Өзендердің гидрологиялық режимі Көлдер мен мұздықтар. Құрлық суларының экологиялық проблемалары.
Өзендердің гидрологиялық режимі Көлдер мен мұздықтар. Құрлық суларының экологиялық проблемалары.

#1 слайд
Өзендердің гидрологиялық режимі
Көлдер мен мұздықтар Құрлық
суларының экологиялық
проблемалары.
1 слайд
Өзендердің гидрологиялық режимі Көлдер мен мұздықтар Құрлық суларының экологиялық проблемалары.
#2 слайд
8.3.3.3 -өзен аңғарының құрылысын
түсіндіреді
8.3.3.4 - қазақстандық компонентті
қосымша қамту негізінде өзендердің
гидрологиялық режимін түсіндіреді
2 слайд
8.3.3.3 -өзен аңғарының құрылысын түсіндіреді 8.3.3.4 - қазақстандық компонентті қосымша қамту негізінде өзендердің гидрологиялық режимін түсіндіреді
#3 слайд
Сабақтың мақсаты:
- өзен жүйесі, өзен бөліктері мен өзеннің қоректену
типтері, өзеннің маңызын жергілікті жермен
байланыстыра отырып,түсінік беру.
- Өзендерге,оның келіп шығуы, құрылымына
сипаттама бере отырып , оның бүкіл табиғи
орталықтағы және адамзат өміріндегі жалпы тіршілік
үшін маңызын түсіндіру..
3 слайд
Сабақтың мақсаты: - өзен жүйесі, өзен бөліктері мен өзеннің қоректену типтері, өзеннің маңызын жергілікті жермен байланыстыра отырып,түсінік беру. - Өзендерге,оның келіп шығуы, құрылымына сипаттама бере отырып , оның бүкіл табиғи орталықтағы және адамзат өміріндегі жалпы тіршілік үшін маңызын түсіндіру..
#4 слайд
Сабақтағы әдіс-тәсілдер:
•
Топ атауы
•
Топ басшыларын сайлау
•
Саяхаттайық әдісі бойынша қима қағаздарды толтыру
•
Әр оқушыға өзін –өзі бағалау мен рефлекция қима қағазы үлестіріледі
•
Топтар арасында бір-біріне бағалау қима қағаздары беріледі
4 слайд
Сабақтағы әдіс-тәсілдер: • Топ атауы • Топ басшыларын сайлау • Саяхаттайық әдісі бойынша қима қағаздарды толтыру • Әр оқушыға өзін –өзі бағалау мен рефлекция қима қағазы үлестіріледі • Топтар арасында бір-біріне бағалау қима қағаздары беріледі
#5 слайд
Гидрология
Мүхит
гидрологиясы
Құрлық гидрологиясы
1. Өзендер
2. Көлдер-
бөгендер
/лимнология/
3. Батпақтар
/гельматология/
4. Мұздықтар
/гляциология/
5. Жер асты суы
/гидрогеология/Зерттеу
нысандары
1. Мұхиттар
2. Теңіздер
3. Шығанақтар
4. Бұғаздар
Зерттеу бағыттары
1. Гидрология
2.Гидрография
3.Гидрометрия
инженериясы
4.Гидрологиялық
болжам
5 слайд
Гидрология Мүхит гидрологиясы Құрлық гидрологиясы 1. Өзендер 2. Көлдер- бөгендер /лимнология/ 3. Батпақтар /гельматология/ 4. Мұздықтар /гляциология/ 5. Жер асты суы /гидрогеология/Зерттеу нысандары 1. Мұхиттар 2. Теңіздер 3. Шығанақтар 4. Бұғаздар Зерттеу бағыттары 1. Гидрология 2.Гидрография 3.Гидрометрия инженериясы 4.Гидрологиялық болжам
#6 слайд
Су ресурстары
•
дүние жүзі мұхит (94,0 %)
•
жер асты сулары (4,3 %)
•
мұздықтар (1,7 %)
•
жер беті сулары (0,03 %)
•
атмосферадағы булар (0,001%)
•
Табиғи су
тұщы ( ~ 2%), минералданған және тұзды
( ~ 98%).
