деді. Екінші жолаушы мүсәпір молда екен, басын шайқап: - Жоқ мен олай ойламаймын, бұл жазудың мағынасы сіздің ойлағаннан гөрі жоғарырақ соқса керек, бұл бұлақ: кім-кімге болса да даяр, ыстықтағанды салқындатып, жанын рақаттандырады, сусағанның сусынын қандырады, оның үшін ешкімнен ақы дәметпейді; бұлай болса адамға да әбірет сол: біреуге жақсылық етсең, ол жақсылығыңды ешкімге міндет етпе дегені болса керек,- деді. Үшінші жолаушы көркем келген бір әдемі жігіт екен, бұл үндемей тұрды. Жолдастары: «Сен не ойлайсын?» -деп сұрады. Жігіт айтты: - Менің ойыма бөтен бір нәрсе келеді: бұл бұлақтың суы бір орында тынып тұрып, шөп-шалам түсіп, лай-қоқым болса, бұған адам мен айуан мұнша ынтық болмас еді; бұлақ күні-түні тынбай ағып тазаланып тұрғаны үшін ынтық болады. Олай болса, жазудың мағнасы: көңіліңді, бойыңды осы бұлақтай таза сақта, нешік бұлаққа қарасақ күн түссе күннің, шөп түссе шөптің сәулесін көреміз, көңілің сол реуішті сыртқа ашық көрініп тұрсын дегені ме деймін,- деді.

11 слайд
Тапсырма түрлері Сұрақтарға жауап бер - Қай жолаушының сөзін құптар едің? - Таста жазылған сөздің мағынасын сен қалай түсіндің? - Ол сөзді кім жазуы мүмкін деп ойлайсың? - Әңгіменің басты кейіпкері кім деп ойлайсың? - Оқиға қалай аяқталды деп ойлайсың? Әңгімені рөлдерге бөліп ойнаңдар Видеокөріністі қарап, сұрақтар дайындаңыз https://www.youtube.com/watch?v=7_cgt9V50cw Сурет бойынша сұрақтарға жауап бер 1. Оқиға қай жерде болған? 2. Суретте жылдың қай мезгілі бейнеленген? Суретті сәйкестендір Бұл жазылған ақыл сөз екен, бұлақ күн-түн тынбай ағып, алыс жерлерге барады, бара-бара кеңейіп, үлкейеді, бұған бөтен бұлақтар құйып, сөйте бара үлкен өзен болып кетеді. Мұнан мұрат сол: сен де, адам, тынбай қызмет қыл, ешуақытта жалқауланып тоқтап қалма, сөйтсең, ақырында, сен де зорайып мұратыңа жетесің дегені ме деп білемін. Бұл жазудың мағынасы сіздің ойлағаннан гөрі жоғарырақ соқса керек, бұл бұлақ: кім-кімге болса да даяр, ыстықтағанды салқындатып, жанын рақаттандырады, сусағанның сусынын қандырады, оның үшін ешкімнен ақы дәметпейді; бұлай болса адамға да әбірет сол: біреуге жақсылық етсең, ол жақсылығыңды ешкімге міндет етпе дегені болса керек Менің ойыма бөтен бір нәрсе келеді: бұл бұлақтың суы бір орында тынып тұрып, шөп-шалам түсіп, лай-қоқым болса, бұған адам мен айуан мұнша ынтық болмас еді; бұлақ күні-түні тынбай ағып тазаланып тұрғаны үшін ынтық болады. Олай болса, жазудың мағнасы: көңіліңді, бойыңды осы бұлақтай таза сақта, нешік бұлаққа қарасақ күн түссе күннің, шөп түссе шөптің сәулесін көреміз, көңілің сол реуішті сыртқа ашық көрініп тұрсын дегені ме деймін

12 слайд
Топтық немесе жұптық жұмыс Оқушы тақтаға шығады, бір сөйлемді жұлып алады, өз командасына (жұбына) оралады, мәтінді өзі оқиды және оқығанын бейнелейді. Қалғандарының бәрі көргендерін дәптеріне жазады. Топтық жұмыс Үш кейіпкер осы заманда бұлақ басында кездескенін туралы комикс (постер) құрастырыңдар Видеокөріністі (суретті) қарап, не көргеніңізді әңгімелеңіз Не естідіңіз? Не сезіндіңіз? Не ойладыңыз? https://www.youtube.com/watch?v=7_cgt9V50cw Ойыңызға келген сөзді ауаға қолмен жазып көріңіз Сөздерге рифм құрастыру

13 слайд
Рефлексия Блум түймедағы Бағалау Жинақтау Талдау Қолдану Түсіну Білу