6 слайд
Су ресурстары • дүние жүзі мұхит (94,0 %) • жер асты сулары (4,3 %) • мұздықтар (1,7 %) • жер беті сулары (0,03 %) • атмосферадағы булар (0,001%) • Табиғи су тұщы ( ~ 2%), минералданған және тұзды ( ~ 98%).
#7 слайд
Ғаламдық жүйе
97% мұхит суы
3% тұщы су
Тұщы судың негізгі
көздері мен таралуы
(100%)
Атмосфера
Мұздықтар
Өзендер
Топырақ аралық сулар
Жер асты сулары
Көлдер
Биосфера (өсімдіктер)Жер бетінде су қалай
таралған?
Топпен жұмыс:
Жер бетінде тұщы судың
таралуын көрсетіңіздер
(үлкеннен кішіге қарай), %
7 слайд
Ғаламдық жүйе 97% мұхит суы 3% тұщы су Тұщы судың негізгі көздері мен таралуы (100%) Атмосфера Мұздықтар Өзендер Топырақ аралық сулар Жер асты сулары Көлдер Биосфера (өсімдіктер)Жер бетінде су қалай таралған? Топпен жұмыс: Жер бетінде тұщы судың таралуын көрсетіңіздер (үлкеннен кішіге қарай), %
#8 слайд
Су қорларымен қамтамасыз
етілген мемлекетер:
Бразилия 8 233 км 3
, Венесуэла 1
233 км 3
Ресей 4 508 км 3
, Бангладеш
1 211 км 3
АҚШ 3 051 км 3
, Бирма 1
046 км 3
Канада 2 902 км 3
),
Индонезия (2 838 км 3
),
Китай (2 830 км 3
,
Колумбия 2 132 км 3
,
Перу 1 913 км 3
,
Үндістан 1 880 км 3
,
Конго 1 283 км 3
.
8 слайд
Су қорларымен қамтамасыз етілген мемлекетер: Бразилия 8 233 км 3 , Венесуэла 1 233 км 3 Ресей 4 508 км 3 , Бангладеш 1 211 км 3 АҚШ 3 051 км 3 , Бирма 1 046 км 3 Канада 2 902 км 3 ), Индонезия (2 838 км 3 ), Китай (2 830 км 3 , Колумбия 2 132 км 3 , Перу 1 913 км 3 , Үндістан 1 880 км 3 , Конго 1 283 км 3 .
#9 слайд
9 слайд
#10 слайд
* 1. Өнеркәсіп
* 2. Ауыл шаруашылығы
* 3. Коммуналдық шаруашылық
* 4. Жерді мелиорациялау
* 5. Гидротехника мен су көлігі
* 6. Балық шаруашылығы мен құс шаруашылығы
* 7. Денсаулық сақтау Су шаруашылығының
негізгі
пайдаланушылар:
10 слайд
* 1. Өнеркәсіп * 2. Ауыл шаруашылығы * 3. Коммуналдық шаруашылық * 4. Жерді мелиорациялау * 5. Гидротехника мен су көлігі * 6. Балық шаруашылығы мен құс шаруашылығы * 7. Денсаулық сақтау Су шаруашылығының негізгі пайдаланушылар:
#11 слайд
11 слайд
#12 слайд
•
Ағын су — жер бетіндегі жоғарыдан төмен қарай ағып жататын су (өзен,
жылға).Ағын судың мөлшері мен режимі жауын-шашынның мөлшеріне, режиміне,
жер бедерінің түріне, жердің геологиялық құрылысына, топырақ және өсімдік
жамылғысына байланысты
•
Артезиан сулары — жердің су өткізбейтін қабаттары аралығында қысыммен жатқан
сулар. Ұңғымаларды бұрғылағанда артезиан сулары жер бетіне ағып шығады немесе
фонтан күйінде атқылайды.
•
Грунт (еспе) суы – жер бетіне таяу орналасқан, бірінші су өткізбейтін қабаттың
үстінде жатқан сулы қабаттағы жер асты суы. Оның қысымы жоқ, су деңгейі 1 жыл
ішінде маусым сайын өзгеріп отырады. Жауын-шашын көбейсе көтеріледі, жер беті
тілімденсе төмендейді.
•
Суағар - судың ағын арнасындағы кедергіден (табалдырық, қабырға) асып
ағу құбылысы. Қазақстанда суағардың бұл түрі гидрометриялық науа деп аталады.
Тәжірибеде бұл гидротехникалык ғимараттарды — СЭС бөгеттерін, суармалау және
құрғату жүйелерін, жол құбырларын және науаларды және т.б. (оларды арнайы
өлшеуден өткізген жағдайда) ыңғайлап пайдалану көп кездеседі.
•
Су шығымы - белгілі бір уақыт ішінде арнамен ағып өтетін ағын мөлшері (м³/с не
л/с-пен өлшенеді).
•
Су қоры -Жер бетінің 77.5 процентін (мұздарды, батпақтарды қосып есептегенде) су
алып жатыр. Су қорларына өзен, көл, теңіз, жер асты, таулар мен поляр шеңбердегі
мұздар, атмосфералық ауадағы ылғал кіреді.
12 слайд
• Ағын су — жер бетіндегі жоғарыдан төмен қарай ағып жататын су (өзен, жылға).Ағын судың мөлшері мен режимі жауын-шашынның мөлшеріне, режиміне, жер бедерінің түріне, жердің геологиялық құрылысына, топырақ және өсімдік жамылғысына байланысты • Артезиан сулары — жердің су өткізбейтін қабаттары аралығында қысыммен жатқан сулар. Ұңғымаларды бұрғылағанда артезиан сулары жер бетіне ағып шығады немесе фонтан күйінде атқылайды. • Грунт (еспе) суы – жер бетіне таяу орналасқан, бірінші су өткізбейтін қабаттың үстінде жатқан сулы қабаттағы жер асты суы. Оның қысымы жоқ, су деңгейі 1 жыл ішінде маусым сайын өзгеріп отырады. Жауын-шашын көбейсе көтеріледі, жер беті тілімденсе төмендейді. • Суағар - судың ағын арнасындағы кедергіден (табалдырық, қабырға) асып ағу құбылысы. Қазақстанда суағардың бұл түрі гидрометриялық науа деп аталады. Тәжірибеде бұл гидротехникалык ғимараттарды — СЭС бөгеттерін, суармалау және құрғату жүйелерін, жол құбырларын және науаларды және т.б. (оларды арнайы өлшеуден өткізген жағдайда) ыңғайлап пайдалану көп кездеседі. • Су шығымы - белгілі бір уақыт ішінде арнамен ағып өтетін ағын мөлшері (м³/с не л/с-пен өлшенеді). • Су қоры -Жер бетінің 77.5 процентін (мұздарды, батпақтарды қосып есептегенде) су алып жатыр. Су қорларына өзен, көл, теңіз, жер асты, таулар мен поляр шеңбердегі мұздар, атмосфералық ауадағы ылғал кіреді.
#13 слайд
* СУАҒАР - Бөгет
Судың ағын арнасындағы
кедергіден (табалдырық,
қабырға) асып ағу құбылысы .
Қазақстанда суағардың бұл
түрі гидрометриялық науа деп
аталады. Тәжірибеде бұл
гидротехникалык
ғимараттарды — СЭС
бөгеттерін, суармалау және
құрғату жүйелерін, жол
құбырларын және науаларды
және т.б. (оларды арнайы
өлшеуден өткізген жағдайда)
ыңғайлап пайдалану көп
кездеседі
13 слайд
* СУАҒАР - Бөгет Судың ағын арнасындағы кедергіден (табалдырық, қабырға) асып ағу құбылысы . Қазақстанда суағардың бұл түрі гидрометриялық науа деп аталады. Тәжірибеде бұл гидротехникалык ғимараттарды — СЭС бөгеттерін, суармалау және құрғату жүйелерін, жол құбырларын және науаларды және т.б. (оларды арнайы өлшеуден өткізген жағдайда) ыңғайлап пайдалану көп кездеседі
#14 слайд
Өзен жүйесі – жер
бетіндегі бөлік, қабат
аралық судан бастау алып
немесе қоректенетін өзен
мен оның салалары.
14 слайд
Өзен жүйесі – жер бетіндегі бөлік, қабат аралық судан бастау алып немесе қоректенетін өзен мен оның салалары.
#15 слайд
15 слайд
#16 слайд
Өзеннің көлденең кесіндісі
Есімізге түсіреміз:
Арна, сол және оң жағалау
Эрозия түрлеріне байланысты көлденең кесінді түрлері
Коньон тәрізді
V тәрізді
Жәшік тәрізді
Террассаның пайда болуы
Жайылма
Ескі арна
16 слайд
Өзеннің көлденең кесіндісі Есімізге түсіреміз: Арна, сол және оң жағалау Эрозия түрлеріне байланысты көлденең кесінді түрлері Коньон тәрізді V тәрізді Жәшік тәрізді Террассаның пайда болуы Жайылма Ескі арна
#17 слайд
17 слайд
#18 слайд
18 слайд
#19 слайд
Айсберг дегеніміз - бір жерде үлкен көлемде
шоғырланып, жер сілкінісі немесе қатты боранды
күндері поляр мұздығынан бөлініп шыққан мұз.
19 слайд
Айсберг дегеніміз - бір жерде үлкен көлемде шоғырланып, жер сілкінісі немесе қатты боранды күндері поляр мұздығынан бөлініп шыққан мұз.
#20 слайд
Дүниежүзілік су айналымы және оның
элементтерін көрсететін сызба
салыңыз. Сызбаңызды түсіндіріңіз.
20 слайд
Дүниежүзілік су айналымы және оның элементтерін көрсететін сызба салыңыз. Сызбаңызды түсіндіріңіз.
#21 слайд
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ СУ
РЕСУРСТАРЫ
Қазақстан
аумағында
құрылады
56,6 км 3
пайдалануға
мүмкін су
ресурстары - 42,6
км 3Шекарала
с
аумақтар
дан
келетін -
43,9 км 3 Шекарлас
аумақтарғ
а
Қазақстанн
ан
шығатын
42,4 км 3БАРЛЫҒЫ – 100,5 км 3
Сүзуге және буландыруға
су шығыны 15,5 км 3
21 слайд
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ СУ РЕСУРСТАРЫ Қазақстан аумағында құрылады 56,6 км 3 пайдалануға мүмкін су ресурстары - 42,6 км 3Шекарала с аумақтар дан келетін - 43,9 км 3 Шекарлас аумақтарғ а Қазақстанн ан шығатын 42,4 км 3БАРЛЫҒЫ – 100,5 км 3 Сүзуге және буландыруға су шығыны 15,5 км 3
#22 слайд
Гидросфера дегеніміз не?
22 слайд
Гидросфера дегеніміз не?
#23 слайд
Өзендер нешеге бөлінеді?
1-ге таулы
2-ге.таулық және
жазықтық
бөлінбейді
23 слайд
Өзендер нешеге бөлінеді? 1-ге таулы 2-ге.таулық және жазықтық бөлінбейді
#24 слайд
Өзеннің жылғалары
қосылып басталар жері?
АрнасыБастауы
Сағасы
24 слайд
Өзеннің жылғалары қосылып басталар жері? АрнасыБастауы Сағасы
#25 слайд
Өзенге қосылатын
тармақтар?
Бастауы
Салалары Сағасы
25 слайд
Өзенге қосылатын тармақтар? Бастауы Салалары Сағасы
#26 слайд
Өзеннің құяр жері?
Арнасы Сағасы
Саласы
26 слайд
Өзеннің құяр жері? Арнасы Сағасы Саласы
#27 слайд
Өзен ағысы бойлап нешеге
бөлікке бөлінеді?
2-ке.Жоғарғы,орта
3-ке.Жоғарғы,орта,төменгі
1-ге.Бастау
27 слайд
Өзен ағысы бойлап нешеге бөлікке бөлінеді? 2-ке.Жоғарғы,орта 3-ке.Жоғарғы,орта,төменгі 1-ге.Бастау
#28 слайд
Өзендер қандай сулармен
қоректенеді?
ЖауынЖауын,қар,жер асты суларымен
28 слайд
Өзендер қандай сулармен қоректенеді? ЖауынЖауын,қар,жер асты суларымен
#29 слайд
Еліміздегі қандай ірі
өзендерді білесіңдер
29 слайд
Еліміздегі қандай ірі өзендерді білесіңдер
#30 слайд
Жарайсыңдар!
30 слайд
Жарайсыңдар!
#31 слайд
Өткен сабақты бекіту үшін тапсырма
Жеке жұмыс. Сәйкестендіріңіз:
1.Сәйкестендіріңіз (4 мин)
Атау Теңіз Шығанақ Бұғаз Арал Түбек
Сары
Жерорта
Бискай
Бенгал
Мадагаска
р
Жаңа
Зеландия
Үндістан
Сомали
Дрейк
Мозамбик
31 слайд
Өткен сабақты бекіту үшін тапсырма Жеке жұмыс. Сәйкестендіріңіз: 1.Сәйкестендіріңіз (4 мин) Атау Теңіз Шығанақ Бұғаз Арал Түбек Сары Жерорта Бискай Бенгал Мадагаска р Жаңа Зеландия Үндістан Сомали Дрейк Мозамбик
#32 слайд
НАЧАЛО
ОТСЧЕТА ВРЕМЯ
ИСТЕКЛО!
60
10
20
3050
40 СРОК:
1 минута
32 слайд
НАЧАЛО ОТСЧЕТА ВРЕМЯ ИСТЕКЛО! 60 10 20 3050 40 СРОК: 1 минута
#33 слайд
1 – тапсырма Адасқан сандар
1. %0
2. 41 %0
3. +19,4 0
С
4. -2 0
С
5. 35 %0
6. +17,4 0
С
Бағалау: Тақтада дұрыс жауабы беріледі. Әр дұрыс жауапқа
1 ұпай (6 ұпай)
33 слайд
1 – тапсырма Адасқан сандар 1. %0 2. 41 %0 3. +19,4 0 С 4. -2 0 С 5. 35 %0 6. +17,4 0 С Бағалау: Тақтада дұрыс жауабы беріледі. Әр дұрыс жауапқа 1 ұпай (6 ұпай)
#34 слайд
2 – тапсырма. «Ең,ең» Топтық жұмыс (әр
дұрыс жауапқа1 ұпай)
•
Ең үлкен
•
Ең суық
•
Ең жылы
•
Ең ұзын
•
Ең кіші
•
Ең тұзды
•
Ең оңтүстікте
•
Ең солтүстікте
•
Ең терең
34 слайд
2 – тапсырма. «Ең,ең» Топтық жұмыс (әр дұрыс жауапқа1 ұпай) • Ең үлкен • Ең суық • Ең жылы • Ең ұзын • Ең кіші • Ең тұзды • Ең оңтүстікте • Ең солтүстікте • Ең терең
#35 слайд
НАЧАЛО
ОТСЧЕТА ВРЕМЯ
ИСТЕКЛО!
5
1
24
3 СРОК:
5 минут
35 слайд
НАЧАЛО ОТСЧЕТА ВРЕМЯ ИСТЕКЛО! 5 1 24 3 СРОК: 5 минут
#36 слайд
Үй жұмысы:
•
Ғаламтор мәліметтерінен және бейнебаяннан теңіз
суын тұщы суға айналдыру әдісін жасап көріп,
талдау жасап келу.
36 слайд
Үй жұмысы: • Ғаламтор мәліметтерінен және бейнебаяннан теңіз суын тұщы суға айналдыру әдісін жасап көріп, талдау жасап келу.
#37 слайд
Рефлексия
Оқушылар қиық қағаздарға жазып береді.
37 слайд
Рефлексия Оқушылар қиық қағаздарға жазып береді.
шағым қалдыра аласыз













